اعتیاد با اشرافیت رابطه مستقیمی دارد

گفتگو با دکتر فیاض کارشناس حوزه فرهنگ و ارتباطات

برای مقابله با اعتیاد ، علاوه بر بالا بردن سطح مسئولیت پذیری اجتماعی ، باید نشاط را در جامعه بالا برد .در قرن حاضر اعتیاد یکی از پدیده های شوم جوامع بشری است .تاکنون محققان و پژوهشگران بسیاری آسیب شناسی روانی – اجتماعی این پدیده اجتماعی را مورد مطالعه قرار داده اند وهر کدام زوایای پنهان اعتیاد را بررسی کرده و عوامل بوجود آورنده آن را شناسایی کرده اند، بنابراین نتایج بررسی های آنان می تواند نقطه عطفی در راه پیشگیری و مبارزه با اعتیاد باشد .

اما در این میان نباید نقش رسانه های و شنیداری را در پیشگیری از پدیده اعتیاد کتمان کرد ،انعکاس دیده گاه ها ی مسئولان و دست اندر کاران پیشگیری و مقابله با اعتیاد می تواند راهکار مناسبی را برای افراد و خانواده ها ارائه کند .

سایت خبری " بهجو " که زیر نظر دفتر آموزش و پیشگیری از آسیب های اجتماعی وزارت ارشاد فعالیت می کند ، با انعکاس اخبار ، گزارش ها ودید گاه ها نقش فعالی را در بالا بردن سطح آگاهی جامعه ایفا می کند، گناز پناهی ،خبر نگار سایت بهجو با دکتر ابراهیم فیاض ،کارشناس حوزه فرهنگ و ارتباطات وعضو شورای سیاست گذاری دفتر آموزش و فرهنگ پیشگیری از آسیبهای اجتماعی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره علل گرایش به اعتیاد و راه های مقابله با آن گفتگویی انجام داده است که آن را می خوانید :

دکتر فیاض معتقد است اشرافیت و عرفان از بنیادی ترین عناصر گرایش به سمت اعتیاد و عدم مسئولیت پذیری تشدید کننده آن است ، اما مسئولیت پذیر کردن و ایجاد نشاط در جامعه می تواند راهکار مناسبی برای مقابله با آن باشد .

دکتر فیاض،چه عوامل عینی و روانی سبب گرایش جوانان به انحرافات اجتماعی به ویژه اعتیادمی شود ؟

برای به انحراف کشیده شدن جوانان ، عوامل مختلفی می توان برشمرد اما به نظر من نبود امکانات لازم برای ازدواج جوانان از مهمترین این عمل است اگر راه مشروعی برای ازدواج جوانان فراهم نباشد ، آنان به انحراف اجتماعی کشیده می شوند که اعتیاد یکی از آنهاست . گرایش جوانان به سوی عرفان ،سیاست ، خشونت و دیگر انحرافات اخلاقی و این نیز از همین موضوع نشات می گیرد و چیزی به عنوان مکانیسم دفاعی یا جبرانی جای آن را می گیرد .

▪ برای مواردی که گفتید چه راهکار عملی می توان برشمرد ؟

ـ برای مقابله با انحرافات و آسیب های اجتماعی ، جوانان باید مسئولیت پذیر باشند چرا که در سن نوجوانی اعتیاد به مواد مخدر اغلب از مجالس عیش و نوش شروع می شود از این رو باید آنان را از این محیط ها دور کرد ، به نظر من تا تقاضایی در جامعه نباشد اعتیاد به مواد مخدر بوجود نمی آید مسئولان باید کاری کنند تا تقاضا به مواد مخدرکاهش یابد. در ایران اغلب امکانات زیاد جوانان را به سوی مواد مخدر سوق می دهد یعنی هم پول دارند و هم امکانات ، در نتیجه تقاضا برای مصرف مواد مخدربوجود می آید . در کشوری مثل افغانستان اعتیاد نزد جوانان کمتر دیده می شود و این به دلیل گرسنگی است نه حرمت ؛ گرسنگی آنان را از معتاد شدن باز می دارد .در کشور ما متأسفانه مسئولان فقط دارند مبارزه می کنند اما برای پائین آوردن تقاضای مواد مخدر فرهنگ سازی صورت نمی گیرد .

▪ شما عوامل گرایش جوانان ایرانی به مواد مخدر را بر خلاف دیگر کشورهای همجوار رفاه زدگی و گرایش های عرفانی می دانید ، برای اصلاح چنین گرایشی چه باید کرد ؟

ـ باید ارتباط جوانان و نوجوانان را با مساجد زیاد کنیم و به روال گذشته آنان را با مساجد و مراکز دینی – فرهنگی آشتی دهیم . گرایش به مسائل معنوی می تواند در پیشگیری از انحرافات اجتماعی که اعتیاد نیز جزو آن محسوب می شود مؤثر باشد . این کار مستلزم کارهای زیر بنایی فرهنگی است ، باید هر چه زودتر در این زمینه گام های اساسی برداشت .

▪ اما کار شناسان نهاد خانواده را نیز به عنوان عاملی با زدارنده در گرایش یا پرهیز جوانان به مواد مخدر بر می شمرند این را چگونه ارزیابی می کنید ؟

ـ در خانواده ها مشکلی وجود دارد و آن جنگ بین گذشته و آینده است . نسل پدر و مادر ها می خواهند با همان روش سنتی به تربیت نسل فعلی بپردازند در حالی که جوانان به سوی آینده می روند و چشم انداز آینده را در پیش رو دارند در نتیجه فاصله بین این دو روز به روز بیشتر می شود . جوان مطالعه می کند اما از نظر فرهنگی متأسفانه ما با آنها همسان نیستیم تا با برخورد و رفتار صحیح این فاصله ها را کم کنیم . اگر چه ساختار فرهنگی کشور ما رو به آینده است اما جونان رو به فرهنگ غیر ایرانی دارند ، جوانان بطور ساختاری از گذشته و نسل گذشته خود فاصله می گیرند و این فاصله نه تنها بین فرزندان و پدر و مادر ها،بلکه حتی بین فرزندان بزرگ خانواده با فرزندان کوچکتر نیز دیده می شود .از سویی تکنو لوژی پیشرفته ، وجود رسانه های جمعی گوناگون و امکان مالکیت فراوان در ایران به سبب پول نفت این فاصله ها را روز به روز بیشتر می کند .

لذا وجود این فاصله و احساس نیز می تواند جوان را به سوی اعتیاد سوق دهد . اما بنیادی ترین عنصر اعتیاد در کشوری مثل ایران اشرافیات و عرفان و غیره است . در ایران هر شهری که عرفانی تر است اعتیاد در آن بیشتر به چشم می خورد . در شهر هایی مثل کرمان ، کرمانشاه و همدان که عرفان در آن بیشتر دیده می شود ، اعتیاد بشدت زیاد است هم معتاد و هم قاچاقچی ، اما در شهر هایی مثل یزد و اصفهان که عرفان در آنها کمتر است و مردم مسئولیت پذیر ترند و اعتیاد را دارد . من پس از سالها تفکر روی این مسأله پی بردم که این شهر به علت عدم مسئولیت پذیری و درجه بالای عرفان این میزان را به خود اختصاص داده است .

▪ چه راهکاری برای مقابله با این پدیده اجتماعی پیشنهاد می کنید ؟

ـ ما باید کاری کنیم تا مسئولیت پذیری و نشاط اجتماعی در جامعه افزایش یابد در صورتی که عرفان ضد آن عمل می کند یعنی حالت رخوت و سستی اجتماعی را بوجود می آورد . من معتقد نیستم که ورزش اعتیاد را پائین می آورد . اتفاقا ً استادیوم آزادی به ویژه درهنگام برگزاری مسابقات پیشرفته ورزشی ، به مرکز پخش مواد مخدر تبدیل می شود . راهکار اساسی و کاربردی برای مقابله با این پدیده اجتماعی بالا بردن سطح مسئولیت پذیری اجتماعی به خصوص در بین نسل جوان است ، باید کاری کرد که امید به زندگی در نزد آنان افزایش یابد بطوری که مثل جوامع اروپایی بتوانند به موقع ازدواج کنند ، کار کنند و فعالیت اجتماعی داشته باشند . متأسفانه ما تربیت دینی داریم ، اما فرزندان ما تنبل و مفت خور بار آمده اند . خانواده ها تاکنون نتوانستند کاری کنند که فزندان روی پای خود بایستند . برای نمونه اگر بچه ای زمین بخورد والدین اجازه نمی دهند خود او بلند شود به عبارتی درخارج بچه ها را طوری تربیت میکنند تا اعتماد به نفس داشته باشند تا در آینده روی پای خود بایستند اما در ایران عکس این قضیه صادق است . براساس تحقیقات روانشناسان آلمانی در دهه گذشته برروی نسل جوان ایرانی مشخص شد که نسل جوان ایرانی قدرت جنگیدن ندارد و نمی تواند روی پای خود بایستد ، اعتیاد در حال حاضر فقط در طبقه پائین جامعه نیست بلکه در حال حاضر در قشر مرفه جامعه شکل می گیرد ،بنابراین تعلیم و تربیت جامعه باید اصلاح شود و از حالت رکود فعلی خارج شود . خوشگذرانی و زندگی راحت و بی دغدغه نسل جوان ما را کم کم نابود می کند .آنان کار نمی کنند ، احساس مسئولیت پذیری ندارند در حالی که در اروپا جوانان از سن پائین شروع به کار می کنند تا مسئولیت پذیر باشند . عدم تحرک ، بیکاری و راحت طلبی نسل جوان مارا از بین می برد در حالی که اگر جوانان به کار روی آورند هرگز معتاد نخواهند شد .

▪ در کشور اعتیاد نوعی بیماری است ،نظر شما در این باره چیست ؟

ـ این برخورد با مقوله اعتیادنیز نوعی توجیه اعتیاد است، در حالی که معتاد باید وادار به فعالیت شدید کند حتی باید از آنان بیگاری کشید . دیدگاه ما این است که هر لحظه ممکن است آنان دوباره به اعتیاد برگردند ، لذا باید معتادان را وادار به کار اجباری در کنار درمان کنند .اگر نیروی انتظامی و سازمان های مرتبط دخالتی در امر درمان معتادان دارند، ابتدا باید تعریف درستی از اعتیاد ارائه کنند . من خود اعتیاد را لودگی می دانم که برای مقابله با آن باید مسئولیت اجتماعی را بالا ببریم تا مسائل حل شود و همه سازمان ها و نهاد ها در این زمینه همکاری کنند.