وقتی میگرن شعله ور می شود

درباره میگرن خانم صدیقه عظیمی ۴۶ ساله با حضور دکتر بابک زمانی متخصص مغز و اعصاب, دکتر فریبا قلمکار متخصص پوست و مو, دکتر محمدرضا خدایی روانپزشک, دکتر مجید حیدریان فوق تخصص درد, دکتر تیرنگ نیستانی متخصص تغذیه و دکتر محمدحسین الحی سورمقی استاد دانشکده داروسازی

سوژه مقاله ی ما خانمی است که بیش از ۳۰ سال است به میگرن دچار است. میگرن و سردردهای همیشگی از یک سو و اتفاقاتی که اخیرا برای او افتاده یعنی عدم پاسخ بدنش به مسکن باعث آزارش شده و به دنبال راه‌حل می‌گردد. با میزگرد این هفته همراه ما شوید تا ببینیم کارشناسان چه کمکی می‌توانند به این خانم و دیگر بیمارانی که مشکل میگرن دارند، بکنند.

خانم صدیقه عظیمی که سال‌هاست با میگرن زندگی می‌کند درباره مشکل فعلی‌اش می‌گوید:

بـا هـیـچ آرامبـخشـی آرام نـمـی‌شـوم

▪ خانم عظیمی، اگر قرار باشد بزرگ‌ترین مشکل خود را در حال حاضر برای ما توصیف کنید چه می‌گویید؟

- شاید انتظار داشته باشید برایتان از سردردهای میگرن که امانم را بریده بگویم اما مشکل فعلی من که شاید بیشتر از میگرن برایم آزاردهنده شده این است که دیگر با مسکن هم آرام نمی‌شوم. به علاوه از دیدن خودم در آینه با این لک‌های پوستی که عوارض مسکن‌ خوردن‌های زیاد است خسته شده‌ام.

▪ لک‌های پوستی؟

- حدود ۱۲ سال است که صورتم دچار لک شده است. ابتدا وسط پیشانی‌ام بود، بعد پشت لب‌هایم لک آورد و بعد لک‌های پیشانی‌ام بزرگ‌تر شد و گونه‌هایم هم لک آورد.

▪ آیا دلیل آن را می‌دانید؟

- فکر می‌کنم به دلیل مصرف زیاد مسکن و عصبی بودن بوده است.

▪ این تشخیص پزشک است؟

- خیر. این چیزی است که من فکر می‌کنم. به هر پزشکی مراجعه می‌کردم ابتدا می‌گفتند که لک هورمونی یا لک بارداری است اما به نظرم اصلا لک‌های پوستی من به این دلیل نیستند چون در دوران بارداری و بعد از آن دچار لک نشدم. تقریبا فرزندم ۱۰ ساله بود که لک‌ها نمایان شدند. قرص ضدبارداری هم مصرف نمی‌کردم.

▪ وقتی به پزشک می‌گفتید که لک به دلیل بارداری‌تان نبوده، چه نظر دیگری داشتند؟

- نظر خاصی نداشتند. می‌گفتند شاید به دلیل شرایط محیطی مانند آفتاب باشد.

▪ آیا دارویی هم برای از بین بردن لک مصرف کردید؟

- هرچه دارو می‌دادند اکثرا لایه‌بردار بود که بدتر سبب تحریک پوستم‌ می‌شد و لک‌هایم را هم درمان نمی‌کرد.

▪ اهل آرایش زیاد هستید؟

- حالا خیلی اما قبلا خیلی آرایش نمی‌کردم که بگویم لک‌ها به دلایل زدن مثلا کرم‌پودر زیاد به وجود آمده است. البته از زمانی که لک‌های بزرگ‌تر و شدیدتر شد ناچارا از کرم‌پودرهایی که پوشش‌دهی خوبی دارند، استفاده می‌کنم.

▪ فکر می‌کنید دلیل لک پوستی شما مصرف زیاد مسکن است. پس چرا این همه مسکن مصرف می‌کنید؟

- به دلیل میگرن. میگرن من ارثی است و از حدود ۱۳، ۱۴ سالگی به آن مبتلا شدم. از همان موقع مصرف مسکن را شروع کردم. داروهای مخصوص میگرن با من سازگار نبود و به هر پزشکی مراجعه می‌کردم برایم مسکن تجویز می‌کرد. البته توصیه کردند به کلینیک درد بروم اما جدی نگرفتم و گفتم مگر چه کمکی از دست آنها برمی‌آید.

▪ چه نوع مسکن‌هایی دریافت می‌کنید؟

- از مفنامیک‌اسید و دیازپام شروع کردم و به کدیین رسیدم. الان حتی کدیین هم جوابگو نیست و شیاف ایندومتاسین و شل‌کننده عضلات استفاده می‌کنم.

▪ آیا پزشک معالج شما معتقد نبودند لک پوستی به دلیل مصرف مسکن است؟

- خیر. البته به من توصیه کردند تا جای ممکن مسکن دریافت نکنم زیرا بدن به آن معتاد می‌شود. آزمایش کبدی هم برایم تجویز کردند که خدا را شکر مشکلی نداشتم.

▪ چه زمان‌هایی بیشتر دچار سردرد می‌شوید و مجبورید مسکن بخورید؟

- میگرن من همان‌طور که گفتم ارثی است و مسکن هم خیلی آن را آرام نمی‌کند. با این حال به تجربه فهمیده‌ام که آب و هوای آلوده آن را تشدید می‌کند. وقتی قرار است به مرکز شهر بروم اول ۲ مسکن می‌خورم، بعد راهی می‌شوم وگرنه بعد هم مجبورم سردرد را تحمل کنم هم مسکن بخورم.

▪ بعد از این همه سال آیا لک‌های شما در حال گسترده شدن است؟

- نه الحمد‌ا... چند ماهی است که دوره‌های پاکسازی پوست را می‌گذرانم و خودم نیز از محصولاتی که پایه گیاهی دارند استفاده می‌کنم. فکر می‌کنم به دنبال مصرف این محصولات لک‌هایم بهتر شده است.

▪ لطفا بفرمایید این محصولات دقیقا چیست و چرا باعث برطرف شدن لک‌های شما شده است؟

- زمینه پوستی من خشک است و یکی از دلایل بروز لک هم همین خشکی است. من خیلی آب نمی‌خورم. اهل میوه خوردن هم نیستم. رژیم غذایی صحیحی هم نداشته‌ام و به همین دلایل پوستم خشک است. به دنبال همین خشکی حتی دچار چروک پوست هم شده بودم. شروع کردم به آبرسانی به پوستم و فکر می‌کنم به کمک کرم‌های مرطوب‌‌کننده قوی ۵۰ درصد لک‌هایم از بین رفته است. البته بگویم که خودم هم دیگر از حساسیت قبلی‌ام کاسته شده و در خط ضدلک و این حرف‌ها نیستم و به آنها توجهی ندارم.

● نظر متخصص مغز و اعصاب

دکتر بابک زمانی استادیار دانشگاه علوم‌پزشکی تهران:

اعـتـیـاد به مـسـکـن‌هـا مـیـگـرن را بـدتـر مـی‌کـنـد

مهم‌ترین عارضه مصرف مداوم و تعداد زیاد مسکن، تشدید سردرد است. اصلا یکی از مهم‌ترین دلایل تشدید سردردهای میگرنی مصرف بالای مسکن است. درواقع خود مغز سیستمی دارد که درد را کنترل می‌کند که به آن سیستم کنترل مرکزی درد می‌گویند. میزان و شدت درد ۲ فاکتور دارد که ما همیشه یک فاکتور را در نظر می‌گیریم و فاکتور دوم به نظرمان نمی‌آید. فاکتور اول شدت محرکی است که سبب درد می‌شود. فاکتور دوم که شاید اهمیت آن اگر بیشتر از فاکتور اول نباشد کمتر از آن نیست، میزان حساسیت مغز به درد است. وقتی درد شدیدی در قسمتی از بدن ایجاد می‌شود مثلا وقتی دست می‌سوزد یا شست پا به میز می‌خورد بعد از چند ثانیه یا حداکثر چند دقیقه با وجود اینکه آن زخم یا جراحت همچنان وجود دارد، درد به شدت تخفیف پیدا می‌کند، دلیل آن هم این است که سیستم کنترل درد در مغز، درد را تحت کنترل می‌گیرد.

اینکه ما یک درد را چقدر احساس می‌کنیم غیر از میزان شدت درد به سطح فعالیت این سیستم ارتباط دارد و این حتی از فاکتور اول یعنی شدت درد مهم‌تر است. مصرف طولانی و زیاد مسکن مثلا برای کنترل سردرد که بارزترین موضوعی است که هر روز با آن روبه‌رو می‌شویم، باعث می‌شود سیستم کنترل مرکزی درد به شدت تضعیف شود و نتواند درد را کنترل کند. به دنبال این موضوع ما برای کنترل دردهایمان به یک سیستم کنترل خارجی درد نیاز پیدا می‌کنیم و در نتیجه مدام مسکن می‌خوریم. پس مسکن سردرد را خوب می‌کند ولی باعث می‌شود سیستم کنترل مرکزی درد در مغز ضعیف شود در نتیجه ما با فواصل کوتاه‌تر و شدیدتر دچار سردرد می‌شویم.

کسانی که مثلا به مورفین اعتیاد پیدا می‌کنند در ابتدا از آن لذت می‌برند اما بعد از مدتی با همان مقدار قبلی دیگر لذت نمی‌برند و با مصرف نکردن آن دچار درد شدید می‌شوند. علت این دردها به دنبال قطع مورفین این است که مورفین خارجی کاملا سیستم کنترل مرکزی درد در مغز را از بین می‌برد. معتادان بعد از قطع مورفین چیزی جز درد احساس نمی‌کنند. این به آن معنی است که اگر سیستم مرکزی درد در مغز کار نکند ما مرتبا احساس درد خواهیم داشت.

گفته می‌شود افرادی که دچار سردردهای میگرنی هستند به دنبال مصرف بالای مسکن سردردهای دو هفته‌ یک بار آنها تبدیل به سردردهای مزمن روزانه می‌شود.

البته سوءتفاهماتی در جامعه پزشکی درباره درمان سردرد و میگرن وجود دارد که به جامعه عمومی هم انتقال یافته است. بسیاری از پزشکان تصور می‌کنند درمان میگرن استفاده از داروهای مسکنی است که درد را کنترل می‌کند و تصور می‌شود داروهای جدیدی که از خارج از کشور برای میگرن آورده می‌شود چیزی غیر از مسکن است در حالی که این‌طور نیست و تماما مسکن هستند و برای درمان میگرن مناسب نیستند. برخلاف تصورات قدیمی که گفته می‌شد هرکس سردرد میگرنی دارد باید مسکن زیاد مصرف کند، امروزه تاکید بر این است که با شروع درد نباید مسکن خورد مگر اینکه تعداد سردردها از حدی که یک بار در هفته است کمتر شود.

در این صورت می‌توان از مسکن استفاده کرد. در این شرایط است که بیمار لذت استفاده از مسکن را می‌فهمد.

نکته اصلی و مهم در درمان میگرن این است که درمان‌های دارویی و غیردارویی‌ای برای بیمار انجام شود که بیمار دچار سردرد زیاد نشود. اجتناب از مصرف مسکن، داروهای هورمونی، سیگار و مشروب و البته استفاده از درمان‌های دارویی مداوم در صورت داشتن سردرد زیاد برای پیشگیری از سردرد و نه برطرف شدن آن می‌تواند در درمان میگرن موثر باشد. برای افرادی که به مصرف مسکن‌ها اعتیاد پیدا کرده‌اند باید گفت کنار گذاشتن این مسکن‌ها اگر داروی تشنج نباشند، مشکلی پیش نمی‌آورد و تنها فرد سردرد پیدا می‌کند که ناچارا بهتر است چند روزی سردرد را تحمل کند تا گیرنده‌های مغز به اصطلاح کامپیوتری «ریست» شود.

● نظر متخصص داروسازی

علف چای برای میگرن خوب است

دکتر محمدحسین صالحی سورمقی/ متخصص فارماکوگنوزی و استاد دانشکده داروسازی دانشگاه تهران

میگرن مطلقا داروی شیمیایی یا گیاهی درمان‌کننده ندارد و آنچه در حال حاضر برای آن استفاده می‌شود، مسکن است. به این دلیل که هنوز علت اصلی میگرن مشخص نشده است. ۲۵ تا ۴۵ سالگی، سن شدت سردردهای میگرنی است. قبل از ۲۵ سالگی میزان ابتلا به میگرن کم است و بعد از ۴۵ سالگی نیز دردهای میگرنی تخفیف پیدا می‌کنند یا از بین می‌روند. سردردهای میگرنی با سردردهای معمولی متفاوت‌اند. به همین دلیل داروهای مسکن معمولی نمی‌تواند بر کاهش درد آنها تاثیر چندانی بگذارد.

گیاهان ضددرد، نمی‌توانند روی سردردهای میگرنی تاثیر بگذارند. مثلا گیاه نعناع، ضدسردرد و ضددرد است ولی محصولاتی که از گیاه نعناع به دست می‌آیند روی سردردهای میگرنی تاثیری ندارند. از میان گیاهانی که تاثیر نسبتا خوبی روی میگرن دارند، علف چای است. این گیاه به نام «هوفاریقون» یا «گل هزار چشم» هم شناخته می‌شود و قدمت مصرف آن به بیش از ۲ هزار سال می‌رسد و اکثر دانشمندان دنیا از جمله ابن‌سینا و رازی از این گیاه استفاده می‌کردند، در درجه اول برای درمان انواع و اقسام مشکلاتی که با افسردگی ایجاد می‌شوند مانند ترس، دلهره، اضطراب، بدخوابی، بی‌خوابی، فکرهای مغشوش، عدم تمرکز، زودعصبی شدن و ... . در سال‌های اخیر تحقیقات بسیاری روی این گیاه انجام داده‌اند و مشخص شده این گیاه برای افراد وسواسی، مبتلایان به وزوز گوش و بیش‌فعالی نیز مفید است. یکی از اثراتی که در سال‌های اخیر روی آن بررسی‌هایی صورت گرفته این است که علف چای برای درمان میگرن هم مفید است و گرچه درمان‌کننده نیست اما به عنوان مسکن، داروی خوبی برای مبتلایان محسوب می‌شود.

این گیاه به شکل دارویی نزدیک به ۱۵ سال است که در ایران تولید می‌شود و به نام‌ «هایپیران» شناخته می‌شود. در صورتی که از این قطره درست استفاده شود، تا ۹۰ درصد می‌تواند تسکین‌دهنده حملات میگرنی باشد و یکی از موفق‌ترین داروهای گیاهی موجود است. البته در بیش از ۵۰ درصد افراد این گیاه می‌تواند علائم سردرد را به صفر برساند و در درصد کمتری شدت سردردها را کمتر کند. به این موضوع نیز باید توجه داشت که داروهای شیمیایی عوارضی برای بیمار دارند. به‌عنوان نمونه در افراد مسن سبب سکته می‌شوند ولی هایپیران هیچ‌گونه عوارض داروهای شیمیایی را ندارد. ولی به سرعت داروهای شیمیایی نیز عمل نمی‌کند و با کمی گذشت زمان موفقیت داروهای شیمیایی را دارد. این دارو را در هر سن و سالی می‌توان مصرف کرد و استفاده طولانی‌مدت آن بدون عارضه است.

● نظر متخصص پوست و مو

چرا پوست صورت لک می‌شود؟

دکتر فریبا قلمکار/ دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

تغییرات پوست عمدتا به ۲ بخش تقسیم می‌شوند و علل بروز لک‌های پوستی براساس آن تشخیص داده می‌شوند و مورد درمان قرار می‌گیرند. یکی از تغییرات پوستی مربوط به نواحی‌ای از بدن است که در معرض نور آفتاب هستند و دیگر تغییرات پوستی مربوط به نواحی‌ای که در معرض نور آفتاب نیستند.

بیشترین لک‌های پوستی و تیرگی‌هایی که در پوست دیده می‌شود مربوط به نواحی در معرض نورآفتاب مانند صورت است. در نواحی دور از نور آفتاب معمولا تیرگی و لک پوستی بسیار کمتر دیده می‌شود. دلایل بروز لک‌های پوستی بسیار متنوع و متفاوت هستند. به صورت عام بیشترین ضایعه پوستی که مردم با آن مشکل دارند، لک در ناحیه صورت است که اکثرا در خانم‌ها و ۱۰ درصد در مردان دیده می‌شود. این نوع تیرگی تحت عنوان ملاسما شناخته می‌شود و به صورت خاص در نواحی در معرض نور آفتاب و به ویژه صورت، روی گونه‌ها، پشت لب، پیشانی و چانه بروز می‌کند. این لک‌ها قرینه و دوطرفه هستند و تیرگی آنها به زمینه پوست بستگی دارد. علت آن در خانم‌ها بارداری و مصرف قرص‌های ضدبارداری حاوی استروژن و پروژسترون است.

لک‌هایی که در پی بارداری ایجاد شده‌اند ممکن است بعد از بارداری از بین بروند اما در اکثر موارد از بین نمی‌روند. در برخی از موارد هم ممکن است دلیل لک پوستی اصلا نامعلوم باشد. در اکثر موارد این لک‌ها در سنین باروری بروز می‌کنند. به همین دلیل آنها را به مسایل هورمونی و بارداری ربط می‌دهند. دسته کمی از متخصصان هم معتقدند اختلالات تخمدانی در بروز این لک‌ها موثرند اما این موضوع به اثبات علمی نرسیده است. دلیل اینکه بیشتر به نظر می‌رسد ملاسماها دلایل هورمونی و باروری داشته باشند این است که معمولا بعد از سنین یائسگی دیده نمی‌شوند.

از جمله دیگر علل بروز لک‌های پوستی می‌تواند کمبود برخی ویتامین‌ها، بیماری‌های غدد مانند اختلالات تیرویید، بیماری آدیسون و کوشینگ باشد. برخی بیماری‌های عفونی و برخی بدخیمی‌های داخلی هم می‌توانند سبب بروز لک پوستی شوند. مصرف برخی داروها مانند قرص‌های ضدبارداری هم سبب تیرگی پوست می‌شود. همان‌طور که پزشکان به خانم عظیمی گفته‌اند مصرف بالای مسکن ممکن است ایجاد اختلالات کلیوی و کبدی کند اما لک صورت نمی‌آورد گرچه اختلالات اساسی کلیه مانند نارسایی کلیه سبب تیرگی پوست می‌شود. گاهی در مواردی که لک پوستی به دنبال مصرف داروها به وجود آمده باشد به دنبال قطع دارو از بین می‌رود. البته بیمار ناچار است این موضوع را تحمل و داروی تجویزی را مصرف کند زیرا به هر حال سلامتی ارجح بر زیبایی است. بعد از اتمام مصرف دارو، لک‌ها کم‌رنگ‌تر می‌شوند و فرد با مصرف داروهای روشن‌کننده پوست تحت‌نظر پزشک و استفاده از ضدآفتاب می‌تواند آنها را کاملا برطرف کند.

اولین راه برخورد با تیرگی و لک‌ پوستی، مصرف ضدآفتاب هم در تابستان و هم زمستان است. بعد از استفاده از کرم‌های حاوی اسیدهای میوه، رتینوییدها و عوامل بی‌رنگ‌کننده می‌توانند موثر باشند. البته مصرف بی‌رنگ‌کننده‌هایی مانند هیدروکینون که درصد بالای ۴ یا ۵ آن اصلا توصیه نمی‌شود و خود می‌تواند اختلال رنگ پوست ایجاد کند، باید حتما طبق تجویز پزشک باشد و عصر و شب مصرف شوند. رتینوییدها را هم بهتر است شب‌ها مصرف کنیم اما اسیدهای میوه را می‌توان در طول روز استفاده کرد.

از آنجا که برخی ویتامین‌ها و کمبود آنها در بروز لک پوستی موثر است، استفاده از کرم‌های حاوی ویتامین C و حتی ویتامین C خوراکی می‌تواند در کاهش آنها نقش داشته باشد. برخلاف آنچه خانم عظیمی به آن اشاره کردند، خشکی پوست می‌تواند سبب تیرگی پوست شود اما لک پوستی نمی‌آورد. درمان خشکی پوست، کرم مرطوب‌کننده است. کسانی که از رتینوییدها یا اسیدهای میوه استفاده می‌کنند هم ابتدا دچار خشکی پوست می‌شوند اما به دنبال مصرف کرم مرطوب‌کننده این خشکی و تیرگی ناشی از آن برطرف می‌شود. همان‌طور که به خانم عظیمی گفته شده ممکن است لک پوستی ایشان به دلایل هورمونی باشد. شاید هم اصلا دلیل و علت مشخص نداشته باشد. به هر حال توصیه بنده به ایشان مصرف مداوم کرم ضدآفتاب و کرم‌ مرطوب‌کننده است. داروهای موضعی مانند کم‌رنگ‌کننده یا لایه‌بردارها هم مفیدند و بعد از ۶ هفته اثر خود را نشان می‌دهند.

● نظر روان‌پزشک

مثلث میگرن، گمال‌گرایی و افسردگی

دکتر محمدرضا خدایی/ عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌بهزیستی و توانبخشی

سردردها علامت مشترک بین بیماری‌های مختلف هستند. سردرد می‌تواند در اثر میگرن، ناراحتی‌های عصبی، مشکلات چشم، مسائل مغزی و... بروز کند. سردرد میگرن خیلی مواقع با سردردهای کششی اشتباه می‌شود. سردردهای ناگهانی یک‌طرفه و عودکننده علامت مشخص میگرن است که اغلب همراه با علائمی مانند حالات تهوع، استفراغ، ناراحتی‌های گوارشی، بینایی، ترس از نور، احساس خستگی، گرفتگی عضلات، درد چشم و... است.

سردردهای میگرنی در خانم‌ها بیشتر است. دلیل آن هم احتمالا به مسائل هورمونی زنانگی به ویژه استروژن بازمی‌گردد. استرس‌ها، کم‌خوابی، فشارهای روحی، اشتغال فکری و کاری زیاد، خستگی‌های فکری و جسمی و مصرف برخی غذاهای محرک، می‌تواند سبب شروع سردردها یا تشدید آنها شود. جالب است بدانید سردردهای میگرنی در برخی افراد بیشتر دیده می‌شود. به عنوان نمونه افرادی که شخصیت کمال‌گرا و کمال‌طلب دارند و دقت زیادی در انجام هر کاری به خرج می‌دهند، سریع دچار استرس می‌شوند، در کارها عجول هستند یا خودخوری دارند و تمام مسائل را در خود می‌ریزند و قادر به بروز دادن آنها نیستند و حرص می‌خورند که چرا افراد و اطرافیان چنین رفتاری دارند، بیشتر دچار سردردهای میگرنی می‌شوند. توصیه‌ای که به این افراد می‌شود بیشتر برای پیشگیری از بروز سردردهاست.

حفظ آرامش، داشتن خواب، استراحت و کار به شکل برنامه‌ریزی شده، سخت نگرفتن مسائل، نداشتن نگاه منفی به مسائل، دید مثبت به خود و محیط اطراف، خودداری از کمال‌گرایی و عدم تعجیل در انجام کارها، می‌تواند به پیشگیری از بروز سردردها کمک کند. مصرف برخی درمان‌های دارویی در کنار این توصیه‌ها سبب کاهش این نوع سردردها و پیشگیری از عود آنها می‌شود. رعایت این مسائل به ویژه در مورد خانم‌ها و در سیکل‌های خاص مانند دوره پریود که سبب تشدید سردردهای میگرنی می‌شود توصیه می‌شود.

فراموش نکنیم سردردهای کششی خیلی وقت‌ها با سردرد میگرنی اشتباه گرفته می‌شود. این سردردها هم که بسیار شایع و به سردردهای عصبی معروف هستند. در خانم‌ها بیشتر ظهور می‌کنند اما به جای اینکه مانند میگرن یک‌طرفه باشند، کل سر را درگیر می‌کنند و مانند این است که کمربندی را دور سر پیچیده باشند و آن را فشار دهند. این سردردها با حالت تهوع همراه نیست و دلیل آن اضطراب، افسردگی، عصبانیت و... است و با افزایش این مسائل، این سردردها هم تشدید می‌شود و منگی، خستگی فکری و جسمی را به همراه دارد. در اکثر موارد سردردهای کششی و میگرنی به هم مرتبط هستند و می‌توان گفت سردردهای میگرنی مخلوطی از سردردهای عصبی و میگرنی است. توصیه‌هایی که برای کاهش سردرد میگرنی و پیشگیری از آن شد در مورد سردردهای عصبی نیز کاربرد دارد.

فردی که دچار این نوع سردردهاست باید از عصبی‌ و افسرده شدن دور بماند زیرا این حالات مانند یک چرخه معیوب سبب سردرد می‌شوند و سردرد خود این حالات را تشدید می‌کند. یکی از مسائل دیگری که خانم عظیمی به آن اشاره کردند بروز لک پوستی روی صورتشان بوده است. لک پوستی به عنوان مشخصه یا بیماری میگرن همراه نیست. لک‌های پوستی قهوه‌ای که ایشان دارند به ویژه اینکه زایمان هم کرده‌اند و ممکن است در آفتاب نیز زیاد بوده باشند، طبیعی است و به نام ملاسما معروف است. این لک‌ها ارتباطی به سردردهای میگرنی یا داروهایی که مصرف می‌کنند، ندارد. البته میگرن، سردردهای میگرنی و استرس می‌تواند سبب تشدید بسیاری از بیماری‌های پوستی شود اما عامل اولیه و اصلی بروز آنها نیست.

● نظر فوق‌تخصص درد

در کلینیک درد چه می‌گذرد؟

دکتر مجید حیدریان/ دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌ا...

صحبت این خانم در مورد کلینیک‌های درد است و این که آیا در کلینیک‌های درد برای سردردهای میگرنی راه‌حل داریم؟ باید گفت بیماران مبتلا به میگرن که به کلینیک‌های درد مراجعه می‌کنند غالبا دوره‌های طولانی دارو مصرف کرده‌اند و به نتیجه‌ای نرسیده‌اند. یک معاینه دقیق ممکن است بسیاری از علت‌های عدم پاسخ به درمان‌های رایج را مشخص کند. شاید وجود یک نورالژی و التهاب یکی از عصب‌های سر یا گردن در بسیاری از این بیماران مشکل را پیچیده کرده یا شاید تعدد داروهای مصرفی علت تشدید درد باشد. به هر حال با ایجاد یک راهکار صحیح جهت تنظیم داروها یا رفع التهاب یا آزادسازی عصب‌های تحت فشار می‌توان بر بسیاری از این دردها غلبه کرد. به طور کلی فعالیت رشته فوق‌تخصصی درد را به ۲ بخش کلی می‌توان تقسیم‌بندی کرد؛

الف) کنترل دردهای مزمن

ب) کنترل درد حاد

در زمینه کنترل دردهای مزمن هدف کلی از بین بردن علت درد و خاموش کردن پروسه ایجاد و حس درد است. در بیمارانی که درد مزمن دارند و برای کنترل آن اقدام نکرده‌اند، درد از یک علامت به یک بیماری تبدیل می‌شود. این کار با تغییر مناطقی از مغز صورت می‌گیرد که محل احساس درد هستند و به این پدیده پلاستیسیتی مغزی گفته می‌شود. این دلیلی است که ضرورت کنترل درد را نشان می‌دهد. در زمینه کنترل دردهای مزمن انواع دردهای عضلانی - اسکلتی خصوصا دردهای مزمن ستون فقرات، درد در بیماران مبتلا به سرطان، دردهای سر و صورت مربوط به درگیری اعصاب، دردهایی با منشأ سیستم سمپاتیک مانند درد پس از بیماری زونا و درد در پاهای دیابتی و درد در اندام‌ها به علت گیر افتادن اعصاب قرار دارند.

کنترل درد حاد توسط پمپ‌های کنترل‌کننده درد و در بیمارانی انجام می‌شود که تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند. این پمپ‌ها که یکبار مصرف و ارزان‌قیمت هستند از ترکیب داروهای ضددرد خاصی پر و بلافاصله پس از عمل از طریق وریدی (همان مسیری که بیمار از آن سرم دریافت می‌کند) یا کاتترهای اپیدورال به بیمار متصل می‌شوند. این پمپ‌ها علاوه بر اینکه به صورت ثابت دارو را جهت کنترل درد به بیمار می‌دهند، دکمه‌ای در مسیر خود دارند که بیمار می‌تواند در صورت نیاز به بی‌دردی بیشتر آن را فشار دهد و دوز ثابتی از داروی مسکن را دریافت کند. با انجام این کار در بیمارستان‌هایی که سرویس کنترل‌درد در آنها فعال است بیماران عمل جراحی بدون درد را تجربه می‌کنند.

البته با توجه به اینکه رشته درد به صورت یک رشته فوق‌تخصصی آکادمیک و مستقل در کشور ما کمتر از ۳ سال است که شروع به کار کرده و تعداد فارغ‌التحصیلان آن کمتر از ۲۰ نفر است اقدامات انجام‌شده جهت پوشش بیمه‌ای محدود است و در حال حاضر بیمه خدمات درمانی نیروهای مسلح و تعدادی از بیمه‌های تکمیلی پس از آشنایی با خدمات ارائه شده در این رشته، اقدامات ما را مورد پوشش بیمه‌ای قرار داده‌اند. هزینه این اقدامات بستگی مستقیمی به نوع عمل انجام شده دارد که می‌تواند تفاوت زیادی داشته باشد. البته لوازم و وسیله‌های مصرفی و هزینه‌های بیمارستانی هم موثر است ولی در کل در بسیاری از موارد متوسط هزینه‌ها کمتر از ۵۰۰ هزارتومان است. امید است با توجه به نیاز طیف وسیعی از بیماران به اقدامات این رشته در آینده نزدیک شاهد پوشش کامل بیمه‌ها در این زمینه باشیم.

در پایان لازم است اشاره کنم حتی برای درد بیماری‌هایی چون سرطان که در مراحل پیشرفته هستند کمک‌هایی می‌توانیم انجام دهیم. در بیماران مبتلا به سرطان درد یکی از مهم‌ترین مسایلی است که سبب آزردگی بیماران و تضعیف روحیه آنها می‌شود و انگیزه‌شان را جهت ادامه درمان‌های تجویز شده از بین می‌برد و نهایتا با روی آوردن به داروهای ضددرد قوی که اکثرا مخدرها هستند، تبدیل به فردی گوشه‌گیر با مشکلات عدیده گوارشی حرکتی و وابسته به مصرف دارو خواهند شد. اقدامات انجام شده در این بیماران می‌تواند با مهار دائم مسیرهای انتقال‌دهنده درد (نورولیز) در مناطق درگیر یا تعبیه پمپ‌های دائم زیرپوستی که داروی بسیار کمی را به داخل نخاع می‌فرستند، باشد.

سمیه مقصودعلی