اوج تولید نفت

در اواسط دهه ۱۹۹۰, كمپل و لاهرر برای نخستین بار هشدار دادند که تولید نفت خام در آینده ای نه چندان دور به شدت افزایش می یابد

در اواسط دهه ۱۹۹۰، كمپل و لاهرر برای نخستین بار هشدار دادند که تولید نفت خام در آینده ای نه چندان دور به شدت افزایش می یابد. آنها دركتابی باعنوان «عرضه جهانی نفت ۲۰۵۰- ۱۹۳۰» درسال ۱۹۹۵پیش بینی كردند كه تولید نفت خام درفاصله سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ به بیشترین حد خود خواهد رسید. این دو، پیش بینی كرده بودند كه تولید نفت خام درجهان در این دوره به ۶۶ تا ۷۷ میلیون بشكه در روز خواهد رسید. براساس پیش بینی های این دو تحلیل گر مسائل نفتی، در زمان مورد اشاره آنها،كل ذخایر قابل برداشت نفت جهان به ۱۷۵۰ تا ۲۲۵۰ میلیارد بشكه می رسد. شیوه ای كه كمپل و لاهرر به كار بردند، برتحلیل دقیق تاریخ تولید و اكتشاف نفت در برخی كشورهای مهم تولیدكننده نفت مبتنی بود.افزون بر این، آنها در پیش بینی خود به منابع احتمالی درحوزه های نفتی مختلف جهان، كه هنوز كشف و بهره برداری نشده اند، توجه داشتند.كمپل ولاهرر انتقادهایی به نظریه «الگوی لجستیك» كه «ام.كینگ هوبرت» آن را درگذشته با موفقیت به كاربرده بود، داشتند. ام.كینگ هوبرت پیش بینی كرده بود كه تولید نفت آمریكا در سال ۱۹۷۰ به اوج خود می رسد و البته این پیش بینی درست از آب درآمده بود. بسیاری از منتقدان دیگر نیز براین باورندكه پیش بینی هوبرت مبنی بر اوج تولید نفت خام آمریكا درسال ۱۹۷۰ تنها اتفاقی درست از آب درآمده بود.درسال۲۰۰۱، كنث دفیز، از همكاران ام.كینگ هوبرت، با انتشار كتابی باعنوان «هوبرت و اوج تولید نفت:كمبود زودهنگام نفت درجهان»، پیش بینی كرد درسال ۲۰۰۵ تولید نفت خام در جهان به اوج خود برسد. وی همچنین پیش بینی كرد میزان ذخایر قابل برداشت نفت جهان در این سال به ۲۰۰۰ میلیارد بشكه خواهد رسید. كاملاً روشن است كه از سال ۲۰۰۱ به بعد تلاش شده است عرضه نفت به اندازه ای افزایش یابد كه بتواند پاسخ گوی تقاضای روزافزون این فرآورده باشد، به گونه ای كه افزایش بهای نفت نیز نتوانسته است تأثیری دراین روند برجای بگذارد. بهای نفت خام در نوامبر سال گذشته به بشكه ای ۵۰ دلار رسید و در ژوئن ۲۰۰۵ بهای آن تا بشكه ای ۶۰ دلار افزایش یافت. آنچه سبب افزایش تقاضا برای نفت در بازارهای جهانی می شود، رشد اقتصادی است و همان گونه كه همه می دانیم، رشد اقتصادی در دوكشور آمریكا و چین، بزرگ ترین مصرف كنندگان نفت درجهان، روند صعودی دارد.پس ازانتشار كتاب كنث دفیز و مطرح شدن دیدگاه های وی، انتقادهای تند وشدیدی از نتایج به دست آمده در این كتاب و به ویژه «الگوی لجستیك» به عمل آمد. این انتقادهای گسترده هنوز هم ادامه دارد. در مقاله ای باعنوان «چرا شكاف ها كمتر نمی شوند» كه در شماره نهم می سال جاری میلادی نشریه تایم چاپ شد،آمده است: كارشناسان مسائل انرژی با این مسئله روبه رو هستند كه آیا به «اوج» تولید موردنظر هوبرت رسیده ایم؟ در ادامه این مقاله ادعا شده بود: دریك نقطه زمانی در یك یا چند دهه آینده، حدود ۱۵ تا۲۵ سال دیگر، تولید نفت خام در جهان به اوج خود خواهد رسید، اما «كاوالو» درمقاله ششم ژوئن ۲۰۰۵ درنشریه « نفت وگاز» یادآوری می كند: «تحلیل های من نشان می دهد الگوی هوبرت نمی تواند میزان نهایی ذخایر نفت را پیش بینی كند». حتی خوش بین ترین منتقدان «الگوی لجستیك» بر این باورهستند كه برآوردهای ذخایر قابل برداشت نفت مطلق نیستند، زیرا ارزش و میزان این ذخایر به میزان فناوری اكتشاف و تولید درآینده و نیز قیمت نفت خام در آن زمان بستگی دارد. البته به لحاظ نظری این دیدگاه ها تا حدودی درست به نظر می آیند، ولی آنچه اهمیت دارد و در بیشتر تحلیل ها ازآن غفلت می شود، نحوه تأثیرگذاری آنها برمنحنی كاهش است. مثال هایی كه در این نوشتار ارائه شده اند، این تأثیرها را تبیین می كنند.

از دهه ۱۹۴۰ به بعد، الگوی لجستیك یكی از انواع الگوهایی بوده است كه برای ارزیابی ذخیره چاه های نفت و ذخیره حوزه های نفت كاربرد داشته و به طور روزمره در صنعت نفت استفاده شده است. این الگوها را كه نمایی و هماهنگ می نامند، به شكلی مؤثر برای تشریح وضعیت ذخایر نفت به كار می روند. در این زمینه از انواع گوناگون سازكارها استفاده می شود. «معادله لجستیك» تنها شكل تعدیل شده «الگوی كاهش نمایی» است كه برای هماهنگی هرچه بیشتر با وضعیت حوزه های نفتی و در نهایت وضعیت مناطق و كشورهای نفت خیز تشریح شده است.«الگوی كاهش لجستیك» را درباره سه حوزه نفتی بزرگ كه میزان نهایی ذخایر قابل برداشت آنها از طریق شیوه های پیشرفت شبیه سازی ریاضی مشخص شده است، به کار برده ایم. سرانجام به تحلیل وضعیت تولید نفت درسه كشور بزرگ تولیدكننده نفت درجهان (آمریكا، روسیه و عربستان سعودی) پرداخته تا تأثیر مسائل مشخص مانند اكتشاف ذخایر جدید نفت و نوسان های بازار بر منحنی كاهش را مشخص کنیم.دراین نوشتار از شیوه كاهش لجستیك برای ارزیابی وضعیت سه حوزه نفتی بزرگ پرودهوبی، روماشكینو و فوریال كه به ترتیب در كشورهای آمریكا، روسیه و ونزوئلا قرار دارند، استفاده شده است.

---