از چوب تَر تا زمزمه محبت

کمتر کسی را می توان پیدا کرد که خاطرات روزهای اول مدرسه اش را فراموش کرده باشد

کمتر کسی را می‌توان پیدا کرد که خاطرات روزهای اول مدرسه‌اش را فراموش کرده باشد. این خاطرات گاهی به حدی شیرین است که با هر بار یادآوری آن، حس خوب «کلاس اولی بودن» دوباره زنده می‌شود و گاهی با چنان زخم‌ها و ناملایماتی آمیخته شده که با هربار بازگشایی مدارس و دیدن کلاس اولی‌های کوچولو، یاد دوران سخت کلاس اول خودمان می‌افتیم.

فرآیند آموزش‌پذیری و آغاز دوران طولانی تحصیل، از کلاس اول ابتدایی شروع می‌شود و همین موضوع به‌وضوح نشان‌دهنده اهمیت این سال تحصیلی و تاثیر بی‌چون و چرای آموزش‌های کلاس اول در سال‌های بعدی دوران آموزش است.

اهمیت و حساسیت این پایه تحصیلی تا آنجا اهمیت دارد که حتی برخی کارشناسان آموزشی بر این باورند که یک معلم کلاس اول ابتدایی، باید بیشتر از آن که یک معلم آموزشی باشد، به عنوان یک روان‌شناس توانا در کلاس‌های درس حضور یابد.

شکی نیست که اداره این پایه حساس تحصیلی، کار پرمشقتی است و عملکرد معلم در این پایه تحصیلی می‌تواند تاثیری دوگانه داشته باشد؛ به گونه‌ای که گاهی رفتار معلم می‌تواند براحتی دانش‌آموز را به ادامه تحصیل دلبسته کند و گاهی هم کودک را به طور کلی از درس و مدرسه بیزار می‌کند.

● صمیمیت و مهربانی، شرط فتح کلاس

برخورد اولیه معلم با دانش‌آموز کلاس اول، بسیار مهم است؛ آن قدر مهم که می‌توان گفت نحوه این‌برخورد می‌تواند تاثیر زیادی بر پذیرفتن یا نپذیرفتن معلم داشته باشد.

محبوبه صفارودی، کارشناس آموزشی در همین رابطه به «جام‌جم» می‌گوید: خیلی مهم است که معلم در همان برخورد اول، چطور با دانش‌آموز کلاس اول ابتدایی برخورد می‌کند؛ اگر این برخورد خیلی خشک و رسمی باشد دانش‌آموز هم موضع تدافعی می‌گیرد و در آن شرایط دیگر امکان‌پذیرش آن معلم از سوی دانش‌آموزان سخت خواهد شد، اما اگر معلم در همان برخورد اول با روی باز و شبیه به والدین با دانش‌آموز کلاس اول ابتدایی برخورد کند، به احتمال زیاد می‌تواند در ماه‌های بعدی هم کلاس را بسیار هوشمندانه مدیریت و فتح کند.

● قاطعیت نرم را فراموش نکنید

در دوران کودکی‌مان، اسم معلم‌ها را می‌گذاشتیم «معلم خوش اخلاق» و «معلم سختگیر»؛ حتی گاهی از این که دوستمان، یک معلم خوش‌اخلاق دارد، به او حسودی مان می‌شد.

صفارودی بر این باور است که برخورد خیلی نرم یا خیلی قاطع، بهترین راه برخورد با دانش‌آموزان کلاس اول ابتدایی نیست.

وی می‌افزاید: معلم‌های کلاس اول نباید قاطعیت را در کارشان فراموش کنند؛ یعنی دانش‌آموز باید بداند بین محیط خانه‌ای که کودک می‌توانست در آن آزادانه هر کاری انجام دهد با محیط مدرسه‌ای که آداب و نظم خاص خود را دارد، تفاوت شایانی هست و معلم هم دقیقا باید با رفتارها و برخوردهایش، این تفاوت را به دانش‌آموز کلاس اول ابتدایی تفهیم کند.

این کارشناس آموزشی با بیان این که معلم کلاس اول ابتدایی باید بتواند رفتارهای والدین و معلمان را با یکدیگر ترکیب کند، می‌گوید: معلم کلاس اول ابتدایی باید در کلاس درس، یک نوع قاطعیت نرم به خرج دهد؛ یعنی طوری رفتار کند که نه دانش‌آموز از او بترسد و نه این که آنقدر به او محبت کند که دانش‌آموز به طور کامل به معلم وابسته روحی شود.

● قصه بگویید

بسیاری از روان‌شناسان معتقدند حتی کودکان بیش‌فعال نیز در مقابل قصه‌گویی تسلیم می‌شوند و آنچنان به محتوای قصه‌های جذاب علاقه نشان می‌دهند که دیگر از آن شیطنت‌های بیش از حدشان اثری نمی‌بینید.

صفارودی با اشاره به این که مدیریت کلاس اول ابتدایی، ده‌ها برابر سخت‌تر از مدیریت یک کلاس دانشگاهی است، اظهار می‌کند: معلمان کلاس اول ابتدایی باید در نظر داشته باشند بسیاری از دانش‌آموزان، برای اولین بار است که محیطی رسمی مثل کلاس درس را تجربه می‌کنند و خیلی از آنها هم برای اولین بار است که ساعت‌ها از پدر و مادرشان دور مانده‌اند.

وی اضافه می‌کند: مجموع شرایط ویژه کودکان کلاس اول ابتدایی، ایجاب می‌کند معلمان هم دربرخوردهای اولشان، بسیار حرفه‌ای و آموزش‌دیده برخورد کنند؛ به طور مثال من معتقدم قصه‌گویی یکی از بهترین روش‌های ارتباط‌گیری اولیه با این دسته از کودکان است، طوری که فکر می‌کنم اگر معلم‌های کلاس اول ابتدایی به جای این که در همان جلسه اول، از محاسن علم و تحصیل بگویند، به روایت قصه‌های جذاب روی بیاورند، تاثیر عجیبی در کنترل نبض کلاس به دست خواهند آورد.

این کارشناس آموزشی با بیان این که قصه‌گویی می‌تواند آموزش و سرگرمی را با یکدیگر ترکیب کند، می‌گوید: معلم‌های کلاس اول با بهره‌گیری از قصه، می‌توانند مفاهیم آموزشی را که در ذهنشان دارند به صورت یک داستان جذاب روایت کنند.

وی خاطر نشان می‌کند: البته علاوه بر قصه‌گویی، شعر خواندن، بازی‌های فکری و شنیدن خاطرات خود بچه‌ها هم می‌تواند یک شروع خوب برای ارتباط موثر معلم و دانش‌آموز کلاس اول باشد.

● حضور مشروط والدین در کلاس درس

بودن یا نبودن پدر و مادرها در اولین جلسه بچه‌های کلاس اولی، همواره یکی از بحث‌های رایج در بین کارشناسان آموزشی بوده است.

صفارودی در این زمینه معتقد است: برخلاف اظهارنظرهای قاطع من فکر می‌کنم حضور والدین در اولین جلسه کلاس درس، خوب یا بد نیست؛ بلکه به شرایط روحی و روانی دانش‌آموز کلاس اول ابتدایی ارتباط دارد.وی می‌افزاید: اگر دانش‌آموز کلاس اول ابتدایی در همان جلسه اول، گریه کند یا بدون حضور پدر و مادرش در کلاس درس، خیلی بیقرار باشد، در این شرایط نگه داشتن اجباری کودکان در کلاس درس اشتباه است، اما در برخی شرایط ویژه، اشکال ندارد که پدر و مادر چند جلسه محدود با کودکشان در کلاس درس حاضر شوند.

این کارشناس آموزشی با بیان این که همکاری والدین و معلمان کلاس اول، بسیار مهم‌تر از سایر مقاطع است، می‌گوید: معلم و والدین باید با زبانی کودکانه به دانش‌آموز تفهیم کنند که چرا باید به مدرسه برود؛ حتی اگر با این وجود باز هم دانش‌آموز از رفتن به کلاس درس اجتناب کند، والدین می‌توانند تا عادی شدن فرآیند رفتن به مدرسه، دانش‌آموز را تا محیط آموزشی و حتی درون کلاس درس هدایت کنند، اما این کار نباید بیشتر از یک هفته طول بکشد، زیرا در آن شرایط احتمال این خطر وجود دارد که دانش‌آموز عادت کند همیشه با والدینش در کلاس درس حاضر شود.

امین جلالوند