تغذیه, آیینه سلامتی

نگاهی گذرا به علائم کبد چرب و درمان آن

کبد چرب یک التهاب کبدی است که در اثر تجمع بیش از اندازه چربی در بافت کبد ایجاد می‌شود.در این بیماری تجمع بیش از حدچربی در کبد، گاه باعث اختلال در فعالیت طبیعی بافت کبد می‌گردد که می‌تواند سیر پیشرونده پیدا کند و باعث نارسایی کبد و یا سیروزکبدی گردد.

یکی از فعالیت‌های مهم کبد، ذخیره‌سازی و سوخت‌وساز چربی‌ها در بدن است. کبد طبیعی حاوی حدود ۵ گرم چربی در ۱۰۰ گرم وزن خود می‌باشد، هرگاه مقدار چربی بیش از ۵ درصد وزن آن افزایش یافت به این حالت «کبد چرب» گفته می‌شود.

عوامل متعددی سبب بروز سیروز می‌شوند که از علل مهم بروز آن می‌توان به هپاتیت ویروس نوع B و C اشاره کرد. همچنین برخی از بیماری‌های نظیر هموکروماتوز بیماری ویلسون کمبود آلفا یک آنتی تریپسین و بیماری قندی می‌توانند موجب بروز این بیماری شوند.

اگرچه علت اصلی بیماری کبد چرب مشخص نیست، ولی به نظر می‌رسد این بیماری ارتباط نزدیک با برخی بیماری‌های متابولیک دارد که از آن جمله: چاقی، افزایش کلسترول و تری گلیسیرید خون و دیابت را می‌توان نام برد. در درمان کبد چرب، کنترل این بیماری‌های زمینه‌ای بسیار موثر می‌باشد.

گفته می‌شود مصرف زیاد انرژی باعث خواهد شد کبد نتواند سوخت‌و‌ساز طبیعی را انجام دهد و در نتیجه انرژی اضافی به صورت چربی در کبد ذخیره شود.

این بیماری اغلب افراد را در سنین میانسالی مبتلا می‌کند. اکثر بیماران از افزایش وزن و چاقی به‌ویژه چاقی شکمی رنج می‌برند. همچنین می‌توانند دچار افزایش چربی‌های خون بوده و یا از مبتلایان به دیابت باشند.

از آنجا که در سال‌های اخیر شیوع چاقی و بیماری‌های متابولیک در جوانان افزایش قابل توجهی یافته است، جوانانی که با چاقی و بیماری کبدچرب به پزشک مراجعه می‌نمایند، کم نیستند.

افزایش چربی در بدن که معمولا با چاقی شکمی همراه است، به همراه افزایش چربی‌های خون و افزایش فشار خون، همه از علائم مجموعه‌ای از اختلالات تحت نام «سندروم متابولیک» هستند که این سندروم دقیقا وابسته به مقاومت انسولین می‌باشد.

از آنجا که این بیماری سیر پیشرونده دارد می‌تواند در مراحل اولیه بدون علامت باشد تا زمانی که تاثیرات منفی بر عملکرد کبد ایجاد نماید. در آن زمان علائمی از قبیل احساس ضعف، خستگی و کاهش وزن بروز می‌کنند.

از آنجا که سیر این بیماری مزمن است، شاید سال‌ها طول بکشد تا منجر به ایجاد سیروز کبدی (جایگزینی سلول‌های کبدی با سلول‌های فیبروز) و در نهایت نارسایی کبد گردد.

در نقطه مقابل، در موارد نادری به دلیل ناشناخته، سیر بیماری متوقف و یا حتی به حالت طبیعی باز می‌گردد، بدون آنکه درمان مشخصی انجام گرفته باشد.

بین ۱۰ تا ۳۰ درصد بزرگسالان در کشورهای پیشرفته مبتلا به این بیماری هستند که معمولا شامل افراد چاق در سنین میانسالی است.

با توجه به شیوه زندگی اعم از نوع تغذیه و فعالیت بدنی، شیوع این بیماری در کشورهای در حال توسعه به‌ویژه در جامعه شهری افزایش چشمگیری داشته است.

شیوع بیماری کبد چرب با افزایش سن، سیر صعودی می‌یابد. شیوع این بیماری در آقایان دو برابر خانم‌ها می‌باشد که با افزایش سن، میزان شیوع در خانم‌ها به آقایان نزدیک می‌شود، به‌ویژه پس از یائسگی، شیوع بیماری کبد چرب در خانم‌ها سیر فزاینده‌ای دارد.

مانند هر بیماری دیگر، معمولا با گرفتن شرح حال از بیمار و معاینه وی شروع می‌گردد.

گرچه در خیلی از موارد، علائم قابل توجهی در این بیماری وجود ندارد و با مشاهده بالا بودن آنزیم‌های کبدی و نیز تصاویر سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن و MRI تشخیص این بیماری معین می‌گردد.

از بیوپسی کبد برای تشخیص میزان صدمه به بافت کبدی در بعضی از موارد استفاده می‌گردد.

اگرچه درمان اختصاصی برای کبد چرب وجود ندارد، ولی شما با کنترل بیماری‌های زمینه‌ای از قبیل کاهش وزن، چربی‌های خون، دیابت و یا قطع نمودن داروهای مسبب (قطعا با نظر پزشک معالج نه به‌طورخودسرانه) می‌توانید از پیشرفت این بیماری جلوگیری نمایید و در خیلی از موارد سیر معکوس را طی نمایید که منجر به درمان این بیماری گردد.

شما می‌توانید زیر نظر متخصصین تغذیه و گوارش، سیر بیماری کبد‌چرب را محدود و کنترل نمایید. برای کنترل کبد چرب توجه به نکات ذیل اهمیت کلیدی دارد:

▪ کم کردن وزن: از آنجا که اکثر بیماران مبتلا به کبد چرب چاق هستند، کاهش وزن در کنترل این بیماری نقش مهمی دارد. برای کاهش وزن، انتخاب رژیم غذایی نیز باید به درستی صورت پذیرد، زیرا کاهش وزن سریع با رژیم‌های برق آسا خود می‌تواند سیر بیماری را بدتر نماید.

خیلی از بیماران چاق که به تازگی متوجه کبد چرب خود شده اند، به دلیل ترس از عوارض این بیماری، به رژیم‌های غذایی سخت روی می‌آورند که این بیماری را ریشه کن نمایند، ولی علاوه بر ابتلا به عوارض این نوع رژیم‌ها، گاه سیر کبد چرب را نیز بدتر می‌نمایند.

لذا انتخاب منطقی رژیم غذایی، کاهش وزن زیر نظر متخصص تغذیه و با کاهش وزن نیم تا یک کیلوگرم در هفته توصیه می‌گردد. اگر شما از افزایش وزن زیادی رنج می‌برید، جالب است بدانید که با کاهش وزن مختصر در حدود ۱۰ درصد از وزن اولیه نیز در خیلی از موارد سیر بیماری را می‌توانید کنترل نمایید.

▪ انتخاب رژیم غذایی سالم: رژیم غذایی پر کربوهیدرات که حاوی میزان قابل توجهی سبزی و میوه و مواد غذایی پرفیبر باشد، معمولا بهترین انتخاب برای افراد مبتلا به کبد چرب است. کاهش چربی مصرفی، به‌ویژه چربی‌های اشباع شده و جایگزینی آنها با چربی‌های غیر اشباع که در روغن زیتون و ماهی وجود دارند، توصیه می‌گردد. استفاده از نان و غلات سبوس دار باید جدی گرفته شود. در نهایت تعیین مقدار مورد نیاز درشت مغذی‌ها اعم از پروتئین، چربی و کربوهیدرات بر اساس شرایط افراد باید تنظیم گردد.

▪ انجام ورزش و فعالیت بدنی منظم: چاقی به‌ویژه چاقی شکمی نقش مهمی در افزایش خطر ابتلا به کبد چرب دارد. بر همین اساس، داشتن پیاده روی منظم به میزان حداقل ۳۰ تا ۶۰ دقیقه در روز توصیه می‌شود. اگر شما وقت رفتن به باشگاه ورزشی را ندارید، پیاده روی در مسیر کار یا پارک را می‌توانید جایگزین نمایید.

▪ کنترل بیماری‌های زمینه‌ای متابولیک: کنترل دیابت و چربی‌های خون در بیماران مبتلا به کبد چرب، نقش کمک کننده‌ای در بهبود این بیماری دارد. همانطور که می‌دانید از اصول مهم کنترل بیماری‌های متابولیک، رعایت رژیم غذایی و ورزش منظم می‌باشد.

▪ محافظت کبد از عوامل خطر: از عواملی که روی فعالیت طبیعی کبد اثر سوء دارند، باید پرهیز نمایید. از مهم ترین این عوامل و نیز بعضی داروها می‌باشد. لذا در هنگام مراجعه به پزشک، به او بگویید که مبتلا به کبد چرب می‌باشید که در تجویز دارو به آن توجه نماید.

برای جلوگیری از بروز بیماری کبد چرب، سه نکته اساسی ذیل را فراموش نکنید:

▪ رژیم غذایی سالم: شما باید رژیم غذایی سالمی را با مصرف بالای میوه، سبزی، غلات سبوس دار و چربی‌های مفید برای خود انتخاب کنید.

▪ جلوگیری از افزایش وزن به‌ویژه چاقی شکمی: داشتن رژیم غذایی سالم به همراه فعالیت بدنی، به حفظ وزن سالم کمک می‌نماید. در صورت چاق بودن، از همین امروز برای کاهش وزن خود اقدام نمایید.

پارمیس ایزدپناه