امنیت غذایی دقیقا به چه معناست

ببینید, ما در امنیت غذایی به طور پایه ای به دسترسی فیزیکی و اقتصادی افراد به غذای سالم, کافی و مغذی پرداخته ایم و پایداری دسترسی مدام به غذا را هم در تعریف امنیت غذایی مستتر کرده ایم

امنیت غذایی دقیقا به چه معناست؟

ببینید، ما در امنیت غذایی به‌طور پایه‌ای به دسترسی فیزیکی و اقتصادی افراد به غذای سالم، کافی و مغذی پرداخته‌ایم و پایداری دسترسی مدام به غذا را هم در تعریف امنیت غذایی مستتر کرده‌ایم. برای پایدار بودن این دسترسی، به توسعه پایدار سیستم‌های غذایی نیاز داریم؛ یعنی باید سبدی برای خانوار تعریف کنیم که هم دسترسی کافی از نظر فیزیکی و اقتصادی به آن وجود داشته باشد و هم این سبد بتواند تامین‌کننده نیازهای سلولی تمام اعضای خانواده در تمام زمان‌ها باشد.

آیا اقدام‌هایی هم برای تامین امنیت غذایی و تغذیه‌ای مردم انجام شده است؟

بله، نزدیک ۲ دهه است که بحث امنیت غذایی در کشور مطرح شده و حدود ۱۲ تا ۱۴ سال پیش هم طرحی در این مورد، طراحی و پیشنهاد شد. در آن الگو، ۴ محور اساسی برای برنامه‌ریزی و اجرا وجود داشت؛ یکی از این محورهای مهم، در سطح خانوار بود که خودش تابع ۴ محور دسترسی اقتصادی (قیمت‌ها و درآمدها)، دسترسی فیزیکی (موجود بودن غذا در محل زندگی)، فرهنگ و سواد غذایی و رهایی از بیماری می‌شد اما متاسفانه اجرایی نشد.

یعنی اجرای این طرح‌ پیگیری نشد؟

چرا، این کار در ۵ یا ۶ سال اخیر به‌وسیله معاونت بهداشت وزارت بهداشت و انستیتو تحقیقات تغذیه یا دیگر دست‌اندرکاران بحث امنیت غذایی دنبال شد تا بتوانیم با روش‌های مختلف، ناامنی غذایی را در جامعه محدود کنیم (مثلا دسترسی اقتصادی به مواد غذایی را فراهم کنیم) و متوجه شویم که چه میزان ناامنی غذایی در کشور وجود دارد؛ مثلا براساس تحقیقاتی که در سال‌های اخیر انجام‌شده، متوجه شدیم که ناامنی غذایی شدید در شهری مانند تهران، چیزی حدود ۱۱ درصد است.

اگر اشتباه نکنم، یکی از اهداف پرداخت یارانه نقدی هم تامین امنیت غذایی بود. آیا یارانه‌ها کمکی به حل این مساله کرد؟

راستش را بخواهید، برخی کمبودهای تغذیه‌ای ما ایرانی‌ها در مورد ریزمغذی‌ها، به‌خصوص در سبد غذایی امروز مردم، به حدی است که نمی‌توان از طریق یارانه نقدی آن را تامین کرد. متاسفانه بیشتر مردم، یارانه نقدی را برخلاف اهداف آن، صرف منابع انرژی، سوخت یا حتی خرید پوشاک می‌کنند و کمترین حد آن را به سالم‌سازی سبد غذایی خود اختصاص می‌دهند. به‌همین دلیل نیاز به حمایت برخی از اقلام اساسی از سوی دولت وجود دارد.

چند مورد از اقدام‌هایی را که برای ارتقای امنیت غذایی انجام شده، نام می‌برید؟

بله، ما ۳ سیاست‌نامه را‌ که ماه‌ها کار اجرایی روی آنها انجام شده بود، برای اجرا در اختیار شورای سلامت امنیت غذایی قرار دادیم که اصلاح تولید و توزیع، یکی از این سیاست‌ها بود؛ مثلا بحث تولید صنعتی نان سنتی به‌شکل انبوه در این سیاست‌ها قرار داشت. براساس این طرح، بحث حذف جوش‌شیرین، کاهش نمک افزوده و غنی‌سازی آرد با آهن و اسیدفولیک مطرح شد. نکته دیگر، بحث اصلاح کیفیت تولید و توزیع شیر و روغن بود که در سیاست‌نامه‌هایی جداگانه مطرح شدند. در آن مصوبه، ما سعی کردیم دغدغه مردم را درباره سلامت روغن‌ها برطرف کنیم و تا پایان سال ۹۳، روغن‌های مصرفی خانوار را با کمترین اسید چرب ترانس (زیر ۲ درصد) و اسید چرب اشباع زیر ۲۷ درصد، روانه بازار کنیم. در حال حاضر، اسیدهای چرب ترانس برخی روغن‌های صنعتی به بالای ۵۰ درصد هم می‌رسد تا آنها بتوانند بیسکویت‌ها، کیک‌ها و کلوچه‌هایی با بافت بهتری تولید کنند. سیاست متمایل‌کردن مردم به سمت مصرف روغن‌های مایع و کاهش اسید چرب ترانس روغن‌های صنعتی تا پایان سال ۹۴ هم از دیگر مصوبه‌های ما بود که بتوانیم اسید چرب ترانس نهایی اسنک‌ها و محصولات قنادی را پایین بیاوریم.

بحث باقیمانده سموم و آلاینده‌ها هم در حوزه امنیت غذایی جای می‌گیرد؟

بله، جلسات زیادی در این مورد ترتیب داده شد و نتیجه این شد که سیاست‌نامه‌ای در بحث کنترل و کاهش مصرف آلاینده‌ها و سموم دفع آفات در محصولات کشاورزی از مرحله تولید تا توزیع تنظیم شد. سیاست‌نامه‌های آموزش کشاورزان،‌ اصلاح و کاهش باقیمانده آلاینده‌ها در محصولات کشاورزی، توزیع مناسب سموم مناسب، شناسنامه‌دارکردن محصولات برای شناسایی منطقه و نوع کشت محصول، نظارت بر مراکز توزیع محصولات کشاورزی و باغی، انجام تست‌های سریع در محل برای اندازه‌گیری سطح باقیمانده سموم هم جزو سیاست‌نامه‌هایی بودند که برای ارسال به شورای سلامت امنیت غذایی آماده شدند تا ما و مصرف‌کنندگان در نهایت، از سالم و ایمن بودن محصولات خام اطمینان پیدا کنیم. سیاست نظارت بر افزودنی‌ها هم از دیگر سیاست‌های مطرح در زمینه امنیت غذایی بود.

پرسشی از دکتر مجید حاجی‌فرجی رییس انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور

ندا احمدلو