چرا آمریکا دست از سر ترکیه برنمی دارد

ترک ها در تازه ترین استرات ژی خود در دستگاه دیپلماسی ایران را از دور کشورهایی که امنیت آنکارا را تهدید می کند خارج کردند و در زمره کشورهای دوست و متحدان استراتژیک خود قرار دادند به این خبر سابقه تاریخی چند بار سفر رجب طیب اردوغان به ایران در چند ماه گذشته را اضافه کنید

کابوس دور شدن ترکیه از ایالات متحده خواب شب را بر باراک اوباما سکان‌دار کاخ سفید حرام کرده است. این روزها بحث ایجاد تغییر و تحول یا همان اصلاحات در قانون اساسی ترکیه تیتر روزنامه‌های غربی و شرقی می‌شود و همین تیترهای پرطمطراق "گردش ترکیه به شرق" ،" رقص ترک‌ها با رهبرن آسیایی" و هزار و یک دلیل و حجت دیگر کافی ‌است تا واشنگتن نگران دوست استراتژیکی باشد که در حال از دست رفتن است. باراک اوباما شاید در عیان از دیدار صمیمانه با رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه سرباز زند اما بر هیچ کس پوشیده نیست که پرونده ترک‌ها همچنان بر روی میز کار او در کاخ سفید روزی چند بار باز و بسته می‌شود. ترکیه با همجواری با خاورمیانه و همسایگی با قاره سبز کشوری نیست که بتوان پرونده آن را برای همیشه بست.

ترک‌ها در تازه‌ترین استرات‍ژی خود در دستگاه دیپلماسی ایران را از دور کشورهایی که امنیت آنکارا را تهدید می‌کند خارج کردند و در زمره کشورهای دوست و متحدان استراتژیک خود قرار دادند. به این خبر سابقه تاریخی چند بار سفر رجب طیب اردوغان به ایران در چند ماه گذشته را اضافه کنید. مردی که رهبری حزب اسلامی عدالت و توسعه را عهده‌دار است با زیرکی خاص نه تنها از ْآزمایش همسایه دوستی با ایران سربلند بیرون آمد بلکه با مخالفت با سیاست‌های خصمانه اسرائیل در قبال فلسطینی‌ها به آنچنان محبوبیتی دست یافت که اسماعیل هنیه نخست وزیر قانونی فلسطین که این روزها در غزه سکنی سیاسی دارد به احترام وی نام نوه‌اش را رجب طیب اردوغان می‌گذارد.

اردوغان در حال حاضر تبدیل به یکی از محبوب‌ترین رهبران جهان عرب و اسلام شده است. تحولات خوشایند در رابطه ترکیه با کشورهای خاورمیانه و شرق آنچنان سریع انجام گرفت که اوباما این اندازه دوری آنکارا از واشنگتن را هنوز هم باور نمی‌کند. اردوغان شاید به زبان شعارهای دوری آنکارا از غرب را به تمسخر می‌گیرد و بر حفظ روابط استراتژیک با واشنگتن و متحدان غربی تاکید دارد اما ناگفته از کم‌رنگ شدن جدال ترک‌ها با رهبران قاره سبز برای الحاق به اتحادیه اروپا هویداست که این‌بار بعد نیم قرن تلاش برای پیوستن به این بلوک اروپایی این ترک‌ها هستند که در قامت ناز و کرشمه فرورفته‌اند.

ترکیه متحد اروپا در ناتو است و به ضم خود در نه سال گذشته سهم خود را برای جدال با تروریست در افغانستان و دیگر مناطق تروریست‌خیز آسیا و خاورمیانه پرداخت کرده است. سفر هفته گذشته دریادار مایک مولن که فرماندهی ستاد مشترک ارتش ایالات متحده را عهده‌دار است به ترکیه در رسانه‌های غربی بارتاب گسترده‌ای داشت. روزی که سربازان آمریکایی برابر با سی و یکمین روز از ماه آگوست طبق وعده باراک اوباما یک به یک خاک عراق را ترک کردند همگان از تغییر در استرات‍ژی ایالات متحده در عراق سخن گفتند. از اینکه به قول اوباما از این پس سربازان از عراق می‌روند و سیاستمداران بازمی‌گردند. سفرهای مکرر مقام‌های آمریکایی نظیر جو بایدن که حکم دست راست اوباما را در عرصه سیاست خارجی دارد به عراق دال بر همین حقیقت است.

در قبال ترکیه اما سفر مولن به این کشور حقیقتی دیگر را نشان داد، سیاستمداران آمریکایی از سفر به آنکارا از بیم دلخوری اسرائیل سرباز می‌زنند اما باراک برای حفظ دوستی با این متحد استراتژیک، نظامیان خود را راهی می‌کند تا شاید بتواند به اسم همکاری‌های نظامی فایده‌ای را هم عاید روابط مشترک سیاسی کند. رسانه‌های آمریکایی ادعا کردند که مولن برای آشنایی با همتای جدید ترک خود به آنکارا سفر کرده است اما حقیقت این بود که مولن با جامه نظامی که بر تن داشت با مقام‌های ترکیه از هر ردی سخن گفت. از افزایش همکاری‌های ترکیه با واشنگتن در به ثبات رساندن عراق تا همکاری با این کشور در استقرار سامانه دفاعی جدید. از افغانستان تا پرونده هسته‌ای ایران. از صلح در خاورمیانه تا بحث تنش در رابطه دیپلماتیک میان تل‌آویو – آنکارا.

در ماه ژوئن میلادی بود که نماینده ترکیه در شورای امنیت سازمان ملل هنگام رای‌گیری در خصوص پرونده هسته‌ای ایران رای منفی خود را به چهارمین قطعنامه به سبد انداخت تا بدین ترتیب فصل‌الختامی باشد برای آنها که ادعا می‌کردند ترکیه و برزیل در واپسین لحظات دست ایرانی‌ها را در حنا خواهند گذاشت و مانند چین و روسیه دوستانی می‌شوند که از پشت خنجر می‌زنند و البته مرهم گذاشتن بر زخم خود زده را هم خوب آموخته‌اند. ترکیه سرسختانه در برابر موضع تهاجمی غرب در برابر ایران ایستاد و استدلال کرد که توافقنامه تبادل سوخت میان تهران – آنکارا میتواند شاه‌کلید باز کردن این قفل دیپلماتیک بین‌المللی باشد. رجب طیب اردوغان و احمد داووداغلو وزیر امور خارجه این کشور بارها و بارها پس از تصویب این رای در شورای امنیت تاکید کردند که واشنگتن خود آنکارا را برای ثبت توافقنامه تبادل سوخت با تهران تحت فشار قرار داده و حالا که دولتمردان ایرانی با این امر موافقت کرده‌اند پا پس می‌کشد تا ترک‌ها را در میانه انتخاب میان ایران و غرب قرار دهد. ترک‌ها نیز به تلافی این تناقض‌گویی آمریکایی‌ها رای منفی خود را در سبد تصویب چهارمین قطعنامه علیه ایران ثبت کردند.

مولن در مدت زمان حضور در ترکیه تاکید کرد که برای تقبیح عمل دولتمردان کشور میزبان در راستای رای منفی به قطعنامه چهارم علیه ایران به آنکارا سفر نکرده است و البته تمایلی هم به راضی کردن ترک‌ها در همراهی با غرب در تشدید تحریم‌ها علیه ایران ندارد.

ترکیه در حال حاضر ۱۷۰۰ سرباز خود را در افغانستان مستقر کرده و با این استدلال که اکنون دیگر اعضای ناتو باید به مسئولیت خود در قبال افغانستان عمل کنند از اعزام نیروهای بیشتر سرباز می‌زند. فرمانده نیروهای مشترک آمریکا در میانه سخنان خود از حضور ترکیه در افغانستان قدردانی می‌کند و تاکید کرد که برای راضی کردن ترک‌ها برای حضور نیروهای خود در خط مقدم مبارزه با طالبان با مقام‌های ارتش این کشور وارد مذاکره نشده است.

روزی که باراک اوباما به کاخ سفید رفت تا در قامت چهل و چهارمین رئیس‌جمهوری ایالات متحده سیاست های بوش چه در عرصه داخلی و چه خارجی را تغییر دهد؛ روس ها با طرح استقرار سامانه موشکی در جمهوری چک و لهستان مخالفت کردند. اوباما که از زمان رقابت‌های انتخاباتی نزدیکی به روسیه را در راس هرم کاری خود قرار داده بود به محض در دست گرفتن قدرت ماجرای استقرار سامانه موشکی در اروپای شرقی را به حالت مسکوت درآورد. این‌بار اما مولن در ترکیه به صراحت اعلام کرد که کشورش به دنبال استقرار سامانه دفاعی موشکی در ترکیه است. البته فرمانده نیروهای مشترک آمریکایی در لابه‌لای سخنان خود برای افزایش همکاری میان آنکارا – واشنگتن برای بازسازی عراق به این موضوع اشاره کرد. هدف از استقرار این سامانه موشکی هم هیچ نیست جز مقابله با ایران و برنامه هسته‌ای – نظامی این کشور که غربی‌ها ادعا می‌کنند هر روز خطرناک‌تر از دیروز می‌شود. ترکیه یک‌بار در سال ۲۰۰۳ میلادی در برابر درخواست جورج بوش رئیس‌جمهوری وقت برای استفاده از خاک این کشور به منظور حمله به ایران را رد کرد و این‌بار اوباما دموکرات می‌خواهد بخت خود را در این مسیر امتحان کند. البته مولن در لابه‌لای تلاش‌های خود برای اقناع ترک‌ها تاکید کرد که این‌بار خاک و حریم هوایی ترکیه برای انتقال تجهیزات کاملا غیرنظامی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

ایالات متحده این روزها سخت سرگرم تجهیز کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به تسلیحاتی است که به قول امریکایی‌ها بتواند در برابر برنامه هسته‌ای ایران علم شود. در این مسیر کشورهایی مانند اردن و عربستان سعودی با آغوش باز ایستاده‌اند تا تسلیحات آمریکایی همان حکم هلو در گلو را برای آنها بازی کرده و واشنگتن این متحدان استراتژیک را در برابر ایران ایمن سازد.

ترکیه اما با حجم بالای همکاری‌های نظامی که با اتحادیه اروپا و ناتو داشته و دارد نیازی به کمک امریکایی‌ها برای تجهیز در برابر تهران نداشته و در ثانی از جانب ایران هم خطری را احساس نمی‌کند. امریکایی‌ها به شدت نگران برنامه توسعه فناوری موشکی در ایران هستند و به همین دلیل از درخواست از ترک‌ها برای کمک به استقرار سامانه موشکی در این کشور ابایی هم ندارند. واشنگتن برای حفظ دوستی با روسیه از خیر همسایگان این کشور گذشته است و به فکر استقرار این سامانه در ترکیه،رومانی و بلغارستان است. در میان این سه گزینه ترک‌ها شاید به دلیل رابطه با ناتو و همکاری در برنامه‌های نظامی این نهاد بهترین مورد برای همکاری با ایالات متحده باشند اما سیاست خارجی در زمان حضور احمد داووداغلو بر مسند قدرت در ترکیه تغییر کرده و به نظر نمی‌رسد که ترک‌ها تمایلی به علم شدن در برابر ایران داشته باشند.

یک هفته پس از حضور دریادار مایک مولن در آنکارا، گویا هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه ایالات متحده که در میان چهره‌های این نهاد کمترین تمایل به ارتقای رابطه با آنکارا را دارد، به دستاوردهای این سفر خوش‌بین است و از ترکیه می‌خواهد که با فراموش کردن تنش با اسرائیل در دور جدید از مذاکرات صلح شرکت کند. کاخ سفید از میان کشورهای عربی مصر و اردن را برای دخالت در مذاکرات واشنگتن انتخاب کرد و حضور رهبران این دو کشور دوشادوش محمود عباس رهبر تشکیلات خودگردان فلسطین و بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم اسرائیل نشان داد که باراک اوباما حسنی مبارک مصری و ملک عبدالله اردنی را به رجب طیب اردوغان که سابقه مخالفت صریح با اسرائیلی را دارد ترجیح می‌دهد.

هیلاری کلینتون در تازه‌ترین دور از تلاش‌ها برای به راه آوردن ترک‌ها تلفنی با همتای خود در آنکارا صحبت می‌کند و از او می‌خواهد که در مذاکرات صلح نقشی سازنده را ایفا کند. خانم وزیر در حالی از ترک‌ها طلب همکاری‌ می‌کند که آنکارا پیش از این عذرخواهی اسرائیل از این کشور به دلیل حمله به ناوگان آزادی را پیش‌شرط عادی سازی ربطه با تل‌آویو دانسته بود.

نویسنده : سارا قاسمی