دانشنامه سعدی

تدوین دانشنامه تخصصی پیرامون شاعران و نویسندگان بزرگ جهان در دنیای غرب سال هاست که در جهت شناختن و شناساندن شخصیت, تاریخ و آثار شاعران و نویسندگان بزرگ در حال تدوین است و شاعران بزرگی چون شکسپیر, گوته, دانته, شیلر, هومر و دارای دانشنامه ها و فرهنگ های گوناگونی با رویکردهای مختلف تاریخی, فرهنگی, جغرافیایی, زبان شناسی, هنری, هرمنوتیک و تطبیقی هستند

تدوین دانشنامه تخصصی پیرامون شاعران و نویسندگان بزرگ جهان در دنیای غرب سال‌هاست که در جهت شناختن و شناساندن شخصیت، تاریخ و آثار شاعران و نویسندگان بزرگ در حال تدوین است و شاعران بزرگی چون شکسپیر، گوته، دانته، شیلر، هومر و... دارای دانشنامه‌ها و فرهنگ‌های گوناگونی با رویکردهای مختلف تاریخی، فرهنگی، جغرافیایی، زبان‌شناسی، هنری، هرمنوتیک و تطبیقی هستند. تنها یک پژوهش مختصر در سایت‌های اینترنتی مربوط به این بزرگان ما را با فهرست منابع متعدد روبه‌رو می‌کند، اما در مورد شاعران بزرگ زبان فارسی اگر چه پژوهش‌های ارجمند تک‌نگاری، تطبیقی و نقادانه تدوین و چاپ و منتشر شده است، اما تاکنون هیچ یک از شاعران دارای دانشنامه مستقل و تخصصی نیستند.

دانشنامه‌های تخصصی کتاب‌های مرجعی هستند که کلیه اطلاعات مورد نظر مربوط به یک موضوع را به خوانندگان ارایه می‌کنند و علاقه‌مندان را با کلیات مباحث مربوط به موضوع آشنا می‌کنند و متخصصان را به منابع اصلی تحقیق ره می‌نمایند. تدوین دانشنامه سعدی نیز از این دیدگاه می‌تواند گامی مؤثر در وادی سعدی‌پژوهی و سعدی‏شناسی باشد.

● پیشینه تحقیق و ضرورت تدوین دانشنامه سعدی

اگر چه تاکنون مقالات و کتاب‌های متعددی پیرامون زندگی و آثار سعدی، نگاشته شده و برخی مفاهیم موجود در کلیات سعدی مورد بحث و بررسی پژوهشگران و سعدی‌شناسان قرار گرفته و موجب شناخت هر چه بیشتر این شاعر گرانسنگ زبان و ادبیات فارسی گردیده، اما تاکنون هیچ یک از تحقیقات موردی به صورت مجموعه‌ای مدون و جامع پیرامون زندگی و آثار سعدی در قالب «دانشنامه سعدی» نگنجیده است. براساس فرهنگ سعدی‌ پژوهی تألیف دکتر کاووس حسن‏لی از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۷۵، در مورد سعدی ۵۷۶ مقاله و ۱۰۰ عنوان کتاب (۴۸ عنوان کلیات، گلستان، بوستان، غزلیات گزیده‏ها و ۵۲ مورد کتاب پیرامون زندگی و آثار سعدی) منتشر شده است.

با رجوع به کارنامه تنک‏مایۀ سعدی پژوهی در ایران ضرورت پرداختن به سعدی و آثار او به نیکی هویدا می‌گردد: تعداد مقالات نگاشته شدۀ موجود پیرامون سعدی از سال ۱۳۰۰ تاکنون از مرز ۱۰۰۰ مقاله در نمی‌گذرد و تعداد کتاب‌های منتشر شده نیز در همین فاصلۀ زمانی بیش از ۲۳۰ عنوان نیست. بنابراین تدوین دانشنامه تخصصی جهت ارایه کلیۀ اطلاعات مورد نظر پیرامون سعدی به شکل بنیادین، علاوه بر آشنایی علاقه‌مندان با کلیات مباحث مربوط به موضوع، متخصصان را به منابع اصلی تحقیق ره‌ می‌نماید.

براساس انتشار مراجع اصلی پیرامون سعدی، شاید بتوان با کمی تسامح سعد‌ی پژوهی را به ۴ دوران به شرح زیر تقسیم‌بندی نمود:

۱) دوره تکوین (۱۳۲۰-۱۳۰۰)

فراهم آمدن زمینه چاپ کتاب در ایران، توجه به آثار سعدی جهت انتشار در سطح جامعه و نهادهای مدنی مدرن از جمله مدارس، برگزاری جشن هفتصدمین سال تألیف بوستان و گلستان و انتشار مجموعه مقالات ارزشمند استادان طراز اول ادبیات‌ فارسی همچون: علامه‌قزوینی، عباس اقبال، ملک‌الشعراء بهار، علی‌اصغر حکمت، رضا زاده شفق، بدیع‌الزمان فروزانفر، رشید یاسمی به‌کوشش حبیب یغمایی در«سعدی‌نامه» و انتشار «گلستان» به تصحیح عبدالعظیم قریب و گلستان و بوستان به تصحیح محمد فروغی از ویژگی اصلی این دوره است.

۲) دوره تدوین (۱۳۵۰-۱۳۲۰)

در این دوره بیش از سی عنوان کتاب ویژه سعدی منتشر می‌شود که با توجه به تعداد عنوان کتاب‌های چاپی در آن دوران قابل توجه است.آثار این دوران نشان می‌دهد که علاوه بر رشد کمی تدوین کتاب‌های پیرامون سعدی از نظر کیفی نیز آثار ارزشمندی تألیف شده است که می‌توان از جمله به انتشار کلیات سعدی به تصحیح محمدعلی فروغی اشاره نمود که از آن پس تاکنون مورد اقبال و مراجعه سعدی پژوهان قرار گرفته است و علیرغم وجود نسخه‌های پراکندۀ تصحیح شده، هم‏چنان این نسخه بیش از دیگر نسخه‌ها از اعتبار و اهمیت برخوردار است. به عبارتی دیگر پس از گذر قریب به هفتاد سال، نسخه‌ای از کلیات سعدی تصحیح نشده که مورد نظر اجماع سعدی‌ پژوهان ایران باشد و هم چنان مرجع همگان، نسخۀ تصحیح شدۀ محمدعلی فروغی است.

هم‏چنین تصحیح «گلستان» به‌وسیله دکتر محمدجواد مشکور، ترجمه «شرح سودی برگلستان»، تصحیح «گلستان و بوستان» توسط رستم علی‌یف، «گلستان سعدی» با مقابله با نسخ خطی و ده نسخه چاپی نورالله ایران‌پرست، متن کامل دیوان شیخ اجل توسط مظاهرمصفا، «متنبی و سعدی»، نوشته دکتر حسین علی محفوظ در«قلمرو سعدی» تألیف علی دشتی، «مکتب سعدی» کشاورز صدر و... از جمله آثار این دوران هستند.

۳) دوره تصحیح (۱۳۷۰-۱۳۵۰)

اگر چه دوره دوم یکی از پربارترین دوران تصحیح آثار سعدی است، اما در دوره سوم شیوه‌های تصحیح قیاسی و تطبیقی آثار سعدی، شکل علمی‌تری به خود گرفته و تعداد بیشتری را نیز در برمی‌گیرد که مهم‌ترین آن تصحیح و انتشار گلستان و بوستان دکتر غلامحسین یوسفی است.

هم‌چنین در این دوره «شرح بوستان» دکتر محمد خزائلی، «بوستان سعدی» تصحیح نورالله ایران‌پرست، «شرح و تصحیح مثلثات شیخ اجل سعدی» از محمدجواد واجد شیرازی، «بوستان سعدی» به تصحیح محمدعلی ناصح و به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر، «غزلیات سعدی» تصحیح حبیب یغمایی، «گزیده و شرح قصاید سعدی» از دکتر جعفر شعار، «گزیده غزلیات سعدی» با شرح و توضیح دکتر حسن انوری و ... منتشر می‌شود.

علاوه بر این در این دوره کتاب‌های ارزشمند «مقالاتی درباره زندگی و شعر سعدی» به کوشش دکتر منصور رستگار فسایی، «تحقیق درباره سعدی» از هانری ماسه با ترجمه دکتر غلامحسین یوسفی، «شناختی تازه از سعدی» از دکتر جعفر موید شیرازی و ... نیز منتشر شده است.

۴) دوره تکامل ( از سال ۱۳۷۰ تا کنون)

این دوران نیز به جهت وجود تحولاتی در مقولۀ سعدی پژوهی در خور اهمیت است. ایجاد مرکز سعدی‌شناسی در شیراز، انتشار سالانه مقالات سعدی پژوهی از سال ۱۳۷۷ تاکنون، برگزاری سالانۀ کنگره‌های یادروز سعدی از سال ۱۳۷۷ تاکنون، تدوین وانتشار نخستین فرهنگ‌ها پیرامون سعدی همچون: «فرهنگ سعدی‌ پژوهی» اثر دکتر کاووس حسن‌لی در سال ۱۳۷۶، «فرهنگ واژه نمای غزلیات سعدی» اثر مهین‌دخت صدیقیان در سال ۱۳۷۸، «فرهنگ موضوعی غزل‌های سعدی» اثر مهشید مشیری در سال ۱۳۷۹، «فرهنگ بسامدی اوزان و بحور غزل‌های سعدی و حافظ» اثر مهشید مشیری در سال ۱۳۸۰ از جمله تحولات این دوره می‌باشد که شاید بتوان آن را دوران پیدایش فرهنگ نویسی سعدی نام نهاد. «دانشنامه سعدی» نیز در صورت تدوین در قالبی علمی و خلاقانه شاید بتواند تکمیل کننده این روند باشد.

علاوه بر آن‏چه گفته شد، در این دوران کتاب‌های ارزشمندی چون: «از سعدی تا آراگون» دکتر جواد حدیدی، «سعدی» دکتر ضیاء موحد، «تکوین غزل و نقش سعدی» از دکتر محمود عبادیان، «سلسله موی دوست»، «سعدی آتش زبان»، «ورق درخت طوبی» از دکتر حسن‌لی، «هشت دفتر سعدی‏شناسی» و «عاشقانه‌های سعدی» و... نیز منتشر گردید.

● مدخل‌های دانشنامه سعدی

مدخل های دانشنامه سعدی از نظر صوری به چهار نوع : اصلی، فرعی، ارجاعی و مشروط تقسیم می‌شوند:

۱) مدخل های اصلی آنهایی هستند که ذیل آنها مقاله می‌آید.

۲) مدخل‌های فرعی آنهایی هستند که قسمتی از یک مقاله را به خود اختصاص می‌دهند.

۳) مدخل‌های ارجاعی آنهایی هستند که فقط ذکر شده و به مدخلی دیگر ارجاع می‌شوند.

۴) مدخل‌های مشروط آنهایی هستند که از نظر کلی قابل قبول هستند، اما احتمال می‌رود که درباره آنها نتوان مطلب کافی به دست آورد.

بر این اساس پس از اظهار نظر محققان‏‏‏، پژوهشگران و سعدی‏شناسان پیرامون «دانشنامه سعدی» فهرست مدخل‏های دانشنامه تدوین خواهد شد و با همکاری و همیاری پژوهشگران و سعدی‏شناسان ایران و جهان مقالات آن تدوین و منتشر خواهد شد، اما برخی از موضوع‏های کلی «دانشنامه سعدی» به ترتیب حروف الفبا عبارتند از:

آرامگاه سعدی / احسان / اعلام تاریخی در کلیات / اعلام جغرافیایی در کلیات / بدایع / بوستان / پادشاهان / پند و اندرز / پیری / تربیت / ترجمه‌های آثار سعدی / ترجیع‌بند / ترکیب‌بند / تسامح و تساهل / تعلیم و تربیت / تواضع / توبه / توحید / جانوران / جوانی / جهان‌بینی سعدی / چشمه سعدی / حدیث / حکمت / خاموشی / خانواده / خانه سعدی / خواتیم / درویشان / رباعیات / رضا / زبان سعدی / سبک‌شناسی سعدی / سعدی / سعدی در تذکره‌ها / سعدی در جهان / سعدی شناسان / سعدی و شاعران / سفرهای سعدی / سوگند و قسم / شخصیت‌های خیالی و یا تیپ‌های کلی در کلیات / شکر بر عاقبت / صحبت / ضرب‌المثل‌ها / طبیعت / طنز / طیبات / عدالت / عدل / عرفان و تصوف / عشق / عشق / عقل / علم و دانش / غزلیات / فولکلور / قرآن / قصاید / قطعات / قناعت / کتاب‌‌شناسی سعدی / کلیات سعدی / گلستان / مثلثات / مثنویات / مجالس / مجسمه سعدی / مدایح / مدینۀ فاضله / مذهب سعدی / مراثی / معشوق / مفردات / ملحقات / ممدوحین / مناجات / مواعظ / نسخ تصحیح شده / نسخ خطی کلیات، بوستان و گلستان / هزلیات و ...

کوروش کمالی سروستانی

منابع و مآخذ:

منابع و مآخذی که به شکل مستقیم پیرامون سعدی و آثارش نگاشته شده و در تألیف «دانشنامه سعدی» مورد استفاده قرار خواهد گرفت، به قرار زیر می‌باشد. لازم به ذکر است که علاوه بر منابع یاد شده، کلیه مقالات نگاشته شده پیرامون سعدی، کتاب‌های تاریخ ادبیات‌، تذکره‌ها، کتاب‌های تاریخی و دوران شناسی سعدی و... مورد بررسی و استفاده قرارخواهند گرفت.

۱. آثار سعدی در کتاب‌های درسی جمهوری اسلامی ایران، وزارت آموزش و پرورش، ۱۳۶۳.

۲. آرامگاه شیخ اجل استاد سخن سعدی شیرازی، انجمن آثار ملی ایران، ۱۳۳۰.

۳. ادبیات و روان‏پزشکی (سعدی)، امیرناصر معزی، تهران، امیرناصر معزی، ۱۳۸۳.

۴. از زلال دو اقیانوس: مقایسـه گلسـتان و قابوسنـامه و عقاید و تجارب سعدی و عنصرالمعالی از نظر سبکی ، اخلاقی و تربیتی، محمد فروتن، شیراز، توحیدی ۱۳۸۲.

۵. از سعدی تا آراگون ـ تأثیر ادبیات فرانسه، جواد حدیدی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران. ۱۳۷۷.

۶. از هر چمن گلی: تضمین غزلیات استادان سعدی و حافظ، غلامحسین مولوی، تهران، چوک آشتیان، ۱۳۸۲.

۷. اندیشه‌های مدیریت ایرانی (جلوه‌های مدیریت در آثار سعدی)، عباس رنجبر کلهرودی، تهران، جهاد دانشگاهی، ۱۳۸۳.

۸. این پارسی، محسن فرزانه، تهران، محسن فرزانه، ۱۳۷۴.

۹. بازتاب افکار و اندیشه‌های عرفانی در آثار سعدی، هاشم خلخالی، کرج، مؤسسه فرهنگی کتاب و عترت، ۱۳۷۹.

۱۰. بازیافت بوستانی‌های سعدی، جعفر مؤید شیرازی، شیراز، نشر ایماء، ۱۳۷۷.

۱۱. بدایع، لوکاس کینگ، به کوشش تقی ارانی، شرکت کاویانی برلن، ۱۳۰۴.

۱۲. بدیع (بر بنیاد آثار سعدی)، احمدپیشگر، اردبیل، نیک آموز، ۱۳۸۱.

۱۳. برگردانی از گلستان سعدی به زبان پارسی روان، مراد جابری‌ دورکی، اصفهان، المپیک ورزشی، ۱۳۸۲.

۱۴. برگزیده حکایات گلستان، با شرح ابیات و واژه‌های دشوار، علیرضا مرتضوی کرونی، تهران، کانون فرهنگ و هنر اسلامی، ۱۳۶۳.

۱۵. برگزیده ضرب‌المثل‌های سعدی، اکبر ناهید، تهران، گواه، ۱۳۷۸ـ۱۳۸۰ (۳جلد).

۱۶. برگزیده و شرح آثار سعدی، پرویز اتابکی، تهران، نشر فرزان، ۱۳۷۴.

۱۷. برگزیده‏ای از غزل‌های سعدی، سلیم نیساری، به خط ابراهیم زرین قلم، نشریه شماره ۳۴، مؤسسه فرهنگی منطقه‏ای، تهران، مهر۱۳۵۰.

۱۸. برگزیده‏ای از گلستان سعدی، با معنی واژه‌ها و شرح ابیات دشوار، به کوشش کاوه گوهرین، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۹.

۱۹. بوستان سعدی (سعدی‌نامه)، تصحیح و توضیح دکتر غلامحسین یوسفی، تهران، انتشارات خوارزمی، ۱۳۷۵.

۲۰. بوستان سعدی، از روی نسخه تصحیح شده محمدعلی فروغی، تهران، انتشارات ققنوس، ۱۳۶۶.

۲۱. بوستان سعدی، با ترجمه احوال از دایر۶۵۱۷۱; المعارف دکتر غلامحسین مصاحب، به خط مصطفی اشرفی، تهران، پیام محراب، ۱۳۱۷.

۲۲. بوستان سعدی، با شرح اشعار و حواشی، محمدعلی ناصح، به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر، تهران صفی علی شاه، ۱۳۷۴.

۲۳. بوستان سعدی، باب چهارم (در تواضع)، حواشی و توضیحات از دکتر محمد استعلامی، تهران، امیرکبیر ۱۳۴۷.

۲۴. بوستان سعدی، به اهتمام اسماعیل شاهرودی (بیدار)، خوشنویسی غلامعلی محبی نژاد، انتشارات فخر رازی، ۱۳۷۳.

۲۵. بوستان سعدی، به اهتمام محمدعلی فروغی، تهران، چاپخانه و کتاب فروشی بروخیم، ۱۳۱۶.

۲۶. بوستان سعدی، به اهتمام و تصحیح و حواشی عبدالعظیم قریب، تهران، چاپخانه مجلس، ۱۳۲۸.

۲۷. بوستان سعدی، به خط عباس مستوفی الممالکی، ویرایش و نگارش دیباچه: منوچهر آدمیت، تهران، آتلیه هنر، ۱۳۶۸.

۲۸. بوستان سعدی، پس از مقابله هفت نسخه خطی و ده نسخه چاپی، نورالله ایزدپرست، تهران، دانش، سعدی، ۱۳۵۲.

۲۹. بوستان سعدی، محمدعلی فروغی، با مقدمه اقبال آشتیانی، تهران، انتشارات جاویدان، ۱۳۷۴.

۳۰. بوستان سعدی، محمدعلی فروغی، به خط علی منظوری و عباس منظوری، انتشارات اقبال، ۱۳۷۱.

۳۱. بوستان سعدی، مطبعه تبریز، ۱۳۱۱.

۳۲. بوستان شیخ اجل سعدی، تهران، انتشارات کمیسیون ملی یونسکو در ایران، ۱۳۶۳.

۳۳. بوستان شیخ شیراز سعدی، حسین استاد ولی (تصحیح متن و شرح لغات)، ۱۳۷۰.

۳۴. بوستان، به خط اسماعیل نژاد فرد لرستانی، تهران، انتشارات علمی، ۱۳۷۳.

۳۵. بوی عشق، کانون و ادب و هنر پارس، شیراز، نوید، ۱۳۷۷.

۳۶. به وقت مصلحت... مجموعه نفیسی از اندرزها و نصایح حکیمانه سعدی به همراه مفهوم کلی آن‌ها در بوستان و گلستان، حمید ثنایی، قم، کشف‌الغطا، ۱۳۸۲.

۳۷. بیم و امید رویکردهای سیاسی در ادبیات فارسی، محمدمحسن حمیدی، تهران، نشر سفیر، ۱۳۷۹.

۳۸. پندنامه سعدی، خط میرخانی، کتابفروشی رجبی، بی‏تا، (تاریخ کتابت: ۱۳۳۳ش).

۳۹. پیام اهل دل: مقاله‌های برگزیده با موضوع اندیشه‌های معنوی، روحانی و اجتماعی سعدی، کاووس حسن‌لی، شیراز، هفت‌اورنگ، ۱۳۷۸.

۴۰. تأملی در دیباچه گلستان، هاشم اعتماد سرابی، تهران، کوروش و پسران، ۱۳۶۶.

۴۱. تجلی قرآن و حدیث در بوستان سعدی، لیلا مرندی، خوی، قراقوش، ۱۳۸۴.

۴۲. تحفه روزگار در مقام و منزلت سعدی، کاووس حسن‌لی، تهران، ساده، ۱۳۸۲.

۴۳. تحقیق درباره سعدی،‌هانری‌ماسه، ترجمه غلامحسین یوسفی و محمدحسین مهدوی اردبیلی، تهران، انتشارات توس، ۱۳۶۴.

۴۴. تربیت در گلستان سعدی، محمد جابانی، مشهد، بی‌نا، ۱۳۶۳.

۴۵. تضمین غزلیات سعدی، محمد حسین کسرایی (کسری)، تهران، کسرایی، ۱۳۸۴.

۴۶. تعلیم و تربیت از دیدگاه سعدی، محمدکریم آزادی، شیراز، راهگشا، ۱۳۷۳.

۴۷. تعلیم و تربیت در نظر سعدی، محمد جناب‌زاده، چاپخانه سیروس، ۱۳۱۷.

۴۸. تکوین غزل و نقش سعدی، محمود عبادیان، تهران، انتشارات هوش و ابتکار، ۱۳۷۲.

۴۹. توضیح و مخمس بوستان سعدی، عبدالعظیم باستانی پاریزی، قم، نمایشگاه و نشر کتاب (برقعی)، ۱۳۸۱.

۵۰. جان دارو: سیری در اندیشۀ سعدی و حافظ، افسانه یغمایی، تهران، سروا، ۱۳۸۲.

۵۱. جدال مدعیان با سعدی، حسن امداد، شیراز، نوید، ۱۳۸۰.

۵۲. جرم‌شناسی در ادبیات: اندیشه‌های جرم‌شناختی در آثار سعدی و مولوی، عباس ایمانی، تهران، آرویج، ۱۳۸۲.

۵۳. چهار سخنگوی وجدان ایران (فردوسی، مولوی، سعدی، حافظ)، محمدعلی اسلامی ندوشن، تهران، قطره، ۱۳۸۱.

۵۴. چهار گفتار درباره ادب و دستور زبان‌فارسی، نورالله ایزدپرست، تهران، دانش، ۱۳۶۵.

۵۵. حاکم حکیم (چشم‌اندازی از دیدگاه‌های حکومتی سعدی)، غلامرضا رحمدل، رشت، دانشگاه گیلان، ۱۳۷۷.

۵۶. حدیث خوش سعدی: درباره زندگی و اندیشه سعدی، عبدالحسین زرین‌کوب، تهران، سخن، ۱۳۷۹.

۵۷. حکایت‌های گلستان سعدی، محمد محمدی اشتهاردی، انتشارات نبوی، ۱۳۷۴.

۵۸. حکمت سعدی، کیخسرو هخامنشی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۵۵.

۵۹. حیات سعدی، الطاف حسین حالی، ترجمه سید نصرالله سروش، بنگاه دانش، ۱۳۱۶.

۶۰. خرده مینا (شرح حکایت‏هایی از گلستان سعدی)، بازنویسی هیمو حسامی، سنندج، کردستان، ۱۳۸۴.

۶۱. خیابان گلستان: شرح گلستان سعدی، سراج‌الدین علی بن‌حسام‌الدین آرزو، اسلام آباد، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، ۱۳۷۵.

۶۲. دامنی از گل، گزیده گلستان سعدی، انتخاب و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران، انتشارات سخن، ۱۳۷۰.

۶۳. در آرزوی خوبی و زیبایی، گزیده بوستان سعدی، انتخاب و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران، انتشارات سخن، ۱۳۷۳.

۶۴. در قلمرو سعدی، علی دشتی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۸۱.

۶۵. در مدرسه فرمانروای ملک سخن سعدی، محمود حکیمی، تهران، قلم، ۱۳۸۳.

۶۶. در هوای گلستان: نقد و نظری بر گلستان و نسخه تفسیر و توضیح شده اخیر آن، هاشم اعتماد سرابی، بی‌جا: چاپخانه گوتنبرگ، ۱۳۶۹.

۶۷. دستور زبان سعدی: الگوی گفتن و نوشتن فارسی درست و رسا، نورالله ایزدپرست، تهران، کتابخانه دانش، ۱۳۷۷.

۶۸. ذکر جمیل سعدی، مجموعه مقالات و اشعار به مناسبت بزرگداشت هشت‏صدمین سالگرد تولد شیخ اجل سعدی علیه‌الرحمه، تهران، کمیسیون ملی یونسکو و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۴. (۳ جلد).

۶۹. رساله صاحبیه، از شیخ اجل سعدی شیرازی در نصیحت ارباب مملکت، به اهتمام مجتبی مینوی.

۷۰. زندگی و رنج‌های مصلح‏الدین سعدی، خسرو معتضد، تهران، شرکت توسعه کتابخانه‌های ایران، ۱۳۷۵.

۷۱. زندگی‌نامه حافظ و سعدی، معصومه قنبرزاده، تبریز، ایران ویچ، ۱۳۸۳.

۷۲. زندگی‌نامه سعدی، حمید هاشمی، معصومه تتماجی، تهران، فرهنگ و قلم، ۱۳۷۸.

۷۳. سخن‌دانی و زیبایی غزلیات سعدی، زیر نظر محمد روایی، تهران، انتشارات ناهید، ۱۳۷۱.

۷۴. سخن‌سرایی سعدی، سیمین مطهری‌راد، تهران، کشکول، ۱۳۸۲.

۷۵. سرگذشت شیخ بزرگوار سعدی، محمدحسن شیخ جابری انصاری، اصفهان، بی‏نا، ۱۳۱۶.

۷۶. سرو قامت دوست: تأملی بر ترجیع‌بند سعدی، مهشید مشیری، تهران، آگاهان ایده، ۱۳۸۲.

۷۷. سعدی آتش زبان: مقاله‌های برگزیده با موضوع توضیح واژه‌ها، عبارات و بیت‌های مشکل و نقد مقاله‌ها و کتاب‌ها، کاووس حسن‌لی، شیراز، هفت اورنگ، ۱۳۷۸.

۷۸. سعدی بر مبنای نسخه‌های خطی پاکستان، احمد منزوی، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، ۱۳۶۳.

۷۹. سعدی چه می‌گوید، احسان معتقد، چاپخانه شرکت مطبوعات، ۱۳۲۶.

۸۰. سعدی در غزل، سعید حمیدیان، تهران، نشر قطره، ۱۳۸۳.

۸۱. سعدی در کیش، جعفر حمیدی، تهران، بهشت اندیشه؛ کیش، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی جزیره کیش، ۱۳۷۶.

۸۲. سعدی در نگاه صاحب نظران، ‌حسین ساجدی، تهران، امید فردا، ۱۳۸۲.

۸۳. سعدی را بشناسید، علی‌نقلی بهروزی، کتابفروشی معرفت شیراز، ۱۳۵۵.

۸۴. سعدی رب‌النوع بلاغت...، محمد شفیع صداقت، شیراز، نوید، ۱۳۷۹.

۸۵. سعدی شیرازی (به مناسبت برگزاری کنگره بزرگداشت هشتصدمین سال تولد شیخ مصلح‏الدین سعدی شیرازی)، تهران، کمیسیون ملی یونسکو در ایران، ۱۳۶۳.

۸۶. سعدی شیرازی، امیر اسماعیلی، تهران گوهرین، ۱۳۷۸.

۸۷. سعدی نامه یا بوستان، تهیه متن انتقادی تحقیق و توضیح: رستم علی‌یف، انتشارات ابن‌سینا، ۱۳۴۷.

۸۸. سعدی و خسرو، وزیرالحسن عابدی، نشر پیکیچز لمیتد، (لاهور پاکستان)، بی‏تا.

۸۹. سعدی و دیل کارنگی، عزت الله همایونفر، بی‏جا: بی‏نا، ۱۳۴۳.

۹۰. سعدی و روان‏شناسی نوین: ردیابی مکتب‏ها و نظریه‏های روان‏شناسی: زیگموند فروید، کارل یونگ... سارتر و بودائیزم در آثار سعدی، جمال هاشمی، تهران، انتشار، ۱۳۷۸.

۹۱. سعدی و فلسفه زندگی، دکتر حیدر رقابی، تهران، نشر جیران، ۱۳۶۳.

۹۲. سعدی، ضیاء موحد، تهران، طرح نو،۱۳۸۳.

۹۳. سعدی، لیلا سید قاسم، تهران، کانون زبان ایران، ۱۳۸۳.

۹۴. سعدی، لیلا میری، تهران، تیرگان، ۱۳۸۰.

۹۵. سعدی، نراقی و هم نوایی در عشق و اخلاق، محمدعلی عابدی‏پور، قم، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی ائمه علیهم السلام، ۱۳۷۷.

۹۶. سعدی‌شناسی، امیر اسماعیل آذر، تهران، نشر میترا، ۱۳۷۵. (۲ جلد).

۹۷. سعدی‏شناسی، به کوشش کوروش کمالی سروستانی، دفتر اول، شیراز، دانشنامه فارس، ۱۳۷۷.

۹۸. سعدی‏شناسی، به کوشش کوروش کمالی سروستانی، دفتر دوم، شیراز، بنیاد فارس‌شناسی ۱۳۷۸.

۹۹. سعدی‏شناسی، به کوشش کوروش کمالی سروستانی، دفتر سوم، شیراز، بنیاد فارس‌شناسی ۱۳۷۹.

۱۰۰. سعدی‏شناسی، به کوشش کوروش کمالی سروستانی، دفتر چهارم، شیراز، مرکز سعدی شناسی، ۱۳۸۰.

۱۰۱. سعدی‏شناسی، به کوشش کوروش کمالی سروستانی، دفتر پنجم، شیراز، مرکز سعدی شناسی، ۱۳۸۱.

۱۰۲. سعدی‏شناسی، به کوشش کوروش کمالی سروستانی، دفتر ششم، شیراز، مرکز سعدی شناسی، ۱۳۸۲.

۱۰۳. سعدی‏شناسی، به کوشش کوروش کمالی سروستانی، دفتر هفتم، شیراز، مرکز سعدی شناسی، ۱۳۸۳.

۱۰۴. سعدی‏شناسی، به کوشش کوروش کمالی سروستانی، دفتر هشتم، شیراز، مرکز سعدی شناسی، ۱۳۸۴.

۱۰۵. سعدی‏شناسی، محمدرضا امامی راد، تهران، قلم دانش، ۱۳۸۲.

۱۰۶. سعدی‌نامه یا بوستان سعدی، به تصحیح و حاشیه‌نگاری محمدرضا جلالی نائینی و مقدمه محمد محیط طباطبایی، کتاب‌فروشی اقبال، ۱۳۱۷.

۱۰۷. سعدی‌نامه یا بوستان، با حواشی و تصحیح اسماعیل امیرخیزی، شرکت چاپ کتاب و کتاب‌فروشی‌های ادبیه و معرفت و سعدی، ۱۳۱۷.

۱۰۸. سعدی‌نامه، (مجموعه مقالات بزرگداشت سعدی در سال ۱۳۱۶هجری شمسی به مناسبت هفت‌صدمین سال تصنیف گلستان و بوستان)، به اهتمام حبیب یغمایی، چاپ خودکار و ایران، ۱۳۱۶.

۱۰۹. سعدی‏نامه، سروده محمدحسین تسبیحی، پاکستان، اسلام‏آباد، منزا پرنتنگ کارپوریشن، ۱۳۷۰.

۱۱۰. سلسله موی دوست، کاووس حسن‌لی، شیراز، هفت اورنگ، ۱۳۷۸.

۱۱۱. سه شاعر (سعدی ـ حافظ ـ نظامی)، محمدتقی جعفری تبریزی، تهران، مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری، ۱۳۷۹.

۱۱۲. سیر شعر و ادب از دوران قبل از اسلام عرب تا پایان دوره عباسی و مقایسه افکار سعدی و متنبی و داوری میان دو شاعر نامی پارسی و تازی، امیر محمود انوار، تهران، انوار دانش، ۱۳۸۰.

۱۱۳. سیمای سعدی، جعفر مؤید شیرازی، شیراز، دانشگاه شیراز، ۱۳۷۶.

۱۱۴. سیم‌دل مسکین، صد و یک غزل از سعدی شیرازی، به اهتمام ستراک مانوکیان، رم، انتشارات مؤسسه فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در رم، ۱۳۷۰.

۱۱۵. شرح بوستان، محمد خزائلی، تهران، انتشارات جاویدان، ۱۳۶۲.

۱۱۶. شرح تصحیح مثلثات شیخ اجل سعدی، محمدجعفر واجد، انتشارات اداره کل فرهنگ و هنر فارس، بی‌تا.

۱۱۷. شرح سودی بر بوستان، ترجمه، تحشیه و تهیه متن انتقادی: اکبر بهروز، کتاب‌فروشی حقیقت، مهر ۱۳۵۲. (۲ جلد)

۱۱۸. شرح سودی بر گلستان سعدی، محمد سودی، ترجمه حیدر خوش‌نیت، زین‌العابدین چاوشی و علی‌اکبر کاظمی، تبریز، انتشارات کتاب فروشی تهران، ۱۳۴۹.

۱۱۹. شرح گلستان، محمد خزائلی، تهران انتشارات جاویدان، بهار ۱۳۶۳.

۱۲۰. شعرهای عربی سعدی شیرازی، تصحیح انتقادی و ترجمه جعفر مؤید شیرازی، انتشارات دانشگاه شیراز، ۱۳۷۲.

۱۲۱. شکوه سعدی در غزل، گزیده و شرح عبدالمحمد آیتی، تهران، هیرمند، ۱۳۶۹.

۱۲۲. شناخت مفاهیم سازگار با توسعه در فرهنگ و ادب فارسی (سعدی)، حمید تنکابنی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۸۲.

۱۲۳. شناختی تازه از سعدی، همراه با متن مصحح و معرب اشعار عربی و ترجمه فارسی، جعفر م