به دیابتی ها آرامش بدهید

دکتر محمدرضا خدایی می گوید مبتلایان به دیابت در معرض مشکلات عصبی اند و خانواده ها باید اضطراب آنها را کم کنند

بیماری تغییر ناخوشایندی در بدن است که بسیاری از مردم با آن مواجه می‌شوند. یکی از این بیماری‌ها دیابت است که متاسفانه تاکنون درمان قطعی برای آن یافت نشده است. دیابت علاوه بر اینکه بیماری پرهزینه و پردردسری است می‌تواند تغییرات عمده‌ای در شیوه زندگی خانواده‌ها و فرد بیمار ایجاد کند....

برای آگاهی از مشکلات بیماران نظرات دکتر محمد خدایی، روان‌پزشک و دکتر سیدمحسن خوش‌نیت، فوق‌تخصص غدد و متابولیسم را جویا شده‌ایم که می‌خوانید:

▪ آقای دکتر! برخورد بیماران یا خانواده هنگام مواجهه با بیماری مانند دیابت چگونه است؟

- در مورد این بیماری ما با دو مبحث روبه‌رو هستیم. دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲. در نوع ۱ مبتلایان بیشتر کودک و نوجوان هستند و برای کنترل قند خون نیاز به تزریق انسولین دارند اما مراجعان ما بیشتر والدین هستند نه کودکان. فشاری که به خانواده‌ها وارد می‌شود به مراتب بیشتر است. در این مرحله اطرافیان در حالت شوک و ناباروری به سر می‌برند و حتی بیماری را انکار می‌کنند ولی پس از قبول واقعیت، شیوه زندگی خانواده‌ها و کودک تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد. در این خانواده‌ها علائمی از اضطراب، افسردگی و برخی اختلال‌های عادتی مانند اختلال در خواب، اشتها و احساس نگرانی برای عضو بیمار خانواده دیده می‌شود در مرحله دوم کودک درگیر است. ترس از تزریق انسولین، اضطراب در تحصیل و ورزش و محدودیت‌ها در رژیم غذایی ممکن است موجب فاصله گرفتن اجباری کودک از هم‌کلاسی‌هایش شود. در نوع ۲ که بیشتر در افراد چاق، بزرگسالان یا با سابقه خانوادگی مثبت دیده می‌شود. مشکل‌ها به‌صورت دلهره، اضطراب، اعتماد به نفس پایین، احساس نگرانی در مورد آینده و ناامیدی و از طرف دیگر انکار و عدم رعایت رژیم غذایی و دارویی دیده می‌شود. در بررسی‌های انجام شده بیشتر با مکانیسم دفاعی انکار مواجهیم ولی در بعضی از مراجعان با غلو روبه‌رو می‌شود. یعنی با قندخون برای نمونه ۱۳۰ تصور می‌کنند که به زودی دچار عوارض بیماری خواهند شد.

▪ با توضیحاتی که دادید فکر می‌کنم احتمال افسردگی در بیماران دیابتی بالاتر از بقیه مردم است؟

- همین‌طور است. معمولا تعداد بیماران دیابتی افسرده ۲ تا ۳ برابر بیشتر از افراد معمولی جامعه است. دیابت به دلایل آنزیمی و هورمونی و عوامل روانی می‌تواند افسردگی را تشدید کند و از طرفی در افراد افسرده نیز دیابت بیشتر دیده می‌شود. افسردگی با فعالیت کم و گاهی با پرخوری توام است. همه این عوامل در تشدید بیماری نقش دارند.

▪ از نظر علم روان‌شناسی چه موقع به فرد افسرده گفته می‌شود؟

- افسردگی با علائمی مانند احساس افسردگی مداوم فرد در طول روز، احساس عدم لذت از زندگی و عدم لذت از خوشی‌های زندگی همراه با اختلال در خواب، اشتها، تصمیم‌گیری و احساس گناه و احساس بی‌ارزشی بسیار زیاد، احساس کاهش انرژی و فکر کردن به مرگ آشکار می‌شود ولی در یک بیمار دیابتی وقتی می‌بینیم بیمار از ادامه درمان و رعایت رژیم غذایی منصرف می‌شود و بیش از اندازه به بیماری به طور مکرر و مشغله فکری می‌اندیشد و با اختلالات اشتها، خواب، تصمیم‌گیری و... روبه‌رو است و در حقیقت خلق بیمار پریشان‌تر از جامعه است تشخیص را بر این می‌گذاریم که بیمار افسردگی جدی پیدا کرده و نیاز به کمک‌های درمانی، مشاوره و شناخت درمانی و درمان دارویی دارد و در این مرحله از تیم درمانی متخصص غدد، اعصاب و روان و روان‌شناس و مددکار کمک می‌گیریم و اگر لازم شد داروهای ضدافسردگی تجویز می‌کنیم.

▪ آیا داروهای ضدافسردگی با داروهای دیابت تداخل نمی‌کند؟

- درمان‌های دارویی برحسب نوع بیمار متفاوت است. نوع دیابت، سن و جنس و سایر بیماری‌ها همه از عواملی هستند که باید مدنظر قرار گیرند. در درمان افسردگی بهتر است از داروهایی استفاده شود که چاق‌کننده نیستند و تداخل دارویی و عوارض قلبی و کبدی ندارند.

▪ اطرافیان و بیمار چگونه می‌توانند با این بحران‌های روحی کنار بیایند؟

- بیماران و خانواده حتما باید با اهل فن مشورت کنند و در مورد بیماری به صورت شفاف صحبت کنند تا بتوانند از درمان بهره‌برداری کنند، از صحبت کردن با دوستان، همسایه‌ها و... پرهیز کنند زیرا در بعضی مواقع درست نتیجه عکس می‌دهد و اطلاعات غلط نه تنها کمک‌کننده نیست بلکه ترس و اضطراب را بالا می‌برد و نکته مهم دیگر این است که باید سعی کنند خود را با شرایط زندگی وفق دهند و رضایت‌شان را بیشتر کنند تا آرامش به زندگی آنها بازگردد خانواده‌اید از مکانیسم‌های دفاعی غیررشد یافته کمتر استفاده کنند، ارتباطات اجتماعی را گسترش دهند و انتظارات را از زندگی تعریف کنند، کمال‌گرایی و سهل‌انگاری را کنار بگذارند و شیوه زندگی خود را برنامه‌ریزی کنند و بیش از اندازه از خود انتظار نداشته باشند.

پرنیان پناهی