نمائی از صنعت نساجی پاکستان

مطابق گزارش ۲۰۰۶ IGATEX که در کراچی بزرگ ترین شهر پاکستان واقع شده است صنعت نساجی و پوشاک عمومی پاکستان را شامل بخش های جین, ریسندگی, الیاف بشر ساخت, بافندگی, تکمیل, پوشاک, حوله, عایق های رطوبتی, برزنت و تریکو می گردد

صنعت نساجی و پوشاک به‌عنوان ستون فقرات جمهوری اسلامی پاکستان شناخته می‌شود. در این جمهوری آسیای جنوبی ـ که با چین در شمال، هند در شرق و ایران و افغانستان در غرب هم مرز است و در جنوب غربی به دریای عمان منتهی می‌گردد ـ تولید منسوجات پنبه‌ای و پوشاک در طول تاریخ به‌عنوان عمده تمرکز صنایع این کشور شناخته می‌شوند. خصوصاً این‌که مقادیر عمده‌ای پنبه در این کشور کشت می‌گردد. در واقع پاکستان در ساله‌های اخیر به‌عنوان چهارمین تولید کننده جهانی پنبه و سومین مصرف‌ کننده جهانی پنبه دسته‌بندی گردیده است ـ که میزان تولید پنبه آن ۹/۹ میلیون عدل ۴۸۰ پوندی و میزان مصرف آن ۸/۱۱ میلیون عدلی ۴۸۰ پوندی پنبه می‌باشد این آمار برابر آمار منتشره مورخ دسامبر ۲۰۰۶ مؤسسه کشاورزی آمریکا بخش اقتصادی ماهنامه بازار پنبه می‌باشد. با این وجود کمیته تجارت بین‌الملل آمریکا در گزارش ۲۰۰۳ خود متذکر شده است که: ”در بخش نساجی و پوشاک رقابت تولید کنندگان خارجی در بازار آمریکا کاملاً قابل پیش‌بینی می‌باشد.“ تولید کنندگان نساجی پاکستان محصولاتشان را به‌گونه‌ای متنوع و گوناگون کرده‌اند که این محصولات اکنون شامل نخ‌های بشرساز، پارچه‌ها و پوشاک مخلوط پنبه مطابق با تغییر خاص جهانی به سوی پوشاک مخلوط پنبه در برابر پوشاک کاملاً پنبه‌ای می‌شود. فاکتورهای اقتصادی اخیر سبب شده که صنعت نساجی پاکستان تلاش مجدانه‌ای برای حفظ رقابت‌پذیری جهانی را آغاز کند.

● ظرفیت ساختار صنعت نساجی

مطابق گزارش ۲۰۰۶ IGATEX که در کراچی بزرگ‌ترین شهر پاکستان واقع شده است صنعت نساجی و پوشاک عمومی پاکستان را شامل بخش‌های جین، ریسندگی، الیاف بشر ساخت، بافندگی، تکمیل، پوشاک، حوله، عایق‌های رطوبتی، برزنت و تریکو می‌گردد. صنعت نساجی و پوشاک مجموعاً حدود ۴۰ درصد اشتغال صنعتی و ۴۶ درصد مجموع تولید پاکستان را به خود اختصاص داده‌آند. در پاکستان ۱۲۲۱ واحد جین پنبه مستغرند که با ظرفیت در حال افزایش در آینده ظرفیت تولید ۲۰ میلیون عدل پنبه را برای آن پیش‌بینی می‌کنند. ۴۰۸ واحد تولیدی در بخش ریسندگی فعالند که ظرفیت در حال نصب ۱۵۷۱۴۳ روتور اپن‌اند و ۵۰ واحد ترکیبی (رینگ و اپن‌اند) و ۱/۱۰ میلیون دوک رینگ نیز را باید در آینده نزدیک به آن افزود. ۱۰ واحد تولید الیاف بشر ساخت موجود نیز ظرفیت تولید ۶۶۰ هزار تن الیاف مصنوعی دارد. با وجود این‌که مسئولان IGATEX به تعداد دقیق واحدهای بافندگی در پاکستان اشاره نکرده‌اند، حوزه تحقیقات دولتی پاکستان واحدهای بافندگی این کشور را بدین شرح اعلام کرده است:

۴۲۵ واحد کوچک و ۱۲۴ واحد بزرگ با ظرفیت تولید ۴/۴ میلیارد متر مربع پارچه. هم‌چنین IGATEX در گزارش خود به ظرفیت نصب شده در ۱۰۶ واحد تکمیل در بخش کارخانه‌ای و منظم نساجی و ۶۲۵ واحد تکمیل در اندازه کوچک اشاره نکرده است لیکن حوزه تحقیقات مجموع ظرفیت تکمیل این واحدها را ۴ میلیارد متر مربع پارچه اشاره کرده است. با توجه به حجم کالاهای نساجی تکمیل شده، به نصب ۴۵۰ هزار چرخ خیاطی در ۵ هزار واحد تولید پوشاک در گزارش IGATEX اشاره شده است. ظرفیت نصب شده دستگاه گردباف ۱۲ هزار دستگاه گزارش شده. ظرفیت تولید برزنت و عایق‌های رطوبتی نیز یکصد میلیون متر مربع گزارش شده است، هم‌چنین این ظرفیت برای تولید حوله ۷۵۰۰ دستگاه می‌باشد. در مقایسه با گزارش IGATEX فدراسیون تولید کنندگان نساجی بین‌المللی (ITMF) واقع در سوئیس در گزارشی آماری میزان دستگاه‌های در حال نصب نساجی در سال ۲۰۰۵ در پاکستان را بدین صورت گزارش کرده است ۵/۹ میلیون دوک الیاف کوتاه، ۳۵ هزار دوک الیاف بلند، ۱۵۰۷۰۰ روتور اپن‌اند. در مقایسه با دیگر صنایع نساجی موجود در آسیا و اقیانوسیه ظرفیت تولید در بخش ریسندگی الیاف کوتاه پاکستان رتبه سوم را پس از چین و هند کسب نمود. در حالی‌که ظرفیت تولید در بخش اپن‌اند این کشور چهارمین ظرفیت را در این منطقه پس از چین، هند و ازبکستان کسب می‌کند. ظرفیت تولید در بخش ریسندگی الیاف بلند مقام یازدهم را همانند مالزی کسب می‌کند. دستگاه‌های بافندگی بدون ماکوی نصب شده در پاکستان مطابق گزارش سال ۲۰۰۴ ITMF، ۲۴ هزار دستگاه می‌باشد و هم‌چنین ۲۲۵ هزار دستگاه با ماکو و ۵۰ هزار دستگاه بافت فیلامنت نیز در حال فعالیت می‌باشد.

میزان تولید پارچه با دستگاه‌های بدون ماکو در پاکستان در سال ۲۰۰۴ در آسیا و اقیانوسیه در مقام ششم می‌باشد و حجم تولید دستگاه‌های بافندگی با ماکوی این کشور مقام دوم را دارا است که پس از چین قرار می‌گیرد. هم‌چنین ظرفیت بافت فیلامنت نیز مقام دوم را پس از چین کسب می‌کند. انجمن صنایع نساجی پاکستان (APTMA) واقع در کراچی که یک انجمن بازرگانی بین‌المللی است در حال بهسازی ۳۶۰ واحد نساجی ریسندگی، بافندگی و کارخانجات ترکیبی در بخش کارخانجات بزرگ می‌باشد. هم‌چنین کل ظرفیت نصب شده در انجمن خود را ۸/۸ میلیون دوک رینگ، ۶۵۵۸۰ روتور اپن‌اند و حدوداً ۱۰۰۰ دستگاه بافندگی گزارش کرده است. این انجمن شامل ۲۹۲ کارخانه ریسندگی، ۴۰ کارخانه بافندگی و ۲۸ کارخانه ریسندگی ـ بافندگی می‌باشد که این کارخانجات در آینده تمامی امکانات را به‌طور کامل در یک‌جا جمع‌آوری خواهند کرد. هم‌چنین کارخانجات تولیدی APTMA شامل خطوط اپن‌اند، ریسندگی، بافندگی، چاپ و رنگرزی پارچه و خطوط تولید تشک و بالش می‌باشد.

● نقش اقتصادی

در حالی‌که بخش صنعت در پاکستان مطابق با محاسبات سال ۲۰۰۵، مجموعاً حدود ۲۵ درصد تولید ناخالص ملی (GDP) برابر ۲/۳۹۵ میلیارد دلار را تشکیل می‌دهد. در این حال صنعت نساجی ۱۱ درصد تولید ناخالص ملی را بر عهده دارد. به‌علاوه حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد مجموع صادرات این کشور از سوی صنایع نساجی پنبه‌ای و پوشاک آن که به‌عنوان بزرگ‌ترین صنعت پاکستان شناخته می‌شود صورت می‌پذیرد.

The Business Recorder یک روزنامه اقتصادی واقع در کراچی در گزارش جولای ۲۰۰۶ خود آورده که ارزش افزوده صنعت نساجی بیشتر از ۹ درصد تولید ناخالص ملی را تشکیل می‌دهد. مطابق با اسناد بانک جهانی، ارزش صادرات محصولات نساجی پاکستان در ربع اول سال مالی ۲۰۰۷ که از جولای ۲۰۰۶ آغاز و محاسبه می‌شود برابر ۵/۲ میلیارد دلار بوده است. این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال ۲۰۰۶ کاهش ۳/۰ درصدی نشان می‌دهد، لیکن به نسبت مشابه سال ۲۰۰۵ افزایش ۲/۲۲ درصدی نشان می‌دهد. سه محصول عمده صادراتی صنعت نساجی پاکستان در ربع اول سال ۲۰۰۶، ۳۰۳ میلیون دلار ارزش داشته با افزایش ۵/۱۹ درصدی در سال جدید روبه‌رو بوده است.

روزنامه Business Recorder هم‌چنین اشاره کرده که پاکستان بر روی اتحادیه اروپا و آمریکا به‌عنوان بازار اصلی محصولات نساجی و پوشاک خود حساب می‌کند. پاکستان ۳ درصد سهام بازار اتحادیه اروپا را در سال ۲۰۰۵ کسب کرده است. سهم پاکستان از بازار آمریکا به ۲/۰ درصد در سال ۲۰۰۵ افزایش یافته است. واردات محصولات نساجی پاکستان به آمریکا ۷ درصد از کل سهم (به نسبت متر مربع) و ۵/۳ درصد از کل سهم (به نسبت دلار) را به خود اختصاص داده است. نخ‌های پنبه کارد و پارچه ساتن از میان محصولات پاکستانی سهم عمده‌ای در بازار واردات آمریکا دارند.

● عبور از مشکلات

با کاهش اخیر میزان صادرات نساجی و (کاهش) تجارت که در دو ماه اولیه سال مالی ۲۰۰۷ به ۱/۲ میلیارد دلار رسیده است صنعت نساجی پاکستان اخیراً باید موانع اقتصادی جدید را پشت سر بگذارد.

روزنامه اقتصادی Dawn در گزارش نوامبر ۲۰۰۶ خود آمده که صنعت نساجی ـ شامل ریسندگی، بافندگی، پوشاک و بخش‌ نساجی خانگی ـ شروع به کاهش نیروی کار خود کرده‌اند.

هم‌چنین صنعت نساجی پاکستان برای رقابت با کالاهای چینی و هندی و بنگلادشی مجبور به کاهش شدید قیمت می‌باشند. در دسامبر ۲۰۰۶ کمک ۷۲۰ میلیون دلاری در جهت پشتیبانی از صنعت نساجی پاکستان از سوی وزارت نساجی این کشور اختصاص داده شده است.

از سوی این وزارت‌خانه، عواملی که بر صنعت نساجی تأثیر گذارند از قبیل رژیم تجارت جهانی، پارامترهای تولیدی و قیمت‌ها مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در آنالیز بخش به بخش، مدیران ارشد در هر بخش به بررسی ضعف و قدرت آن بخش، با هدف ارتقاء یک استراتژی و افزایش راندمان، تأثیرپذیری و رقابت‌پذیری هزینه‌ها پرداخته شده است، هم‌چنین نتیجه‌گیری این واقعیت است که تا زمانی‌که تولید کنندگان منسوجات پاکستان در برابر فشارهای ناشی از افزایش هزینه قرار دارند کشورهای مجاور و رقیب از حمایت‌ها استفاده مطلوب خواهند کرد.

با وجود این موانع، ایده‌های گسترده‌ای در خصوص ایفای نقش اساسی از سوی صنعت نساجی در اقتصاد پاکستان در حال و آینده وجود دارد.

در همایش بازرگانان سپتامبر ۲۰۰۶، نعیم مختار، مدیر عامل بانک (ABL) پاکستان پیش‌بینی صادراتی در حدود ۵۰ میلیون دلار برای سال ۲۰۱۶ کرد و اطمینان داد که این صادرات سبب بهبود اقتصاد پاکستان خواهد گردید.

وی در محاسبه با Business Recorder از اعطای وام‌های با بازپرداخت ۵/۷ و ۱۰ ساله جهت نوسازی این صنعت و جایگزینی ماشین‌آلات نو با ماشین‌آلات فرسوده خبر داد.

او افزود: صنعت مدرن و ارزش افزوده کلید رقابت با چین و هند می‌باشد.

ترجمه: علی سمیعی (Ali Samiei)، کارشناس ارشد مهندسی نساجی