آشنایی با سازمان JAA و استاندردهای JAR

●تاریخچهٔ تاسیس JAA

پیدایش سازمان JAA یا Joint Aviation Authorities به سال ۱۹۷۰ بر میگردد؛ زمانی كه تعدادی از كشورهای اروپایی بر آن شدند تا در برابر غول هواپیماسازی بوئینگ به رقابت برخیزند. آنان برای رسیدن به این هدف، به قوانین و استانداردهای یكسان نیاز داشتند، استانداردهایی كه بتوانند بر اساس آنها هواپیماهای خود را طراحی كرده، به تأیید برسانند و در نهایت تولید كنند.

نوشتن JAR-۲۵ اولین قدم بود. این استاندارد به لحاظ ساختاری بسیار شبیه مدل آمریكایی خود یعنی FAR-۲۵ بود و در نوشتن آن سعی شده بود تجربیات و ماحصل تلاشهای همتایان امریكایی نادیده گرفته نشده و از تكرار مكررات جلوگیری شود. به همین دلیل به وفور در این دو استاندارد عبارات كاملاً متشابه به چشم میخورد. بعدها استانداردهای دیگری نیز نوشته شد. آنان برای اینكه بتوانند در كارهایی كه انجام میگرفت هماهنگی و انسجام داشته باشند، نیاز به یك سازمان و مركزیت قوی داشتند. در همین راستا بود كه سازمان JAA بوجود آمد. ساختار كنونی JAA در سال ۱۹۹۰ بر اساس موافقتنامهای كه به "موافقتنامه قبرس" مشهور است، شكل گرفت. بر اساس این موافقتنامه، اهداف و وظایف JAA به طور خلاصه به صورت زیر تعیین شد:

●اهداف:

- اطمینان از برقراری ایمنی در صنایع هوایی كشورهای عضو از طریق همكاری

- تبدیل JAA به EASA یا European Aviation Safety Agency

- دستیابی به راهكارهای مؤثر تجاری

- هماهنگ كردن استانداردهای موجود

- بهبود ایمنی هوایی در سطح جهان به واسطهٔ همكاریهای بین المللی

●وظایف:

- تهیه و تدوین استانداردهای JAR یا Joint Aviation Requirements در زمینههای طراحی و ساخت هواپیما، تعمیر و نگهداری، عملیات پرواز، و اعطای گواهینامه به پرسنل شاغل در شرکتهای هواپیمایی

- تهیه و ایجاد روشهای اجرایی و راهنماییهای مكتوب(Administrative & Guidance Material) در ارتباط با به كارگیری استانداردهای JAR

- اجرای استانداردهای JAR بر اساس روشهای اجرایی و راهنماییهای مكتوب بگونهٔ یكسان و هماهنگ

- تبدیل JAA به پایگاهی برای استفاده از نخبگان هواپیمایی در اروپا به منظور هماهنگ ساختن مقررات ایمنی هوایی

- ایجاد مكانیزمهای یكسان در تأیید محصولات و خدمات هواپیمایی

- همكاری با دیگر سازمانهای ذیصلاح در امر ایمنی هوایی مخصوصاً FAA

●تشکیل سازمان JAA:

برای عضویت در JAA باید شرایط خاصی برآورده شود و همه كشورهای اروپایی به صرف اروپایی بودن نمیتوانند به آن ملحق شوند. عضویت در JAA به دو صورت است:

۱. عضویت كامل(Full Member) ، كه در آن كشور عضو، تواناییهای فنی و شایستگیهای خود را توانسته است به اثبات برساند.

۲. عضویت كاندیدا (Candidate Member) ، كه در آن كشور مورد نظر، داوطلب عضویت بوده ولی هنوز نتوانسته است تواناییهای فنی و شایستگیهای خود را به اثبات برساند.

هماكنون JAA دارای ۲۵ عضو كامل و ۱۱ عضو كاندید میباشد. فقط آن دسته از كشورهایی كه عضو كامل هستند، میتوانند گواهینامههای "انطباق با استانداردهای JAR" را به داوطلبین اعطا نمایند و گواهینامههای اعطا شده توسط این كشورها در دیگر كشورهای واقع در قلمرو JAA به طور خودكار دارای اعتبار خواهند بود. در جدول زیر عضوهای كامل و كاندیدای JAA نشان داده شده است:

سازمان JAA در كشور هلند و شهر هوفدروپ واقع بوده و متشكل از یك نماینده از هر یك از كشورهای عضو میباشد. سازمان JAA توسط یك مدیر اجرایی اداره شده و دارای شش بخش میباشد: بخش تأییدیه و مجوزها، بخش قوانین و مقررات، بخش تعمیر و نگهداری، بخش عملیات پرواز، بخش گواهینامهها و بخش منابع و توسعه. تهیه و تدوین استانداردهای JAR بر عهدهٔ بخشهای یاد شده میباشد و در طول سالیان گذشته بیش از ۳۰ عنوان استاندارد هواپیمایی تهیه شده است.

●استانداردهای JAA:

همانطور كه پیش از این نیز اشاره شد، علاوه بر تهیه استانداردهای JAR، تهیه روشهای اجرایی سازمان نیز از وظایف دیگر JAA میباشد. در این روشهای اجرایی، در ارتباط با چگونگی اخذ گواهینامهها و طی كردن مراحل اداری، راهنماییهای مربوطه ارائه شده است.

استانداردهای JAR را میتوان به پنج دسته زیر تقسیم كرد:

۱- استانداردهای مربوط به مراكز تعمیر و نگهداری و مراكز آموزشی مربوطه (JAR-۱۴۵, JAR-۱۴۷)

۲- استانداردهای مربوط به عملیات پرواز (JAR-OPS)

۳- استانداردهای مربوط به سامانههای طراحی, ساخت و تولید هواپیما و قطعات (JAR-۲۱, SUB F & G)

۴- استانداردهای مربوط به طراحی هواپیما و گواهینامهٔ تایپ (JAR-VLA, JAR-۲۵, JAR-۲۳,...)

۵- استانداردهای مربوط به اعطای گواهینامه به تكنسینها، خلبانان، مهندسین پرواز و غیره

(JAR-۶۶, JAR-FCL)

به غیر از استانداردهای مربوط به طراحی هواپیما، مابقی استانداردهایی كه در فوق نام برده شدهاند، دارای وجوه اشتراك بارزی هستند که میتوان از آنها به عنوان اركان و چارچوب اصلی این استانداردها یاد كرد. به بیان دیگر، میتوان گفت استانداردهای مذكور دارای هفت ركن اصلی هستند و داوطلبین دریافت گواهینامههای مربوطه باید بتوانند نشان دهند كه این هفت ركن را در مجموعهٔ خود دارند. این هفت ركن عبارتند از:

- مشخص بودن ساختار مدیریت و امكانات

- موجود و مشخص بودن اطلاعات، دادهها و مراجع مربوطه

- دارا بودن تجهیزات لازم برای انجام كارها

- دارا بودن نیروهای متخصص، آموزشدیده و صلاحیتدار

- موجود بودن روشهای اجرایی مكتوب برای انجام فعالیتها

- ایجاد نظام مراقبت از كیفیت(Quality Monitoring System)

- داشتن نظامنامهٔ سازمانی(Exposition Document or Quality Manual)

آنهایی كه با استانداردهای مدیریت نظام كیفیت آشنایی دارند، با مقایسه اركان یاد شده و اركان استانداردهای ISO-۹۰۰۰ میتوانند به خوبی دریابند كه تدوینكنندگان و به وجود آوردندگان این دسته از استانداردهای JAR ، علاوه بر دارا بودن دانش و تخصص در صنعت هواپیمایی، در زمینه نظامهای مدیریت كیفیت نیز آگاهی و علم كافی داشتهاند و به شایستهترین شكل از آنها برای نوشتن استانداردهای متناسب با صنعت هواپیمایی بهره گرفتهاند. در اینجا باید تأكید كرد كه اختلاف اساسی استانداردهای ایزو و JAR در هدف نهایی آنها است. هدف نهایی ایزو، تأمین رضایت مشتری است و هدف نهایی استانداردهای JAR، تأمین ایمنی در حد بالاست.

مهندس سعید اصغری