چالش های اجتماعی دولت دکتر روحانی

در ۱۰ روز گذشته سه تذکر جداگانه در حوزه های فرهنگی و اجتماعی از سوی نمایندگان مجلس به دولت داده شده است درباره اکران یک فیلم سینمایی, مرخصی زایمان زنان و بحث قلیان این طلیعه یک دوره کشاکش مدنی میان قوه مقننه با دولت است که شاید در عرصه موسیقی و شبکه های اجتماعی نیز شاهد آن باشیم

در ۱۰ روز گذشته سه تذکر جداگانه در حوزه های فرهنگی و اجتماعی از سوی نمایندگان مجلس به دولت داده شده است. درباره اکران یک فیلم سینمایی، مرخصی زایمان زنان و بحث قلیان. این طلیعه یک دوره کشاکش مدنی میان قوه مقننه با دولت است که شاید در عرصه موسیقی و شبکه های اجتماعی نیز شاهد آن باشیم.

چالش های فرهنگی و اجتماعی حالا کم کم پیش روی دولت گسترده می شوند. کم تجربگی برخی از چهره های منصوب به طیف دولت در مصاحبه ها و کامنت گذاری ها فضا را به شکل غیرمنصفانه ای پرتنش کرده است. در این میان و با رادیکال شدن فضا حالا چالش های دیگری میان دولت و بخش هایی متنفذ از جامعه شکل می گیرد. چالش هایی در ظاهر کم اهمیت اما در اصل حاوی دو نوع نگاه به جامعه، حقوق شهروندی و نقش حکومت در کنترل آفت های اجتماعی.

اینجا هفت حوزه را برایتان انتخاب کرده ایم و با هم مرور می کنیم چالش های غیرقابل اجتناب پیش رو را. چالش هایی که شاید برخی از آنها با رویه معتدل حسن روحانی کمرنگ بشوند اما در هر حال حضور خواهند داشت. در هر حوزه نیز یکی از اعضای دولت نقش لیدر را ایفا می کند و در کانون توجه رسانه ها قرار دارد.

وقتی بحث فیس بوک و رفع فیلتر آن می شود همه یاد محمد جواد ظریف و خط شکنی او به خاطر فعال بودنش در این شبکه اجتماعی می افتند. در بحث ممیزی کتاب علی جنتی وزیر ارشاد میانه رو به میدان آمده و سیاستمدارانه برای رفع محدودیت ها تلاش می کند. در حوزه گشت ارشاد و لزوم تعدیل برخی از مقابله های گشت امنیت اخلاقی رئیس جمهور شخصا به میدان آمده. او سیاستمدارانه به طیف های مذهبی جامعه اطمینان لازم را داده است اما به نرمی از پلیس خواسته است که مواجهه انتظامی در حوزه پوشش بانوان در اولویت آخر باشد.

مسئله ای که با توجه به وقایع دو، سه هفته گذشته به نظر می رسد مورد توجه و عنایت سردار احمدی مقدم قرار گرفته است. البته فعلا ...! اظهارات اخیر محمد علی نجفی دوباره بحث درباره قلیان را داغ کرده. مسئله ای به ظاهر کم اهمیت که به یک زورآزمایی بین طیف های مختلف سیاسی بدل شده است: آیا دولت و حاکمیت حق دارند قلیان را محدود کنند؟

حوزه تفکیک جنسیتی در دانشگاه ها نیز از حوزه های ملتهب دو سه سال گذشته بود. وزیر علوم پیشین بالاخره از سال ۹۰ مقدمات تفکیک جنسیتی در برخی از دانشگاه ها را فراهم آورد و مسئله سهمیه بندی جنسیتی برای دانشجویان را نیز وسط کشید. طرحی که با پشتیبانی مراجع و بخش بزرگی از روحانیت روبرو شد اما حالا مولاوردی معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور بحث تفکیک جنسیتی را با صراحت به زیان جامعه عنوان می کند.

دیدگاه خانم معاون درباره عدم لزوم افزایش مرخصی زایمان از ۶ ماه به ۹ ماه آن هم به علت اینکه مرخصی بیشتر موجب تهدید جایگاه شغلی آنهاست هم با واکنش منفی نمایندگان زن مجلس روبرو شد. تفاوت دیدگاه های مجلس و دولت البته پیش از این در حوزه فرهنگی هم ظهور پیدا کرده بودو بحث ها در موردمعرفی فیلم گذشته به آکادمی اسکار و اکران فیلم هایی نظیر پل چوبی هم داغ شده بود. وقتی رییس کمیسیون فرهنگی مجلس از انتخاب گذشته انتقاد و اکران پل چوبی را مستوجب بازخواست از مسئولان دانست.

در آخرین اتفاق در این حوزه علی جنتی، وزیر ارشاد درباره تک خوانی خانم ها گفت: «هر کس در اظهار نظر شخصی خود در این باره آزاد است اما نظر واحدی حتی بین مراجعه تقلید هم در این زمینه وجود ندارد. بعضی از مراجع تقلید گفته اند تک خوانی خانم ها اگ رموجب مفسده نباشد ایرادی ندارد و الان هم بین مراجع هم نظر واحدی در بین تک خوانی خانم ها وجود ندارد.»

در پرونده هفت صبح نگاهی داریم به این شش چالش و بحث جمع آوری ماهواره ها که هنوز اظهارنظر رسمی درباره آن صورت نگرفته است.

● فیس بوک

درست از روزی که دولت یازدهم سکان اجرایی کشور را در دست گرفت بحث رفع فیلتر فیس بوک هم داغ شد. حضور فعال برخی اعضای کابینه در این شبکه اجتماعی احتمال رفع فیلتر آن را تقویت کردو محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات هم از تشکیل کمیته ای برای بررسی حضور اعضای دولت در فیس بوک خبر داد.

فرمانده ناجا هم در سخنرانی خود اعلام کرد پلیس با عضویت در شبکه های اجتماعی مخالف نیست تا این اظهارات چراغ سبزی برای رفع فیلتر تعبیر شود. اوج این خوش بینی ها در شامگاه ۲۶ شهریور ماه رخ داد که کاربران داخل ایران در کمال تعجب بدون فیلترشکن به فیس بوک دسترسی پیدا کردند اما چند ساعت بعد همه چیز به روال قبل بازگشت و مسئولان شرکت ارتباطات زیرساخت گفتنداین رفع فیلتر چند ساعته صرفا به علت نقص فنی رخ داده است.

این روندکج دار و مریز تا پایان شهریور ماه ادامه داشت تا اینکه در مهر ماه و شروع فصل پاییز ورق کاملا برگشت. وزیر ارتباطات اعلام کرد «قول و قراری برای رفع فیلتر فیس بوک نداشتیم.» و خرم آبادی دبیر کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه هم آب پاکی را روی دست کاربران ریخت و گفت «فیس بوک سایت جاسوسی است و هیچ برنامه ای برای رفع فلیتر این سایت وجود ندارد.»

شخص وزیر ارتباطات هم اما چند روز بعد درخصوص عضویت بعضی از مسئولان دولتی پاسخگویی را به عهده خود آنها گذاشت. همچنین سخنگوی وزارت امور خارجه و معاون حقوقی رئیس جمهور عضویت خود را در فیس بوک تکذیب کردند، صفحه شخصی محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه هم هک شد تا خوش بینی ها به یکباره از بین برود. در کنار شایعه رفع فیلتر فیس بوک با فعال شدن صفحه منتسب به حسن روحانی در توئیتر بحث رفع فیلتر این سایت هم همواره مطرح بوده اما در مورد آن هم بعید به نظر می رسد رویکردهای فعلی به این زودی تغییر کند. به نظر می رسد چالش درباره فیس بوک از آن چالش های ادامه دار و لاینحل باشد. به خصوص پس از اتفاقی که به نعیمه اشراقی منسوب شد.

● ممیزی کتاب

«اگر قرآن هم وحی الهی نبود و این کتاب آسمانی را به دست برخی از این کارشناسان می دادند حتما این کتاب رد می شد و می گفتند برخی واژه ها در قرآن هست که خلاف عفت عمومی است و ایراد دارد.» این اظهارات شگفت انگیز اواسط مهر ماه از سوی وزیر ارشاد ایران بیان شد. او در جایی دیگر هم گفته بود اعضای هیات های نظارت و ممیزی اگر نتوانند خود را با سیاست های جدید انطباق دهند جایگزین می شوند.

بدون شک خوشبین ترین کارشناسان و فعالین فرهنگی هم هنگام معرفی علی جنتی به مجلس گمان نمی کردند او تا این حد دیدگاه مسامحه و مساهله گرانه ای داشته باشد. تقریبا جلسه ای نیست که وزیر ارشاد درآن شرکت کند و از نگاه بسته به حوزه نشر و کتاب انتقاد نکند. چند روز پیش معاون او هم در جلسه ای گفته بود ممیزی کتاب یکی از دغدغه های وزارت است.

حالا مسئولان وزارت ارشاد گفته اند کتاب هایی که در این چند سال اخیر توقیف شده اند دوباره بررسی می شوند. به هر حال هنوز این موضع گیری های علی جنتی موجب هجمه اصولگرایان به او نشده اما به راحتی می توان پیش بینی کرد به زودی سایت ها و رسانه های محافظه کار آستین بالا بزنند و وزیر ارشاد را آماج حملات انتقادی خود قرار دهند. این مسیر چند روز پیش استارت خورد که ۱۳ نماینده مجلس به وزیر ارشاد درباره ممیزی کتاب آیت الله هاشمی رفسنجانی تذکر دادند.

● گشت ارشاد

با روی کار آمدن حسن روحانی فعالیت گشت ارشاد مدتی کمرنگ شد و همین اتفاق گمانه های زیادی درباره تغییر رویکرد گشت ارشاد مطرح کرد. اما در انتهای شهریور ماه با گذشت حدود دو ماه از روی کار آمدندولت یازدهم فعالیت های گشت ارشاد تشدید شد و پس از آن بود که بحث ها در مورد ادامه فعالیت گشت ها جدی تر شد. نیروی انتظامی به عنوان مجری این طرح و رئیس جمهور به عنوان رئیس شورای انقلاب فرهنگی همواره دو ضلع تاثیرگذار در این حوزه محسوب می شوند و به همین دلیل رئیس جمهور در نقطه کانونی انتظارات قرار گرفت.

اگر در حوزه های دیگر مطالبات مردم از سطوح معاون و وزیران پیگیری می شد اما در این حوزه خاص همه نگاه ها به سوی رئیس جمهور بود. برخلاف سایر حوزه ها که تیم روحانی با صراحت و سرعت اقدام به موضع گیری و تصمیم می کردند اما حوزه گشت ارشاد و پوشش ها جایی بود که حسن روحانی تصمیم گرفت به آرامی حرکت کند. اولین موضع رسمی روحانی با تاکید بر حساسیت موضوع اخلاقی – اجتماعی عفاف و حجاب و لزوم اهتمام به آن، از همه مردم اخلاق مدار بیان شد او از جوانان دعوت کرد با رعایت این دستور دینی، هنجارهای موئرد قبول اکثریت جامعه را محترم بشمارند.

رئیس جمهور همچنین از نیروی انتظامی خواست در برخورد با این موضوع، اجرای قانونرا با رویکرد اخلاقی و با رعایت کرامت انسانی و به دور از هرگونه افراط و تفریط پیگیری کند و به وزیر کشور نیز ماموریت داد تا موضوع را در شورای اجتماعی کشور مطرح کند. برخی کارشناسان ماموریت رئیس جمهور به وزیر کشور برای بررسی موضوع در شورای اجتماعی کشور را نشانه ای از تغییر رویکرد گشت ارشاد در آینده دانستند.

فرمانده نیروی انتظامی هم در یکی از صحبت های خودش از رویکرد رئیس جمهور نسبت به مسئله عفاف حجاب تقدیر کرد تا اینکه چندی بعد روحانی دومین موضع گیری رسمی خود را صورت داد. او در صحبت های خودش گفت اگر در مسئله حجاب تذکری لازم است، آن تذکر باید از مدرسه و دبیرستان و دانشگاه و مساجد و علما و حوزه ها آغاز شود و آخرین مرحله کاری است که به تذکر پلیس می انجامد، پلیس نباید بار همه را خود به تنهایی بر دوش گیرد. با این همه رویکرد جدید در مورد حوزه حجاب و عفاف آنچنان آشکار نشده و فرمانده نیروی انتظامی هم همچنان در صحبت های خودش بر ادامه فعالیت در حوزه عفاف و حجاب تاکید کرده است.

● قلیان

تا چندس ال پیش هیچ کس گمان نمی برد قلیان به موضوعی مهم و تاثیرگذار جامعه تبدیل شود و از رئیس جمهور و معاونان او تا نیروی انتظامی و دیوان عدالت اداری درباره آن نقش آفرینی کنند. قلیان از زمانی به موضوع مورد بحث و جدال تبدیل شد که با دستور وزارت بهداشت و رئیس جمهوری وقت مصرف قلیان در قهوه خانه ممنوع شد.

پس از آن بود که صاحبان قهوه خانه به این موضوع معترض شدند و احمدی نژاد دستور آزادسازی مصرف قلیان را صادر کرد. ماجرا اما به همین موضوع ختم نشد و نیروی انتظامی همچنان با مصرف قلیان در قهوه خانه ها مخالفت می کرد و اعتراض ها حتی به دیوان عدالت اداری هم کشیده شد. پس از ادامه پیدا کردن جنجال ها آیین نامه جدیدی به تصویب رسید که مصرف قلیان تنها برای خانم ها ممنوع شد حکه در حال حاضر در حال اجرا شدن است.

دو روز پیش اما نجفی رئیس سازمان گردشگری نسبت به این قانون معترض شد و گفت: «اگر جلوی قلیان را بگیریم همراه با قلیان چیزهای دیگری هم وارد فضای خانه می شود. حالا بنده با همسرم یا دخترم رفتیم قلیان بکشیم دو پک هم آنها بزنند چه مشکلی دارد؟ می دانم خیلی ها با حرف های من مخالف هستند اما ببینیم مجموع محدودیت ها قابل دفاع هستند؟

اگر نبود بدانیم بعضی محدودیت ها را زیاد به مردم تحمیل می کنیم و در تصمیمات، تردید کنیم. اگر بناست قلیان باشد، برای زن و مرد نبایدتفاوت باشد.»

روز گذشته اما همین اظهار نظرات واکنش نمایندگان مجلس را در پی داشت و پرده دیگری از اختلاف نظرهای مجلس و دولت در حوزه های اجتماعی آشکار شد. در پایان جلسه علنی روز گذشته مجلس، بیش از ۲۰ نفر از نمایندگان – که اسامی آنها از تریبون مجلس اعلام نشد – نسبت به سخنان روز گذشته رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تذکر دادند. در تذکر نمایندگان، سخنان نجفی در مصاحبه زنده تلویزیونی، مغایر شئونات مسئولان نظام، ضد علمی و ضد فرهنگی خوانده شده و خواستار خودداری از تکرار چنین مطالبی و اصلاح آن شدند.

همچنین احمدی لاشکی نماینده نوشهر و چالوس نیز در تذکری شفاهی خطاب به رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری گفت: «به رغم اینکه خدمت ایشان ارادت دارم اما آقای دکتر نجفی نکته ای را فرمودند که جای بحث دارد. اینکه ایشان گفتند بحث قلیان و قلیان کشی برای خانم ها آزاد است، جای تعجب دارد.»

او از گفتگوهایش با پزشکان عضو در مجلس خبر داد و به نقل از آنها گفت که یک پک قلیان برابر ۴۰ نخ سیگار است. بر این اساس این نماینده مجلس نتیجه سخنان رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری را یک آسیب جدی خواند و گفت: «به جای اینکه به حوزه سلامت، کمک کنیم، چنین عارضه ای به بخش سلامت وارد می کنید؟ ایشان باید روشن و شفاف اعلام کنند که این حرفشان چیزی جز آسیب به سلامت جامعه نیست.»

● ماهواره

تاکنون هیچگونه اظهارنظر و موضع گیری رسمی درباره این موضوع نشده اما با توجه به صحبت های روحانی در زمان تبلیغات انتخابات به نظر می رسد در آینده باید منتظر اتفاقاتی در این حوزه باشیم. روحانی در مناظره دوم خود گفته بود: «من تعجب می کنم مدتی پیش در یکی از رسانه ها شنیدم که نیروی انتظامی اعلام کرده می توانیم با «راپل» روی پشت بام خانه ها برویم زیرا یک مکان خصوصی نیست و مال یک فرد نیست. از این مسئله دچار حیرت شدم. اگر پشت بام فضای مشاع است، برای صاحبان آن آپارتمان مشاع است نه بین مالکان و نیروی انتظامی و سربازی که می خواهد وارد پشت بام شود. افرادی که در این زمینه تحقیق کرده اند گفته اند جمع کردن دیش ها هیچگونه نتیجه و اثری نداشته است و آمار و ارقام نشان می دهد تعداد زیادی از مردم (در برخی آمار حدود ۵۰ درصد) به رسانه های بیگانه نگاه می کنند. بنابراین ورود به حریم خصوصی در اینجا کاری ممنوع است.»

● سینما و موسیقی

«وقتی فیلمی با همکاری سرمایه گذارانی غیر ایرانی، در فضایی غیر از ایران و با بهره گیری از بازیگرانی بیگانه ساخته می شود لزومی ندارد که به عنوان نماینده ایران پا به رقابت های بین المللی بگذارد. فیلمی همچون گذشته می تواند نماینده کشور فرانسه باشد. در ایران فیلم های بهتری نیز ساخته شده است که می تواند با شرکت در عرصه های بین الملل نمایانگر فرهنگ غنی و کامل ایران باشد.»

این انتقاد و گلایه نماینده کمیسیون فرهنگی مجلس نهم نسبت به تصمیم بنیاد فارابی برای معرفی فیلم «گذشته» فرهادی به آکادمی اسکار است. احمد سالک معتقد است که اگر خواهان شرکت در جشنواره اسکار هستیم باید از فیلم هایی استفاده کنیم که دارای نقاط مثبت و همسو با ارزش های انقلاب اسلامی باشد.

او همچنین عقیده دارد، ف۶یلم هایی که توسط فرهادی ساخته می شود به جز سیاه نمایی در نمایش آثار خود هیچگونه نکته مثبتی برای تبلیغ ارزش های دین و انقلاب جمهوری اسلامی ندارد. این در حالی است که تیر انتقاد کمیسیون فرهنگی مجلس به ساخته های داخل کشور هم برخورد کرده است.

به طور مثال سالک در بخش دیگری از صحبت هایش به نمایندگی از اعضای کمیسیون فرهنگی به فیلم «پل چوبی» مهدی کرم پور هم انتقاداتی وارد کرده و گفته است: «بخشی از کاری که ما در مورد وزارت ارشاد انجام می دهیم در مورد فیلم هاست مثلا از بعضی فیلم ها تعجب می کنیم که در شرایط فعلی و در این شلوغی ها پخش شد، مثلا فیلم «پل چوبی» که خیلی مسئله دارد و با صراحت هم این را می گوییم وزارت ارشاد باید در اکران و پخش آن نظارت بیشتری اعمال می کرد.»

اما تقابل میان دولت جدید و مجلس قدیمی در عرصه سینما و موسیقی به همینجا ختم نمی شود. هنوز اختلاف نظر کمیسیون فرهنگی مجلس و دولت درباره تصمیم وزارت ارشاد برای معرفی فیلم «گذشته» فرهادی به اسکار حل نشده بود که روز گذشته علی جنتی، وزیر ارشاد جدید درباره حضور تک خوان های زن در تئاترها نقطه نظر متفاوتی را مطرح کرد.

علی جنتی در پاسخ به پرسشی درباره افزایش تک خوان های زن و مغایرت آن با نظر بعضی مراجع اعلام کرده است که طبق نظر مراجع اگر صدای تک خوان ها موجب مفسده نباشد ایرادی ندارد و برخی از مراجع در این باره چنین نظری دارند. نقطه نظری که به نظر می رسد با وجود دیدگاه های قبلی مجلسی ها چندان به مذاق نمایندگان خوش نیاید و در روزهای آینده انتقادات زیادی را در پی داشته باشد. برگزاری یک اپرا در تهران و کنسرت بانوان در قزوین از همین نشانه هایی از اعتراضات پیش رو را آماده کرده است.

● اجتماع و زنان

شهیندخت مولاوردی یکی از چهره هایی است که به خاطر اظهارنظرات متفاوتش با اعضای فراکسیون زنان مجلس، در چند روز گذشته خبرساز شده است. مولاوردی که به تازگی سمت معاونت رئیس جمهور در امور زنان و خانواده را به عهده گرفته، به لایحه مجلس درباره افزایش مرخصی زایمان زنان از شش ماه به ۹ ماه انتقاداتی را وارد کرده است که همین موضوع باعث شد روز گذشته اعضای فراکسیون زنان مجلس تذکرات خود را در قالب نامه به رئیس جمهور جدید ارسال کنند.

اعضای فراکسیون زنان مجلس به طور کلی معتقدند که اظهارنظر مولاوردی درخصوص مرخصی زایمان برخلاف اصول تحکیم خانواده است. فاطمه آلیا، عضو فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی درباره متن این نامه می گوید که به دلیل اظهارنظرهای غیرکارشناسانه معاون رییس جمهور در امور زنان درخصوص افزایش مرخصی زایمان مادران، ۱۸ نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به رییس جمهور تذکر داده اند.

نیره اخوان بیطرف هم یکی دیگر از اعضای فراکسیون زنان مجلس است که می گوید: «معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده معتقداست افزایش مرخصی زایمان زناندر طولانی مدت به نفع خانم ها نیست ولی به اعتقاد من اگ راز منظر اصالت کار به این موضوع نگاه کنیم و اصالت را به کار و اشتغال بدهیم این موضوع درست است چون بسیاری از کارفرمایان نمی پذیرند که کارمندشان ۹ ماه را به مرخصی برود و چون کارفرمایان نفع خودشان را در نظر می گیرند ممکناست به از دست دادن کار خانم ها منجر شود اما ما باورمان این است که افزایش مرخصی زایمان حق مادران و تکلیف دولت است که به پاس تشکر از بانوانشاغلی که خالصانه در دستگاه های دولتی زحمت کشیده اند، در زمانی که نیاز به این مرخصی دارند باید این مرخصی را داشته باشند و وظیفه دولت است که با این نوع مشوق ها از بانوانش اغل در بخش های دولتی و خصوصی تشکر کنند.»

اعضای فراکسیون زنان در واقع معتقدند که این نوع موضع گیری ها و اظهارنظرهای فمنیستی در جامعه ما نخ نما شده است و دیگر کسی به این اظهارنظرها توجهی نمی کند اما مولاوردی برخلاف نظر زنان مجلس معتقد است که افزایش مرخصی زایمان برای زنان نه یک فرصت و امتیاز، بلکه تهدیدی برای شغل آنهاست. او این نکته را مطرح می کند که به جای ارائه چنین طرح هایی بهتر است تسهیلات زنان شاغل افزایش یابد و این طرح نیز نباید منجر به حذف زنان در بازار کار شود. برای همین چنین طرح هایی تنها تا جایی که به حضور اجتماعی زن آسیب نرسد، مفید است.