دیده بصیرت

▪ پرسش: مفهوم دیده بصیرت چیست و چه تأثیراتی در روند حرکت تکاملی انسان دارد؟
▪ پاسخ: بینای مطلق
در نوزده آیه از قرآن، خداوند متعال، با صفت بینایی توصیف شده است. این صفت حاکی از …

پرسش:

مفهوم دیده بصیرت چیست و چه تأثیراتی در روند حرکت تکاملی انسان دارد؟

پاسخ:

بینای مطلق

در نوزده آیه از قرآن، خداوند متعال، با صفت بینایی توصیف شده است. این صفت حاکی از احاطه علمی و ذاتی آفریدگار بر همه چیز است. لذا برخی از روایات، بصیر را از صفات ذات خداوند دانسته اند. بنابراین بینای مطلق اوست و همه چیز، بینایی را از او دریافت می کنند و هرکس به او نزدیکتر باشد، از بصیرت و بینش بیشتری برخوردار خواهدبود.

معنای دیده بصیرت

از منظر قرآن، درباطن انسان، شعور مرموزی وجود دارد که با الهام فطری الهی، می تواند خوب را از بد و حق را از باطل تشخیص دهد. متن آیه شریفه خدای متعال در این باره چنین است:

و نفس وماسویها فالهمها فجورها وتقویها. (شمس- ۸و۷)

سوگند به نفس و آن که آن را درست کرد! پس پلیدکاری و پرهیزگاری اش را به آن الهام کرد.

در روایتی از امام صادق(ع) این الهام فطری، چنین تفسیر شده است.

ای عرفها و الهمها، ثم خیرها فاختارت (بحارالانوار، ج۲۴، ص۷۱)

یعنی به آن شناساند و الهام فرمود. پس، او را مخیر ساخت و او انتخاب کرد. و در حدیث دیگری از آن حضرت آمده است که درباره الهام فجور و تقوا فرمود:

عرفه الحق من الباطل (بحارالانوار، ج۲۴، ص۷۲) حق و باطل را به او شناساند.

و نیز در تفسیر آیه «وهدیناه النجدین» (البلد-۱۰) و دو راه را به او نشان دادیم. از آن حضرت روایت شده «نجدالخیر و نجدالشر» (بحارالانوار، ج۵، ص۱۹۶) یعنی راه نیکی و راه بدی را (نشان دادیم) دیده بصیرت، درواقع، همان شعور فطری مرموز و ادراک باطنی موجود در باطن انسان است که قدرت تشخیص نیک و بد، خیر و شر، و حق و باطل را دارد و او را به آینده نگری و پیروی از حق و دوری گزیدن از باطل، دعوت می نماید. این شعور و ادراک در ابتدای زندگی، به صورت استعداد و اجمال در نهاد همه انسان ها وجود دارد و به تدریج شکوفا می شود. شکوفایی این شعور، شکوفایی انسانیت است. و فلسفه بعثت انبیای الهی، چیزی جز رشد و بالندگی و شکوفایی انسانیت و سازندگی جامعه مطلوب انسانی نیست. با بهره گیری از برنامه انبیاء در تقویت ادراکات باطنی، قدرت دیده بصیرت، به تدریج، افزایش می یابد تا آن جا که حقایق معقول، به صورت محسوس برای انسان قابل رویت می گردند. چنان که از پیامبر(ص) روایت شده که فرمود: هیچ بنده ای نیست مگر آنکه دوچشم در چهره اش دارد که با آنها، امور دنیا را می بیند و دو چشم در دلش که با آنها امور آخرت را مشاهده می کند. پس هرگاه خداوند خیر بنده ای را بخواهد دو چشمی را که در دل اوست، می گشاید و او با آنها، آنچه را خداوند در عالم غیب وعده اش را داده است، می بیند و به وسیله غیب (دوچشم دل) به غیب ایمان می آورد. (کنزالعمال، ج۲، ص۴۲)

بدیهی است که خواست خداوند حکیم درباره بازشدن دیده بصیرت شماری از انسان ها، گزاف نیست بلکه به مقتضای نظام حکیمانه آفرینش، دیده بصیرت کسانی بازشده و تقویت می گردد که جهت شکوفایی ادراکات باطنی خود، حرکت کرده باشند.