درباره ارتودنسی

تخصصی که ۱۰۰ سال از عمرش می گذرد

با پیشرفت سریع علوم در جامعه امروزی رشته دندانپزشکی نیز مانند دیگر شاخه‌های گروه پزشکی مشمول تحول فراوانی گردیده است...

این رشته به عنوان یک رشته پایه در گروه پزشکی شناخته می‌شود که فارغ‌التحصیلان پس از طی شش سال موفق به دریافت دکتری حرفه‌ای در آن می‌گردند و قادر می‌شوند نسبت به تشخیص و درمان بخش عمده‌ای از مشکلات دهان و دندان اقدام نمایند ولی با توجه به گستردگی و پیشرفت علوم در حال حاضر در حیطه دندانپزشکی حدود دوازده رشته تخصصی در دنیا وجود دارد که با دقت بیشتری نسبت به تشخیص و درمان بخش عمده‌ای از مشکلات دهان و دندان اقدام می‌نمایند. یکی از این رشته‌های تخصصی که حدود یکصد سال دردنیا قدمت دارد، ارتودنسی است.

ارتودنسی در لغت به معنی منظم و ردیف کردن دندان‌ها است و متخصصان این رشته تخصصی که فارغ‌التحصیل دوره سه ساله تخصصی پس از دوره دکتری دندانپزشکی می‌باشند قادر می‌شوند نسبت به تشخیص و درمان کامل مشکلات ناشی از ناهماهنگی فک بالا و پایین و اختلالات رشدی آنها در دوره رشد و تکامل و نامرتبی دندان‌ها و ایجاد روابط مناسب بین دندان‌ها در هریک از فکین و همچنین ایجاد روابط مناسب بین دو قوس دندانی و فک بالا و پایین اقدام نمایند. همچنین در مواردی که اختلالات رشدی تکامل و اسکلتی به گونه‌ای باشد که امکان درمان و جابه‌جایی دندان‌ها و یا درمان‌های ارتوپدیک جهت اصلاح رابطه فکین به تنهایی با ارتودنسی وجود نداشته باشد در تعامل با رشته‌های دیگر تخصص دندانپزشکی نظیر رشته‌های تخصصی جراحی فک و صورت و پروتزهای دندانی اقدام به درمان به صورت تیمی می‌نمایند.

● چرا دندان‌ها باید مرتب شوند؟

دندان‌های انسان دارای اعمال و وظایف گوناگونی هستند. آنها در امر جویدن و خرد کردن لقمه غذایی و آماده‌سازی آن برای بلع به دستگاه هاضمه از هضم غذا کمک می‌کنند و همچنین در تکلم فصیح صحبت کردن نقش زیادی دارند. وجود دندان‌ها و قرارگیری آنها در محل مناسب در زیبایی و ایجاد جذابیت چهره انسان نقش غیرقابل انکاری دارد. برای انجام وظایف فوق، علاوه بر اینکه دندان‌های هر فک باید در موقعیت و نظم خاصی قرار گذشته باشند، باید با دندان‌های فک مقابل نیز در ارتباط صحیح قرار گیرند تا بتوانند علاوه بر ایجاد امکان اعمال و وظایف فوق شرایط با ثباتی در دهان فرد ایجاد نمایند.

گاهی این نظم و ارتباط صحیح بین دندان‌ها و فکین به دلایل مختلفی که در زیر به برخی از آنها اشاره می‌‌شود، برقرار نمی‌گردد و یا در حین رویش دندان‌ها به دلایلی اختلالاتی ایجاد می‌شود که مسیر طبیعی و صحیح رویش دندان‌ها را دستخوش تغییر نامطلوب می‌نماید و در نتیجه مشکلات و ناهنجاری‌هایی ایجاد می‌گردد که رفع آن نیاز به انجام درمان‌های ارتودنسی و ارتوپدی فکین دارد. ارتودنسی یعنی منظم کردن دندان‌ها و برقراری رابطه صحیح بین دندان‌ها و فکین، به نحوی که بتوانند وظایف خود را در سلامت کامل و به خوبی انجام دهند.

● ۶ تا ۱۲ سالگی؛ مناسب برای ارتودنسی

اگر دندان‌های شخصی کج و معوج و نامرتب باشند و یا دندان‌های یکی از فکین او بیش از حد بیرون زده باشند و یا یکی از فکین بالا یا پایین بیش از اندازه کوچک و یا بزرگ باشد یا فاصله بین دندان‌ها زیاد باشد، یا در حین باز و بسته کردن دهان فک پایین به سمت راست یا چپ منحرف گردد، و یا هنگامی که دهان را می‌بندد، تعدادی از دندان‌های جلوی دهان او به همدیگر نرسند و نتوانند با هم تماس و ارتباط مناسب برقرار کنند، برای برطرف ساختن مشکل خود می‌تواند به دندانپزشک متخصص ارتودنسی (ارتودنتیست) مراجعه نماید. همچنین گاهی از اوقات در سنین بین ۶ تا ۱۲ سالگی که سن تبدیل دوره دندانی شیری به دوره دندانی دایمی است و اصطلاحا به آن دوره دندانی مختلط گفته می‌شود، به دلایل مختلفی روند افتادن دندان‌های شیری و رویش دندان‌های دایمی دچار اختلال و نامرتبی می‌شود که نیاز به مراجعه به متخصص ارتودنسی جهت بررسی و اصلاح روند رویش دارد.

● چرا دندان‌ها نامرتب می‌شوند؟

عوامل متعددی می‌تواند موجب بروز این ناهنجاری‌ها و مشکلات دندانی شود که به برخی از آنها اشاره می‌شود:

▪ عوامل ارثی: بسیاری از ویژگی‌های انسان به‌وسیله انتقال صفات از طریق ژن‌های منتقل شده از پدر یا مادر به ارث می‌رسد که از میان آنها می‌‌توان به اندازه دندان‌ها، شکل دندان‌ها، فرم و اندازه قوس فکی، تعداد دندان‌ها (زیاد یا کم بودن آنها)، موقعیت قرارگیری و نحوه رشد فکین اشاره کرد.

▪ عوامل محیطی در دوران جنینی: مصرف برخی از داروها توسط مادران باردار و یا تغییرات خاصی که در اثر مصرف مشروبات الکل و یا مواد مخدر ممکن است ایجاد شده و یا صدماتی که به جنین به دلایل نامشخص در حین رشد ممکن است وارد شود، گاهی از اوقات در شکل‌گیری دندان‌ها و فکین تاثیر نامطلوب گذاشته و موجب بروز مشکلاتی در دندان‌ها و فکین فرد پس از تولد می‌گردد.

▪ عوامل محیطی پس از تولد: صدماتی که به فرد پس از تولد ممکن است وارد شود مانند زمین‌خوردگی، تصادف، شکستگی فکین، سوختگی‌های پوست و عضلات صورت و گردن و یا مشکلاتی که ناشی از نحوه خوابیدن یا تنفس غیرطبیعی‌ ناشی از سرماخوردگی و انسداد مسیر تنفس به دلیل رشد غیرطبیعی لوزه‌ها، یا التهاب آنها ممکن است ایجاد شده و یا استفاده از برخی داروها در دوران ابتدای کودکی و...

▪ سوءتغذیه: عدم استفاده از مواد غذایی موردنیاز بدن به میزان کافی و یا برخی از بیماری‌ها مثل کم‌کاری تیرویید می‌توانند در این امر موثر باشند.

▪ فشارهای غیرطبیعی و عادات نامطلوب دهانی: نظیر مکیدن انگشت یا یک شی خارجی مانند پستانک به مدت طولانی (پس از سن ۴ سالگی)، تنفس‌ دهانی، بلع غیرطبیعی، دندان‌قروچه می‌توانند دندان‌ها را نامرتب کنند.

▪ زود از دست دادن دندان‌های شیری: به دلیل پوسیدگی بیش از حد و یا باقی ماندن بیش از حد آنها در دهان که موجب ممانعت از رویش دندان دایمی می‌شود و دندان دایمی در خارج از قوس دندانی می‌روید.

▪ پوسیدگی بین دندان‌های شیری: موجب بسته شدن فضای مورد نیاز جهت رویش دندان‌های دایمی می‌شود.

▪ وجود دندان‌های اضافی و یا کمبود: تعداد دندان‌ها

● هزار و یک مشکل

دندان‌های نامرتب و نامنظم می‌توانند روی وظایف دندان‌ها، تاثیرات نامطلوبی بگذارند. به عنوان مثال جویدن غذا با چنین دندان‌هایی مشکل بوده و گاهی فرد را ناچار به مصرف غذا‌های نرم می‌کند و این امر می‌تواند از به برهم خوردن تعادل غذایی منجر شود. همچنین نامرتبی دندان‌ها و جفت شدن غلط آنها می‌تواند باعث انقباض عضلات صورت و عضلات جونده شود و ناراحتی‌های عصبی و روانی و سردرد و ناهنجاری‌های گیجگاهی فکی ایجاد نماید و بر جذابیت چهره فرد نیز تاثیر نامطلوب بگذارد.

دکتر گلرخ ثریا