۴ سوالی که درباره ایدز می پرسند

ما ۳ موج مختلف ایدز را در کشورمان تجربه کرده ایم موج اول در سال ۱۳۶۵, به وسیله فردی مبتلا به هموفیلی وارد کشور شد که فرآورده خونی آلوده به ایدز از کشورهای خارجی دریافت کرده بود

ما ۳ موج مختلف ایدز را در کشورمان تجربه کرده‌ایم؛ موج اول در سال ۱۳۶۵، به‌وسیله فردی مبتلا به هموفیلی وارد کشور شد که فرآورده خونی آلوده به ایدز از کشورهای خارجی دریافت کرده بود...

به این ترتیب، موج اول ایدز را می‌توان موج خون و فرآورده‌های خونی محسوب کرد. موج دوم، موج اعتیاد تزریقی بود. در این موج، افرادی که به هر دلیلی به تزریق انواع مواد افیونی اعتیاد داشتند، با استفاده از سرنگ‌های آلوده و مشترک،‌ به بیماری ایدز مبتلا شدند. این موج تا به امروز هم همچنان ادامه دارد و از نظر آماری، هنوز هم بیشترین میزان ابتلا به ایدز در میان معتادان تزریقی دیده می‌شود. موج سوم که نگرانی‌های بسیار شدیدی را هم در کشور ما به دنبال داشته، موج روابط جنسی کنترل‌نشده یا حفاظت‌نشده است. متاسفانه، زن‌ها و بچه‌ها، بیشترین قربانیان این موج از انتشار ایدز هستند. به همین دلیل هم موج سوم ایدز، بسیار مورد توجه و نگران‌کننده است.

۱. چه کسانی در معرض ابتلا به ایدز قرار دارند؟

معتادان تزریقی و خانواده آنها، به شدت در معرض ابتلا به ایدز قرار دارند. متاسفانه روابط زناشویی بیشتر این افراد، بدون محافظت کامل انجام می‌شود و در موارد بسیاری، معتاد آلوده که از ابتلا به ایدز هم بی‌خبر است، باعث آلوده شدن همسر خود می‌شود. از طرف دیگر، برخی از رفتارهای پرخطر جنسی که خارج از چارچوب خانواده انجام می‌شوند هم می‌توانند باعث بالا رفتن احتمال ابتلا به ایدز شوند بنابراین افراد جامعه باید آموزش‌های لازم را جهت پایبندی به اصول اخلاقی و تعهد به همسر و خانواده ببینند و بدانند که گاهی عواقب رابطه‌‌های بدون محافظت، کنترل‌نشده و خارج از چارچوب خانواده، چقدر سنگین خواهد بود. به‌علاوه، افرادی که تا به حال برای انجام تاتو یا خالکوبی به مراکزی که از بهداشت آنها اطمینان چندانی نداشته‌اند مراجعه کرده‌اند هم باید تاحدی نگران ابتلا به این بیماری باشند. هرچند که احتمال آماری ابتلای به ایدز به این صورت،‌ چندان بالا نیست‌ اما در حدی است که بتوان نگران آن هم بود. ضمن اینکه پزشکان، پرستاران، بهیاران، ماموران اورژانس یا ماموران نیروی انتظامی که تا به حال با افراد مبتلا به ایدز برخورد داشته‌اند و در طول این برخورد، با خون یا ترشحات بیماران تماس مستقیم پیدا کرده‌اند نیز باید آزمایش‌هایی برای اطمینان از سلامت خود انجام دهند.

۲. چه کسانی باید به ابتلای خود به ایدز مشکوک شوند؟

هر فردی که رفتار پرخطر اعم از رابطه جنسی محافظت‌نشده یا اعتیاد تزریقی داشته، باید نگران ابتلا به ایدز باشد و برای اطمینان از سلامت خود، آزمایش‌های لازم را انجام بدهد. ضمن اینکه اگر فردی به همسر خود شک داشته باشد و احساس کند رابطه خارج از چارچوب خانواده دارد یا به سمت اعتیاد تزریقی کشیده شده است هم می‌تواند علاوه بر رعایت مسائل لازم هنگام برقراری روابط زناشویی، برای اطمینان کامل، آزمایش‌ها و مشاوره‌های لازم در زمینه ابتلا به ایدز را هم انجام بدهد.

۳. در چه مراکزی آزمایش ایدز انجام می‌شود؟

خوشبختانه، مدت‌هاست کلینیک‌های مشاوره رفتاری موسوم به مراکز مثلثی در جامعه ما شکل گرفته‌اند و این مراکز می‌توانند افرادی که رفتارهای پرخطر در طول زندگی خود داشته‌اند را راهنمایی کنند. در این کلینیک‌ها، امکاناتی مانند آگاهی‌رسانی و‌ نشان‌دادن رفتارهای درست به افراد مبتلا به ایدز یا آنهایی که احتمالا در معرض ابتلا قرار دارند، وجود دارد و مشاوره‌های لازم به افراد یا خانواده‌های مراجعه‌کنندگان داده می‌شود. در طول این مشاوره،‌ بیمار یا خانواده‌اش متوجه می‌شوند باید کارشان را با دارودرمانی ادامه بدهند یا روند تشخیصی و مشاوره را پی بگیرند. بد نیست بدانید که آزمایش تشخیص ابتلا به ایدز در کلینیک‌های مشاوره رفتاری یا مراکز مثلثی رایگان انجام می‌شود ولی انجام همین آزمایش در آزمایشگاه‌های سطح شهر، مستلزم پرداخت هزینه‌های نسبتا سنگین است. به همین دلیل، به افرادی که به ابتلا به ایدز شک دارند، توصیه می‌کنیم به این کلینیک‌ها مراجعه کنند. در این مراکز بهداشتی- درمانی، برای اینکه بحث انگ زدن به بیمار هم مطرح نباشد، خدمات بسیار متنوعی ارائه می‌شود که یکی از آنها، خدمات مشاوره رفتاری و انجام آزمایش ایدز است. همچنین راه‌های صحیح پیشگیری از ایدز یا جلوگیری از انتقال آن به سایر افراد خانواده هم آموزش داده می‌شود.

۴. آیا تشخیص زودرس بیماری، بر درمان آن هم تاثیر دارد؟

بله، تشخیص زودرس ابتلا به ایدز، بسیار مهم است و به دو بخش تقسیم می‌شود. در بخش اول، فرد رفتار پرخطر انجام می‌دهد و در همان ۲۴ ساعت اول متوجه می‌شود که احتمال آلوده بودن شریک جنسی یا سرنگ مشترکی که استفاده کرده، وجود داشته است. اگر این فرد، بلافاصله به کلینیک‌های مشاوره مراجعه کند، درمان کوتاه‌مدت پیشگیرانه برای جلوگیری از ابتلا برای او انجام می‌شود. در بخش دوم، فرد به بیماری ایدز که می‌تواند باعث تضعیف سیستم دفاعی بدن و تخریب سلول‌های صلاحیت‌دار ایمنی بدن بشود، مبتلا شده است. در این صورت، هرچقدر که تشخیص بیماری و شروع درمان سریع‌تر انجام بشود، بهتر می‌توان جلوی عفونت‌های فرصت‌طلبی که معمولا با تضعیف سیستم?ایمنی رخ می‌دهد، گرفت. با این کار و درمان‌های صحیح، می‌توان طول عمر افراد بیمار را هم به حد مطلوب نزدیک‌تر کرد. تشخیص زودرس این بیماری در پیشگیری و درمان آن بسیار موثر است.

دکتر افشین علیزاده

متخصص بیماری‌های عفونی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی