«شب‌نشینی» سنتی فراموش‌شده

همیشه حرف‌هایی برای گفتن هست، حرف‌هایی که با یک «یادش بخیر» تمام می‌شوند؛ کرسی‌های گرم خانه‌های کاهگلی، خانه‌هایی با حیاط بزرگ و حوض ‌آبی‌رنگ، اتاق‌های رف‌دار، قرآن و دیوان …

همیشه حرف‌هایی برای گفتن هست، حرف‌هایی که با یک «یادش بخیر» تمام می‌شوند؛ کرسی‌های گرم خانه‌های کاهگلی، خانه‌هایی با حیاط بزرگ و حوض ‌آبی‌رنگ، اتاق‌های رف‌دار، قرآن و دیوان حافظ روی تاقچه‌ها و خیلی چیزهای دیگر که تنها با یادش بخیر می‌توان حق مطلب را در مورد آنها ادا کرد.

برای نسل ما خاطره‌های زیادی از شب‌نشینی‌ها وجود دارد. گرچه ما را میان حرف بزرگ‌ترها راهی نبود، اما مزه مویز و گردو و تنقلات دیگر هنوز زیر دندانمان شیرینی می‌کند.

ببخشید کمی سخن به بیراهه رفت، چون نه می‌خواهیم از خوراکی‌های قدیم سخن بگوییم و نه از معماری‌ خانه‌ها؛ موضوع مهمانی و شب‌نشینی‌های گذشته است که امروز تنها سایه و نام آن در زندگی ما باقی است. شب‌نشینی یکی از سنت‌های ایرانی است که ریشه در آیین و فرهنگ این سرزمین دارد.

شب‌نشینی‌ها گاه به بهانه یک مناسبت همچون شب یلدا و نوروز و دیگر عیدهای ملی و مذهبی برگزار می‌شد و گاه بی مناسبت اهالی خانه هوای دیدار دوستان و آشنایان خود را می‌کردند و شبی را دورهم جمع می‌شدند، گل می‌گفتند و گل می‌شنیدند و دست آخر با یک دل پر از خاطره‌های شیرین و شنیدنی به خانه باز می‌آمدند.

آن موقع‌ها، هنوز تلویزیون یک کالای لوکس به شمار می‌آمد نه یک عضو خانواده مثل امروز. صد البته آن موقع خبری هم از رایانه و شبکه‌های اجتماعی مجازی نبود، ‌همه روبه‌روی هم می‌نشستیم و یکی از آن میان سخن‌های نغز می‌گفت، گاهی یکی تفالی به حافظ می‌زد و زمانی نیز قصه‌ای از شاهنامه می‌خواند،‌ سخن از معامله ملک و ماشین نبود، اگر کسی گرفتاری برایش پیش می‌آمد، در خلال همین شب‌نشینی‌ها و رفت و آمدهای دوستان و آشنایان گره از مشکلاتش گشوده می‌شد.

شب‌نشینی‌های قدیم، یک مهمانی ساده و غیرتشریفاتی بود. آن هم در منزل میزبانی که همیشه آمادگی پذیرایی ساده از مهمانش را داشت و از حضور سرزده او ناراحت نمی‌شد.

شب‌نشینی متعلق به دورانی است که مردم در طول روز کار می‌کردند و شب‌ها فارغ از دغدغه فردا دورهم می‌نشستند و به نوعی همگام با طبیعت ساعت زندگی خود را تنظیم می‌کردند.

جالب این که این هماهنگی با طبیعت بسته به فصل سال نیز متغیر بود مثلا شب‌های زمستان شب‌نشینی‌ها به واسطه طولانی‌بودن شب اوج می‌گرفت.

حالا اما ‌چند شغله‌ شدن افراد خانواده، ساعت طبیعی زندگی را هم دچار اختلال کرده است؛ پای تجملات به زندگی همه مردم باز شده و تکنولوژی‌های روز و بویژه رایانه در بهترین نقطه خانه جا خوش کرده است.

با وجود این، می‌توان برای سنت مهمانی و شب‌نشینی مزیت‌های زیادی همچون به جای آوردن صله‌رحم، همدلی و همکاری در مواقع بروز مشکل، مشارکت در شادی و تقویت روابط اجتماعی برشمرد.