آثار و شخصیت علمی شهید بهشتی

نگاهی اجمالی به بعضی از آثار علمی شهید بهشتی

● نگاهی اجمالی به بعضی از آثار علمی شهید بهشتی

▪ خدا ازدید گاه قرآن: در این اثر، شهید بهشتی راه شناسایی تعالیم واقعی قرآن را معرفی می‌کند. او با روش برهانی و تحقیقی به اثبات وجود خدا از دیدگاه قرآن می‌پردازد. ایشان با استناد به آیات و روایات نتیجه می‌گیرد که انسان باید به خالق و آفریدگار جهان هستی بیندیشد.

▪ حکومت در اسلام: این کتاب پیرامون زندگی اجتماعی انسان، پیدایش حکومت و هدف آن می‌باشد.

▪ ولایت، رهبری، روحانیت: این اثر ارزشمند مجموعه‌ای از گفتارها و نوشتارهای شهید مظلوم است که در حول محور ۳ موضوع ولایت، مسئله رهبری ونهاد روحانیت تهیه شده و از دو جهت دارای اهمیت است:

الف) بیان کننده این مباحث ، عالم دینی روشن بین و زمان‌شناسی است که از واقعیت‌های اجتماعی، تحلیلی عمیق و درکی گسترده دارد و تلاش می‌کند تا پاسخ‌ پرسش‌های مطرح شده در این زمینه‌ها را با منابع اسلامی ارائه کند.

ب) راه را برای شناخت بهتر بخشی از ابعاد اندیشه یکی از پیشگامان انقلاب اسلامی و بنیانگذاران جمهوری اسلامی هموار سازد.

▪ اقتصاد اسلامی: این کتاب دارای چهار بخش است که بخش اول و دوم آن به صورت دو کتاب جداگانه با عنوان"مسئله مالکیت" و بانکداری و قوانین مالی اسلام چاپ و منتشر شده است و در بخش سوم و چهارم به ترتیب، ابعاد اصلی و اساسی بخش اقتصاد وامور مالی قانون اساسی و نیز بیمه‌های اجتماعی و مبانی فقهی و اسلامی آن را مورد بررسی قرار می‌دهد.

▪ ربا در اسلام: این کتاب مجموعه گفتارهای تفسیری دکتر بهشتی درباره مفهوم ربا و اشکال آشکار و پنهان آن است که با ظرافت، مسائل اقتصادی را موشکافی می‌کند.

▪ مسئله مالکیت: شهید بهشتی در این کتاب به توضیح مفهوم مالکیت و دیدگاه اسلام در زمینه مالکیت ، مالکیت خدا و منشأ، و حدود آن، مالکیت انسان و منشأ و حدود آن ، انواع مالکیت و ... می پردازد.

▪ بانکداری و قوانین مالی اسلام: در این کتاب اندیشمند شهید، درباره " بیع و ربا" فعالیت‌های بانکی، موسسات شخصی یا گروهی، قرض‌الحسنه، مالیات و چگونگی وضع مالیات سخن گفته است.

▪ نماز چیست؟: این کتاب برای مقطع سنی نوجوانان نگارش شده است. آنچنان که از متن آن پیداست شهید مظلوم در این کتاب عشق و علاقه خود را به جوانان به ظهور رسانده و با زبانی ساده و شیوا نماز، فرهنگ و تاثیر آن را شرح داده است.

▪ روش برداشت از قرآن: این کتاب متن مصاحبه آیت الله دکتر بهشتی درباره چگونگی " برداشت از قرآن " می‌باشد که در فروردین سال ۱۳۵۶ در اصفهان صورت گرفته است. شهید بهشتی در ۱۰بند مطالب لازم و ویژگی‌هایی را که باید برای برداشت از قرآن به آن توجه کرد به تفصیل بیان نموده است. او در این کتاب به این نکته تاکید کرده که قرآن برای استفاده همگان آمده است و هرکس برداشتی از آن دارد.

▪ نقش ایمان در زندگی: شهید مظلوم در این اثر به نقش ایمان در زندگی انسان و اینکه آیا با پیشرفت علوم و فنون باز هم به ایمان نیاز است یا خیر، پاسخ می‌دهد. او با دلایل و مستندات کافی به خوبی این موضوع را که ایمان در همه مراحل زندگی ( حیات تا ممات) نقش مهم و حساسی دارد مورد توجه قرار می‌دهد. شهید بهشتی همچنین در این کتاب به نقش ایمان در پیشرفت علمی و صنعتی و مبارزات اجتماعی و سیاسی اشاره نموده است.

● نگاهی به شخصیت علمی شهید بهشتی

شهید آیت الله دکتر بهشتی به عنوان یک عالم متفکر و جامع‌الاحوال در بیشتر علوم اسلامی و اجتماعی صاحب رای و اندیشه بود. برای آشنایی بیشتر با ویژگی‌های بارز علمی شهید بهشتی ، به کلام ولی امر مسلمین جهان ، حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای تاسی می‌کنیم؛" ... شهید بهشتی با اینکه از لحاظ علمی شخصیت برجسته‌ای بودند اما آنچنان که در حد مقام علمی ایشان بود، شناخته نشدند. باید بگویم که ناشناخته ماندن جنبه علمی شهید بهشتی در میان عامه مردم، به دلیل آن بوده است که جنبه‌های سیاسی،

بقیه‌ابعاد شخصیت ایشان را تحت‌الشعاع قرار داده بود و همگان، ایشان را در درجه اول به عنوان یک سیاستمدار مجرب می‌شناختند. همیشه این طور است که یک جنبه برجسته در شخصیت چند بعدی انسان در محیطی که آن جنبه بیشتر رواج دارد ، سایر جنبه‌ها را تحت الشعاع قرار می‌دهد. شما در محیط‌های فلسفی دنیا بروید، مشکل بتوانید ثابت کنید که ابن سینا طبیبی بوده که با قاروره وخون و نبض و امراض هم سروکار داشته است. علت این امر آن است که در محیط، آن بعد شخصیت این آدم آن قدر بزرگ است که اجازه نمی‌دهد به یاد بقیه ابعاد باشند. شهید بهشتی همین جور بود.

بی‌شک اگر سراغ دوستان فرهنگی قدیمی شهید بهشتی بروید و با آنها صحبت کنید، درست یادشان نمی‌آید که ایشان رئیس دیوان عالی کشور بوده و سررشته قضا در برهه‌ای دست ایشان بوده است.برای این عده مشکل است که بعد قضائی شخصیت شهید بهشتی را تصور کنند، چون بعد فرهنگی او با همان عظمت در ذهن آنها مجسم است. تنها کسانی همه ابعاد زندگی‌این شخصیت بزرگ ما را به یاد می‌آورند که در هر برهه‌ای از زمان با بخشی از وجود او وبعدی از ابعاد شخصیت او سروکار داشته‌اند. دوستان نزدیک ایشان غالبا این گروهند، دوره عملی ایشان رادیده‌اند، دوره سیاسی‌شان رادیده‌اند، دوره مدیریت‌شان را دیده‌اند و دوره جنگ و گریزشان با طاغوت را دیده‌اند.

همه این دوره‌ها را شهید بهشتی داشته‌‌اند که ما از نزدیک شاهد بودیم و من خودم یکی از کسانی هستم که تصورم این است که باید بیشتر ابعاد شخصیت ایشان را توصیف کنم... شهید بهشتی به معنای حقیقی کلمه یکی از شخصیت‌های نادر ما بودند. شهید بهشتی از جمله کسانی بودند که در ابعادی فراتر از شخصیت عادی ومعمولی هستند واین را ما در او به عینه مشاهده کردیم. شهید بهشتی شخصیتی بود که ابعاد فراوان شخصیت ایشان را حتی دوستان نزدیکش نمی‌توانند جمع بندی کنند. ایشان در فقه شخص برجسته‌ای بودند و تحصیلات عالیه و بسیار خوبی در قم داشتند.بعدها هم در مسائل و جریانات مختلف ودر بحث‌هایی که در طول دوران مبارزه پیش آمد، هرجا که صحبت به مباحث فقهی کشیده می‌شد، آثار همان فکر باز و قوی را در شهید بهشتی می‌دیدیم.

ایشان با مسائل ، کاملا پخته و آشنا برخورد می‌کردند با اینکه سالها بود که ایشان کارهای تخصصی فقهی مثل یک آدم مشغول به فقه که دائما کتاب فقهی مطالعه می‌کند نداشتند و به قول ما طلبه‌ها نسبت به فقه تارک بودند، در عین حال همیشه حاذق و مسلط به کلیه مسائل بودند و فکر روشن و باز ایشان کار خویش را می‌کرد و راهگشا بود. مطمئنا اگر ایشان در حوزه می‌ماندند، یکی از مراجع تقلید مسلم زمان می‌شدند"(۱)

سعید یوسفی

پی‌نوشت:

۱- مجله شاهد یاران، حدیث راست قامتان، کارنامه علمی وعملی شهید بهشتی در گفت و شنود با رهبر معظم انقلاب ،۸/۴/۱۳۸۵، صص ۴-۳