تربیت بچه‌ها یکی از دغدغه‌های مهم والدین است....

همه برنامه‌های تشویقی و تنبیهی که والدین در نظر می‌گیرند برای حذف رفتارهای غلط و جایگزین کردن آنها با رفتار درست است. اگر می‌خواهید در این راه موفق باشید، دانستن برخی نکات …

همه برنامه‌های تشویقی و تنبیهی که والدین در نظر می‌گیرند برای حذف رفتارهای غلط و جایگزین کردن آنها با رفتار درست است. اگر می‌خواهید در این راه موفق باشید، دانستن برخی نکات اصولی، الزامی است. اول اینکه به ازای هر برنامه تنبیهی باید سه برابر برنامه تشویقی برای بچه‌ها در نظر بگیرید. دوم اینکه قبل از اجرای تنبیه و محرومیتی که در نظر دارید، هشدار دادن را فراموش نکنید. هشدار دادن قبل از محرومیت یک‌جور تنبیه است؛ مثلا شما قبل از اینکه پسر کوچولوی‌تان شروع به دویدن و توپ‌بازی در آپارتمان کند (که طبق قول و قرار قبلی‌تان این یک رفتار ممنوعه است) باید با این شیوه، هشدارهای لازم را به او بدهید: «علی جان! تو داری توی آپارتمان می‌دوی.

قرارمون چی بود؟» مثلا او می‌گوید: «قرار بود آرام راه بروم.» شما ادامه می‌دهید: «چرا قرار شد؟ چون همسایه‌های پایینی ناراحت می‌شوند» و او تایید می‌کند. شما هم آفرین می‌گویید و از او می‌خواهید به صورت نمایشی از سر جای اول‌اش آرام راه برود و برای این کار جایزه‌ای دریافت کند. اما اگر سکوت کنید و بگذارید کار به جایی برسد که دویدن او و توپ‌بازی‌اش به شکسته شدن ظرفی منجر شود، عصبانی می‌شوید و او را تنبیه می‌کنید که البته غلط است. نکته سوم اینکه بعد از هشدار دادن این است که باید پیامد منطقی کار برای بچه‌ها معلوم شود. فرزند شما به محض اینکه از راه می‌رسد جوراب‌اش را گلوله کرده و پرت می‌کند و احتمالا زیر تخت یا پشت کمد می‌رود.

پیامد منطقی این کار چیست؟ او فردا جوراب تمیز ندارد چون آن را در جایش نگذاشته و یا از مادرش خواهش نکرده آن را بشوید. جوراب‌اش را پیدا نمی‌کند . حالا بدون جوراب به مدرسه می‌رود و تذکر ناظم مدرسه او را متوجه عواقب کار بدش می‌کند و یاد می‌گیرد باید وسایل‌اش را سر جای خود بگذارد تا موقع لزوم آن را پیدا کند. اگر شما این پیامدها را برای فرزندتان مشخص نکنید، او هرگز مستقل بار نمی‌آید.

بعد از هشدار و نمایاندن پیامد کار، نوبت محرومیت‌هاست. برحسب سن بچه و اشتباهی که انجام داده است باید محرومیت را به عنوان تنبیه در نظر بگیرید. برای بچه‌های زیر سنین دبستان زمان خلوت در نظر بگیرید. این تنبیه، با فرستادن او به اتاق خلوت فرق دارد. زمان خلوت در همان محل است و مثلا بچه باید صندلی‌اش را رو به دیوار کند و به مدت چند دقیقه آرام بنشیند. همین که او از آن کاری که دوست داشته، محروم و مجبور شود ۵ دقیقه آرام بنشیند و دیواری را تماشا کند که هیچ جذابیتی ندارد، برایش کافی است. بچه‌های بزرگ‌تر را باید به اتاق خلوت فرستاد تا در مورد کارشان بیندیشند. اگر به عنوان والد، در خودتان نمی‌بینید که این روش‌ها را درست انجام دهید و معمولا دنبال بچه‌ها می‌دوید تا آنها را به اتاق خلوت بفرستید و این برای آنها به یک بازی تبدیل شده، آن را انجام ندهید.بهتر است با یک مشاور صحبت کنید.

دکتر میترا حکیم شوشتری

فوق‌تخصص روان‌پزشکی کودک و نوجوان عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران