برخورد غذایی قاطع با پوکی استخوان

مادر بزرگم از روزی که فهمیده به پوکی استخوان مبتلاست, با شیر, ماست و پنیر قهر کرده وقتی به او می گوییم حالا باید بیشتر از قبل لبنیات بخوری, می گوید «آبی را که ریخت نمی توان دیگر جمع کرد دیگر خوردن دارو, مکمل و منابع کلسیم بی فایده است و باید با بیماری کنار بیایم » متاسفانه این نه تنها نظر مادر بزرگ من, بلکه باور بسیاری از عزیزانی است که به پوکی استخوان مبتلا می شوند

مادر بزرگم از روزی که فهمیده به پوکی استخوان مبتلاست، با شیر، ماست و پنیر قهر کرده. وقتی به او می‌گوییم حالا باید بیشتر از قبل لبنیات بخوری، می‌گوید: «آبی را که ریخت نمی‌توان دیگر جمع کرد. دیگر خوردن دارو، مکمل و منابع کلسیم بی‌فایده است و باید با بیماری‌ کنار بیایم.» متاسفانه این نه تنها نظر مادر بزرگ من، بلکه باور بسیاری از عزیزانی است که به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند...

در حالی که مطالعه‌های علمی حقایق دیگری را به اثبات رسانده‌اند و می‌گویند حتی بعد از ابتلا به پوکی استخوان می‌توان با مصرف کافی منابع کلسیم و ویتامین D و اصلاح شیوه زندگی، جلوی تخریب هر چه بیشتر استخوان‌ها را گرفت و حتی در مراحل اولیه، بیماری را درمان کرد. با دکتر سعید حسینی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و استادیار دانشکده بهداشت و پژوهشکده غدد و متابولیسم دانشگاه تهران، در این‌باره گفت‌وگو کرده‌ایم.

▪ بسیاری از افرادی که به پوکی استخوان دچار می‌شوند، فکر می‌کنند دیگر درمانی برای آنها وجود ندارد و هر روز بیش از روز قبل استخوان‌هایشان تخریب می‌شود و باید با بیماری کنار بیایند. این عقیده درست است؟

معمولا تا دهه دوم یا سوم زندگی بیشتر نمی‌توانیم برای استخوان‌ها کار مفیدی انجام دهیم اما به این معنی نیست که بعد از ۳۰ سالگی باید قید استخوان‌ها را زد. از این سن به بعد باید سعی کنیم استخوان‌ها را حفظ کنیم. کسی که به پوکی استخوان دچار می‌شود، می‌تواند برای پیشگیری از پیشرفت روند بیماری، توصیه‌های تغذیه‌ای را رعایت کند یعنی با مصرف مرتب لبنیات، کلسیم دریافتی روزانه خود را بالا ببرد. شاید با این کار، استخوان دوباره ساخته نشود اما استخوان‌های موجود حفظ خواهند شد.

▪ غیر از لبنیات، مصرف مکمل کلسیم هم برای مبتلایان لازم است؟

بهتر است کلسیم با مصرف لبنیات تامین شود اما اگر امکان آن وجود نداشت، استفاده از مکمل زیرنظر متخصص لازم است.

▪ غیر از کلسیم، بعد از ابتلا به این بیماری به چه موادمغذی دیگری نیاز داریم؟

ویتامینD. مردم ایران به کمبود این ویتامین دچارند. متاسفانه نیاز به این ویتامین با مصرف منابع غذایی تامین نمی‌شود و باید آن را با قرار گرفتن در معرض نور آفتاب در بدن بسازیم. البته با وجود آلودگی هوا، تامین ویتامین D با این روش هم سخت است و به همین دلیل در کشورهای توسعه‌یافته برای تامین این ویتامین بحث غنی‌سازی مطرح شده است مثلا شیر را با ویتامین D غنی می‌کنند. در همین کشورها چون ممکن است برخی افراد، عدم تحمل به شیر داشته باشند، غنی‌سازی سایر مواد غذایی با کلسیم نیز انجام می‌شود. در کشور ما در این زمینه کارهایی انجام شده اما هنوز خیلی جدی نیست. اگر فردی از طریق لبنیات کلسیم خوبی دریافت کند و به اندازه لازم در معرض نور مستقیم خورشید باشد (نه پشت شیشه)، نیازی به تجویز مکمل ندارد اما در غیر این صورت زیرنظر متخصص تغذیه باید مکمل دریافت کند. مکمل‌هایی که برای مبتلایان به پوکی استخوان تجویز می‌شود ویتامین D و کلسیم است اما منیزیم هم در پیشگیری از تشدید این بیماری موثر خواهد بود.

▪ چه عادت‌های غلطی می‌تواند باعث تشدید بیماری فرد شود؟

برخی عادت‌های غذایی به دفع بیشتر کلسیم کمک می‌کنند؛ مثلا هر ماده غذایی‌ای که باعث افزایش ادرار شود، عامل دفع بالای کلسیم هم است. مصرف زیاد قهوه و نوشابه‌های کافئین‌دار و گاز‌دار و مصرف غذاهای شور، دفع کلسیم را بالا می‌برد و باعث تشدید پوکی استخوان می‌شود. چای تا حدی به دلیل ترکیب‌های مفیدی که دارد، کمک‌کننده است بنابراین بهتر است به جای سایر نوشیدنی‌های کافئین‌دار، چای کمرنگ نوشیده شود. از سوی دیگر، بیشتر افراد برحسب عادت قبل از چشیدن غذا به آن نمک می‌زنند در حالی که باید نمکدان از سر سفره‌ها و میزهای غذاخوری حذف شود تا علاوه بر جلوگیری از پوکی استخوان، از افزایش فشارخون نیز پیشگیری شود. مصرف برخی داروها نظیر کورتون‌ها یا برخی داروهای تیرویید هم می‌توانند روند پوکی استخوان را تشدید کنند بنابراین افراد مبتلا به پوکی استخوان باید پزشک خود را از بیماری‌ای که به آن مبتلا هستند، مطلع کنند تا در صورت امکان پزشک داروی جایگزین دیگری به آنها بدهد.

▪ چه عادت‌های خوبی به بهبود فرد کمک می‌کند؟

برای داشتن استخوان‌های خوب باید تا قبل از دهه سوم زندگی تغذیه مناسب داشت و فرزندان را عادت داد تا لبنیات زیادی مصرف کنند. حداقل میزان لبنیاتی که روزانه توصیه می‌شود، ۳ تا ۴ سهم است که هر سهم شامل یک لیوان شیر و یک لیوان ماست یا ۲ لیوان دوغ کم‌نمک می‌شود. مصرف زیاد لبنیات، مصرف کمتر غذاهای شور و افزایش فعالیت بدنی روند ساخت استخوان‌ها را تسریع می‌کند. دریافت فلاونوییدها هم که در منابع گیاهی به وفور یافت می‌شوند، می‌تواند در درمان و کند کردن تخریب استخوان‌ها موثر باشد.

سمیه مقصودعلی