آجیل بخورید,لاغر بمانید

تعطیلات عید, فرصت مناسبی است برای تجدید قوای روحی و جسمی و لذت بردن از طبیعت بهاری و البته خوردن غذاها و تنقلاتی که در مهمانی ها و دید و بازدیدها تدارک دیده شده است

تعطیلات عید، فرصت مناسبی است برای تجدید قوای روحی و جسمی و لذت بردن از طبیعت بهاری و البته خوردن غذاها و تنقلاتی که در مهمانی‌ها و دید و بازدیدها تدارک دیده شده است.

اما گاهی بی‌توجهی به تغذیه و مصرف مواد غذایی ناسالم یا افراط در مصرف مواد غذایی پرکالری مانند آجیل، شیرینی، شکلات و انواع و اقسام تنقلات رنگارنگ علاوه بر افزایش وزن می‌تواند باعث بروز عوارضی مانند چربی خون، افزایش فشارخون و هزار و یک دردسر دیگر شود که خوشبختانه بیشتر افراد جامعه از این بیماری‌ها و عوارض آن اطلاع کامل دارند.

اما با وجود این اطلاعات، برخی نه تنها خودشان نمی‌توانند در برابر مصرف آنها مقاومت کنند بلکه دیگران را هم تشویق به خوردن می‌کنند و معتقدند بعد از تعطیلات، فرصت برای رژیم گرفتن هست و از همه بدتر این‌که فرهنگ جامعه به گونه‌ای است که اغلب ما فکر می‌کنیم چنانچه به مهمان بیشتر تعارف کنیم یعنی احترام بیشتری به او گذاشته‌ایم؛ گاهی آنقدر به مهمان اصرار به خوردن می‌کنیم که وی به مرز انفجار می‌رسد.

چنین فرهنگی نه تنها نشان‌دهنده احترام و توجه به مهمان نیست، بلکه گاهی می‌تواند باعث دردسر و زحمت او نیز بشود. باید گفت همه این باورهای غلط نتیجه‌ای جز سوءتغذیه، چاقی و بیماری ندارد.

● آجیل، منبع غنی از ویتامین و املاح

آجیل، شیرینی، میوه‌های خشک، انواع شکلات و آبنبات از تنقلاتی است که بیشتر خانواده‌ها برای این ایام تهیه می‌کنند.

این تنقلات جزو مواد غذایی پرکالری و پرانرژی محسوب می‌شوند که البته بین آنها، مغزها و میوه‌های خشک از ارزش غذایی بالایی برخوردارند اما شیرینی، شکلات و انواع دسرهایی که در این ایام تهیه و مصرف می‌شود ارزش غذایی پایینی دارند.

همان طور که اشاره شد، مغزها انرژی بالایی دارند؛ به طوری که مصرف ۱۰۰ گرم آجیل شیرینی حدود ۶۰۰ـ۵۰۰کیلو کالری انرژی به بدن می‌رساند، اما با این تفاوت که شیرینی‌ها از نظر ریزمغذی‌ها کاملا فقیر هستند.

مغز‌ها منبع بسیار قوی از ویتامین‌هایی چون A، E، آهن، منیزیم و منبع بسیار خوبی از املاحی مانند فسفر، منگنز، کلسیم و سلنیوم هستند.

از طرفی، مغزها غنی از ترکیباتی چون امگا ۶ و امگا ۳ هستند؛ در حالی که این ریزمغذی‌ها پرفایده در شیرینی‌ها وجود ندارد.

پس بهتر است به جای مصرف شیرینی و شکلات که سرشار از اسید چرب ترانس (نوعی چربی است که در فرآیند تبدیل کردن روغن مایع به جامد تولید می‌شود )است و زمینه‌ساز افزایش کلسترول بد در خون و کاهنده کلسترول خوب است، از مغزها و میوه‌ها که سرشار از ویتامین‌ها و املاحی مانند ویتامین C، پتاسیم و ترکیبات پلی‌فنول‌ها که آنتی‌اکسیدان بوده و از بدن در برابر بیماری‌ها محافظت می‌کند، استفاده کنید.

● مفید بودن، دلیل بر افراط در مصرف نیست

وقتی از مفید بودن یک ماده غذایی صحبت می‌شود برخی به اشتباه فکر می‌کنند مجازند هر مقدار که می‌خواهند از آن ماده غذایی استفاده کنند؛ در حالی که افراط در مصرف مواد غذایی مفید نیز می‌تواند به بروز بیماری منجر شود.

این موضوع درباره مغزها و میوه‌های خشک نیز صادق است یعنی مصرف بی‌رویه و بیش از نیاز بدن در همه افراد بخصوص در بیمارانی مانند دیابتی‌ها و افرادی که مبتلا به پرفشاری و چربی خون هستند، می‌تواند عواقب ناخوشایندی داشته باشد.

سه اصل مهم تغذیه تعادل، تناسب و تنوع است یعنی کسی که تنها یک یا چند گروه محدود و خاص از مواد غذایی را مصرف کند و از بقیه گروه‌های غذایی غفلت کند، مطمئنا از خیلی از مواد ضروری و لازم برای بدن محروم شده و همین می‌تواند سلامت وی را به خطر بیندازد بنابراین با توجه به این سه اصل مهم نباید در ایام نوروز از گروه‌های دیگر غذایی غفلت کرد و تنها به دلیل بالا بودن ارزش غذایی آجیل‌ها یا میوه‌ها از گروه‌های دیگر مانند لبنیات یا سبزی‌ها غفلت کرد و این موضوع بخصوص در مورد کودکان که در حال رشد هستند از اهمیت بیشتری برخوردار است.

اما شاید این سوال برای شما مطرح شود پس چرا برخی محققان تغذیه بر این باورند که با خوردن آجیل می‌توان وزن کم کرد و آیا اساسا چنین ادعایی درست است در جواب این افراد باید گفت بله چنین گفته‌ای صحیح است، اما باید اصول آن رعایت شود.

آجیل را باید قبل از وعده غذایی مصرف کرد تا مقداری از اشتهای کاذب فرد کم شود و البته مقدار آن نیز نباید بیشتر از یک مشت باشد.

کسانی که عادت دارند بعد از وعده غذایی آجیل مصرف کنند، با این کار نه تنها وزن کم نمی‌کنند، بلکه دچار اضافه وزن و چاقی هم خواهند شد. پزشکان این روش را به کسانی که وزن پایینی دارند و می‌خواهند چاق شوند توصیه می‌کنند.

● مصرف آجیل، ضامن سلامتی

مصرف آجیل می‌تواند از بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری‌های قلبی و عروقی پیشگیری کند. مغز‌ها با افزایش کلسترول خوب و کاهش کلسترول بد خون می‌تواند ریسک بیمارهای قلبی را ۲۰ تا ۵۰ درصد کاهش دهد و این در صورتی محقق می‌شود که مصرف مغزها در بلند مدت جزو الگوی غذایی فرد باشد و با خوردن مثلا یک یا چند وعده نمی‌توان چنین انتظاری داشت.

مطالعات نشان می‌دهد مصرف منظم و به میزان کافی مغزهای تازه، ریسک ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت و سرطان‌ها بویژه سرطان پروستات، سینه و ریه را به طرز چشمگیری کاهش می‌دهد.

جالب است بدانید مصرف مغزها در بیماران مبتلا به پرفشاری خون می‌تواند فشار خون را کاهش دهد؛ به شرطی که مغزها شور نباشد و به شکل تازه و خام مصرف شود.

● حساسیت از نوع آنافیلاکسیک

آلرژی یا حساسیت به مغزها بویژه در کودکان چنانچه مورد غفلت واقع شود می‌تواند دردسرآفرین شود.

گاهی برخی کودکان نسبت به بعضی خوراکی‌ها از جمله مغزهایی مانند بادام‌زمینی چنان آلرژی دارند که حتی می‌تواند باعث شوک آنافیلاکسیک شود بنابراین خانواده‌ها باید در این ایام بویژه در مورد کودکان توجه خاصی داشته باشند، زیرا حساسیت‌های شدید می‌تواند باعث درگیر شدن سیستم تنفسی آنها شده و حتی به مرگ کودک منجر شود بنابراین بروز علائمی مانند خارش و التهاب پوست دست، صورت و لب‌ها، حالت تهوع و درد در ناحیه شکم و اسپاسم‌های گوارشی و نهایتا درگیری سیستم تنفسی می‌تواند هشداری جدی برای خانواده‌ها باشد.

در چنین شرایطی لازم است هرچه سریع‌تر به مرکز درمانی مراجعه شود، ولی درصورتی که به مراکز درمانی دسترسی ندارید، می‌توانید از یک آنتی‌هیستامین استفاده کنید و در اولین فرصت به مراکز بهداشتی و درمانی مراجعه کنید.

از دیگر موضوعات مورد توجه والدین، مصرف آجیل در کودکانی است که هنوز توانمندی و قدرت مصرف درست آنها را ندارند.

حتما شما هم بارها شاهد این صحنه بوده‌اید که گاهی یک تخمه کوچک راه تنفسی کودک را مسدود کرده و باعث نگرانی خانواده‌ها و گاهی بروز فاجعه‌ای برای کودک شده بنابراین بهتر است به کودکان آموزش‌های لازم داده شود و هنگام مصرف آجیل والدین نظارت لازم را داشته باشند.

توصیه می‌شود آجیل را به قطعات کوچک درآورید و آن را با پوست در اختیار کودکان قرار ندهید و چنانچه کودک شما دچار حادثه شد، در وهله اول باید خونسردی‌تان را حفظ کنید، سپس وی را به پشت خوابانده و به قسمت نرم شکم درست زیر دنده‌ها در دو طرف همزمان فشار کمی وارد کنید و سپس جسم خارجی را از گلوی کودک خارج کنید، اما اگر موفق به انجام آن نشدید، لازم است هر چه سریع‌تر کودک را به مراکز درمانی یا امدادی منتقل کنید.

● افلاتوکسین تهدیدی جدی برای کبد

مغزهای کهنه به سم افلاتوکسین آلوده هستند. این سم می‌تواند سیستم ایمنی بدن و بخصوص کبد را دچار آسیب‌های جدی کند.

همان‌طور که می‌دانید، بعد از قلب، کبد از حساس‌ترین اندام داخلی بدن محسوب می‌شود و فردی که طولانی‌مدت با خوردن این آجیل‌های آلوده، سم افلاتوکسین را به مرور وارد بدنش کرده است، علاوه بر ناراحتی‌های گوارشی، حتما به بیماری‌های شدید کبدی نیز دچار خواهد شد.

آجیل خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟

بسیاری از افراد سودجو با نزدیک شدن به ایام نوروز، فرصت را غنیمت شمرده و درصدد فروش مغزهای ناسالم و به اصطلاح مانده و کهنه بر می‌آیند.

آنها از ترفندهای بسیاری برای فروش این آجیل‌ها استفاده می‌کنند، از جمله این‌که آنها را در بسته‌بندی‌های شکیلی قرار می‌دهند و روی آن را از آجیل سالم و تازه پر می‌کنند یا این‌که آجیل کهنه را بو داده و با رنگ‌های غذایی مثل زردچوبه یا رنگ‌های غیرمجاز و خطرناک یا طعم‌دهندهایی مثل فلفل که کهنگی آن را پوشش می‌دهند، آنها را رنگ و لعاب می‌دهند و در واقع آنها را فرآوری کرده تا کهنه بودن آن مشخص نشود بنابراین بهتر است آجیل را به شکل بسته‌بندی از فروشگاه‌ها یا مراکز معتبر تهیه کنید و از خرید آجیل فله‌ای بپرهیزید. همچنین نوع خام آن را انتخاب کنید.

آجیل خام، هم ارزش غذایی بالاتری دارد و هم براحتی می‌توان به سالم بودن آن پی برد، زیرا نگهداری آجیل خام، خیلی سخت است بنابراین تنها با چشیدن آجیل خام در صورتی که مزه ماندگی و کهنگی ندهد، می‌توانید به سالم و تازه بودن آن اطمینان کنید.

از مصرف مغز گردوهای سیاه شده که عمدتا به دلیل رشد کپک‌ها و قارچ‌ها بوده و بر اثر رشد این عوامل، سموم خطرناکی مانند توکسین‌ها در آن ایجاد می‌شود، جدا خودداری کنید.

مغزها هرکدام ویژگی خاصی دارند که با دقت به این خصوصیات براحتی می‌توان به سالم و تازه بودن آن پی برد، به طور مثال پسته سالم را با توجه به ویژگی‌های ظاهری‌اش می‌توان تشخیص داد. رنگ از مشخصه‌هایی است که تازگی مغز را نشان می‌دهد.

رنگ پسته تازه، بنفش مایل به سبز است و اگر تیره یا سفید باشد، نشان از کهنگی آن دارد و لایه داخلی پسته هم باید سبز کمرنگ باشد نه زرد یا سبز تیره.

چنانچه دهانه پوسته بیرونی و سخت پسته باز است باید هنگام فشار دادن دهانه، سفت و سخت باشد، اگر دهانه پسته با فشار دادن بسته شود، ممکن است خندان بودن پسته به دلیل خیساندن در آب و خشک کردن مجدد آن باشد و به طور طبیعی این نوع پسته خندان نیست.

دکتر کورش جعفریان

متخصص تغذیه و رژیم‌های غذایی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران