صنایع شیمیایی در ایران

پتروشیمی صنعتی است كه امكانات فراوان دارد زیرا كه وجود منابع وسیع هیدروكربن نفت خام و گاز به عنوان مواد اولیه مورد نیاز این نصعت در ایران, كشور ما را از این جهت در وضعیت بسیار مناسب قرار داده است

نیاز روز افزون بازارهای داخلی و خارجی به فرآورده‌های صنایع شیمیایی كه شرح آن در قسمت قبل آمد، اهمیت لزوم توجه به توسعه صنایع شیمیایی در ایران را بسیار بالا می‌برد. تولیدات صنایع شیمیایی بسیار متنوع می‌باشد و به طور كی به سه بخش عمده تقسیم می‌شود:

۱- كودهای شیمیایی

۲- مواد پلیمری، پلاستیك‌ها، لاستیك‌ها و الیاف مصنوعی ۳- مواد شیمیایی گوناگون

فرآورده‌های صنعت پتروشیمی به عنوان یك صنعت مادر، به عنوان مواد اولیه و مصرفی مورد نیاز تعداد قابل توجهی از صنایع دیگر را تامین می كنند: كشاورزی كوده‌های شیمیایی، آفت‌كش‌ها و بسیاری از وسایل آبیاری

صنایع غذایی حلال‌ها و اسیدها

صنایع پلاستیك انواع پلاستیك‌ها

صنایع نساجی مواد میانی جهت تولید الیاف مصنوعی

صنایع بسته بندی انواع پلاستیك‌ها

صنایع رنگ‌سازی حلال‌ها

صنایع چسب‌سازی حلال‌ها- پلیمرها

صنایع لوازم خانگی انواع پلاستیك‌ها

صنایع لاستیك‌سازی لاستیك‌های مصنوعی

صنایع مواد شوینده الكیل بنزن خطی، دودسیل بنزین و پلی فسفات سدیم

صنایع مصالح ساختمانی انواع پلاستیك‌ها و پلیمرها

صنایع كابل سازی انواع پلاستیك‌ها

سابقه صنعت پتروشیمی در ایران

صنایع پتروشیمی در ایران برای اولیه بار در سال ۱۳۴۲ با بهره برداری از مجتمع كودهای شیمیای در مرودشت شیراز آغاز شد و بعد از آن شركت ملی صنایع پتروشیمی در سال ۱۳۴۴ تاسیس شد و منجر به احداث واحدهای متعدد و گوناگون این صنعت در كشور گردید كه شامل مجتمع ‌ ها و واحدهای موجود در شركت ملی صنایع پتروشیمی و واحدهای موجود در سایر بخش ‌ ها می ‌ باشد.

مجتمع ها و واحدهای موجود شركت ملی صنایع پتروشیمی

واحدهای تولیدی شركت ملی صنایع پتروشیمی عبارتند از:

الف- مجتمع پتروشیمی شیراز

ب- مجتمع پتروشیمی رازی- ماهشهر

ج- مجتمع پتروشیمی آبادان

د- مجتمع پتروشیمی خارك

ه_ مجتمع پتروشیمی بندر امام

م- كارخانه كربن ایران- اهواز

ن- كارخانه پولیكا در آبادان

مجتمع پتروشیمی شیراز

ایران برای اولین بار در سال ۱۳۳۸ اقدام به احداث یك كارخانه كود شیمیایی در مرودشت شیراز كرد. بهره‌برداری از كارخانه در سال ۱۳۴۲ آغاز شد. علاوه بر واحدهای تولید كود شیمیایی، واحد تولید كربنات و بی‌كربنات دو سود در سال ۱۳۵۲ و تری‌پلی فسفات سدیم و كودهای مخلوط در سال ۱۳۵۵ مورد بهره برداری قرار گرفتند. به شكل (۱) و جدول (۱) توجه كنید.

مجتمع شیمیایی رازی

این مجتمع در بندر امام خمینی قرار دارد و بهره برداری از آن در سال ۱۳۴۹ آغاز شد. محصولات این مجتمع در جدول (۱) نشان داده شده‌اند (شكل۲).

مجتمع پتروشیمی آبادان

مجتمع پتروشیمی آبادان با مشاركت شركت ملی صنایع پتروشیمی و شركت امریكایی «بی-اف- گودریچ» و به منظور تولید PVC (ماده اولیه پلاستیك) و همچنین DDB (ماده اولیه پاك كننده‌ها) و سود سوزآور مورد نیاز داخل كشور، احداث و در سال ۱۳۵۰ بهره‌برداری از آن آغاز شد. در سال ۱۳۵۲ تصمیم به اجرای طرح توسعه واحد PVC به ظرفیت سالانه ۶۰۰۰۰ تن گرفته شد و بهره‌برداری از آن در سال ۱۳۵۴ آغاز گردید، ولی عملا ظرفیت بهره‌برداری از این واحد به بیش از ۴۳۰۰۰ تن در سال نرسید

مجتمع شیمیایی خارك

شركت سهامی شیمیایی خارك در سال ۱۳۴۴ براساس مشاركت پنجاه- پنجاه با شركت امریكایی «اموكو انترناسیونال» تاسیس شد و در سال ۱۳۴۸ به بهره‌برداری رسید. محصولات عمده این شركت مایعات گازی و گوگرد می‌باشند

مجتمع پتروشیمی بندر امام خمینی

شركت سهامی پتروشیمی ایران- ژاپن براساس مشاركت پنجاه – پنجاه بین شركت ملی صنایع پتروشیمی و شركت‌های ژاپنی «میتسوبیشی» و «نیشوایوایی» در سال ۱۳۵۱ احداث شد. این شركت به دلیل كناره‌گیری شركای ژاپنی و روش سهام خود به دولت ایران اكنون به نام مجتمع پتروشیمی بندر امام به طور كامل به ایران تعلق دارد. این مجتمع در بندر امام خمینی و نزدیك مجتمع شیمیایی رازی قررا گرفته و به منظور تولید مواد نرم‌كننده پلاستیك و ایندرید فتالیك تاسیس شده است

كارخانه كربن ایران

شركت سهامی كربن ایران براساس مشاركت بین شركت ملی صنایع پتروشیمی (۲۰%) و بانك توسه صنعت و معدن (۳۰%) و شركت امریكایی كابوت (۵۰%) احداث شد. شركت، كارخانه دوده صنعتی را در نزدیكی اهواز تاسیس كرد و بهره‌برداری از آن در سال ۱۳۵۴ آغاز گردید. دوده صنعتی یكی از مواد اولیه تولید لاستیك اتومبیل می‌باشد

كارخانه پولیكا

این كارخانه در سال ۱۳۴۱ در نزدیك كارخانه‌های نورد لوله اهواز شروع به كار كرد. این كارخانه بااستفاده از PVC تولیدی در مجتمع پتروشیمی آبادان محصولات زیر را تولید می‌كند:

- لوله های خشك PVC برای مصارف آبرسانی و فاضلاب.

- اتصالات لوله.

- تركیبات نرم مورد استفاده در صنعت كابل سازی.

- ظرفیت عملی كارخانه در حال حاضر ۶۰۰۰۰ تن در سال می‌باشد.

صنایع شیمیایی غیر پتروشیمی

عمده‌ترین صنایع شیمیایی سایر بخش‌ها عبارتند از:

-شركت پلی اكریل

-شركت شیمیایی پرسپولیس

-شركت الیاف

-شركت پارسیلون

-شركت شیمیایی پاسارگارد

لازم به تذكر است كه شركت‌های متعدد شیمیایی دیگری نیز وجود دارد كه به دلیل كوچك بودن و صنعت آن‌ها ظرفیت تولید پایین (صنایع پایین دستی)، ذكری از آن‌ها به میان نمی‌آید.

شركت پلی اكریل

این شركت در سال ۱۳۵۷ (ه.ش) با تولید الیاف پلی استر در اصفهان آغاز به كار كرد. ظرفیت تولید این واحد صنعتی ۳۲۸۰۰ تن الیاف پلی استر و ۱۸۰۰۰ تن الیاف آكریلیك می‌باشد كه در صنایع نساجی برای تولید انواع پارچه و پتو مورد استفاده قرار می‌گیرد. در سطح توسعه این واحد ظرفیت تولید پلی استر این كارخانه تا ۵۳۲۰۰ تن افزایش خواهد یافت. مواد اولیه مورد نیاز این واحد عبارتند از: دی متیل ترفتالات- اتیلن گلایكول- اكریلونیتریل كه بیشتر از طریق واردات تامین می‌شود.

---