روباتی میکروسکوپی برای پاک کردن شریان‌ها

پیشرفت علم می‌‌تواند رویاهای ما را به واقعیت بدل کند. اکنون به نظر می‌رسد که یکی از این تخیلات دارد جامه عمل به خود می‌پوشد. داستان از یک فیلم علمی‌تخیلی شروع می‌شود که بیش از …

پیشرفت علم می‌‌تواند رویاهای ما را به واقعیت بدل کند. اکنون به نظر می‌رسد که یکی از این تخیلات دارد جامه عمل به خود می‌پوشد. داستان از یک فیلم علمی‌تخیلی شروع می‌شود که بیش از ۴۰ سال پیش به نمایش درآمد: فیلم «سفر شگفت‌انگیز» در سال ۱۹۶۶...

این فیلم که براساس یک رمان علمی تخیلی نوشته آیزاک آسیموف ساخته شده بود. ماجرای یک تیم پزشکی را تعریف می‌کند که آنها را به همراه یک زیردریایی کوچک ‌می‌کنند و به درون بدن یک دانشمند فراری از شوروی تزریق می‌کنند تا از راه رگ‌های خونی به محل لخته‌شدن خون در مغز او برسند و با باز کردن شریان مغزی او، جانش را نجات دهند. این خط داستانی که تحقق آن به خصوص در آن زمان ناممکن به نظر می‌رسید، تماشاگران را دعوت می‌کرد که ناباوری را کنار بگذارند و از یک داستان علمی و هیجان‌انگیز خوب لذت ببرند. اکنون بیش از ۴۰ سال بعد، به یمن دستاوردهای تکنولوژی کوچک‌سازی یا مینیاتوری کردن، برخی از پیش‌بینی‌های فیلم «سفر شگفت‌انگیز» به واقعیت نزدیک‌تر شده است.

این هفته دانشمندان در آزمایشگاه نانوفیزیک در دانشگاه موناش در استرالیا از یک میکروروبات موتوردار رونمایی کردند که مخترعانش می‌گویند که آن قدر کوچک هست که بتوان آن را به درون جریان خون انسان تزریق کرد. امید مخترعان این است که روزی این روبات میکروسکوپی دارای کنترل از راه دور، بتواند تجهیزاتی را برای مشاهده درون رگ‌ها با خود حمل کند و از داخل بدن تصاویری را برای جراحان ارسال کند. یا شاید بتوان این روبات میکروسکوپی را به یک جراح کوچک بدل کرد که لخته‌های خونی را ببرد و شریان‌های مسدود را باز ‌کند یا حتی به ترمیم بافت‌های صدمه‌دیده بپردازد. اندازه این «میکروروبات» تنها یک چهارم میلی‌متر است یا به عبارت دیگر تنها به اندازه قطر دو یا سه موی انسان در کنار هم.

امروزه در پزشکی سعی بر این است که اعمال جراحی‌ها با کمترین برش روی بدن انجام شود تا کمترین آسیب به بیمار وارد شود.

در روش‌های رایج جراحی به اصطلاح «سوراخ کلیدی» و سایر روش‌‌های جراحی با حداقل برش، از لوله‌هایی به نام کاتتر استفاده می‌‌‌کنند که به درون حفره‌های بدن یا شریان‌ها فرو برده می‌شوند اما مشکل این است که این کاتترها انعطاف‌ناپذیر هستند و علی‌رغم اندازه کوچک‌شان هنوز ممکن است به دیواره‌های شریان‌ها آسیب بزنند. این روبات میکروسکوپی که دانشمندان استرالیایی ساخته‌اند بر اساس خاصیت «پیزوالکتریسسته» کار می‌کند - همان انرژی که در ساعت‌های کوارتز یا فندک‌های اجاق گاز به کار می‌رود. مواد «پیزوالکتریک» سرامیک‌ها یا بلورهایی هستند که در پاسخ به فشار مکانیکی برق تولید می‌کنند. در این روبات هم، با استفاده از این مواد یک ساختار بسیار ریز که شبیه ابزار بیرون کشیدن چوپ‌پنبه بطری است را به ارتعاش در می‌آورد و این وسیله‌ هم به نوبه خود یک «پروانه» ساخته شده از تاژک‌های نرم را به حرکت درمی‌آورد.

مخترعان امیدوارند این روبات، مانند یک باکتری- اما در حالی که از خارج به وسیله کنترل از راه دور کنترل می‌شود- بتواند در خلاف جهت جریان خون، دست کم در رگ‌های خونی که جریان خون در آنها خیلی شدید نیست، حرکت کند. این روبات بالقوه می‌تواند تصاویری را از درون رگ‌ها به بیرون بفرستد، محموله‌هایی میکروسکوپی را با خود حمل کند، جراحی انجام دهد و بعد به وسیله سرنگ از نقطه ورود بیرون کشیده شود. به گفته دانشمندان اگر این روبات خراب شود، در جهت جریان خون به محل ورودش به بدن بازخواهد گشت و بعد می‌توان آن را به وسیله یک کاتتر میکروسکوپی خارج کرد. البته زیاد خوشحال نباشید.‌ احتمالا چند سال طول خواهد کشید تا بتوان این روبات را روی یک بیمار انسانی به کار برد.

دکتر علی ملائکه