زنده ماندن روح توحید و پرستش گری عاشورا در مکتب نیایش امام سجاد ع

فرهنگ از جمله مقولاتی است که شکل گیری آن به شدت تحت تأثیر شرایط تاریخی است و در بررسی ویژگیهای مختلف عناصر تشکیل دهنده ی آن به این موضوع دقت می شود

فرهنگ از جمله مقولاتی است که شکل گیری آن به شدت تحت تأثیر شرایط تاریخی است ودر بررسی ویژگیهای مختلف عناصر تشکیل دهنده ی آن به این موضوع دقت می شود. در این میان دین اگرچه به عنوان مفهومی ورای فرهنگ مطرح می شود ولی غالبا" درمواجهه با آن به شیوه هایی مشابه درمطالعه فرهنگ عمل می شود، ازاینروکاستی های این روشها در تحلیل های نهایی که درحوزه دین صورت می گیرد تأثیر قابل توجهی دارد . البته این رویه فقط به مطالعات علمی محدود نمی شود بلکه در سطح عام نیز چنین نوع نگرشی کمابیش به چشم می خورد. نگاهی که براساس آن بلندترین مضامین ومعارف به سطحی ترین دریافت های تک بعدی تقلیل می یابند و بهترین شاهد این مدعا وضعیت امروز جامعه ماست که در آن فقط از دین می گوییم و می شنویم ولی در عمل سبک زندگی خود را داریم بدون اینکه از کارکردهای مؤثرتردین و از شخصیتهای دینی امان به عنوان الگوهای زندگی در جامعه بهره مند باشیم .

امام سجاد (ع) چهارمین امام شیعیان نیز از جمله ی این الگوهاست ؛ که ابعاد وجودی وشخصیتی ایشان به عنوان امام و الگو در بین بسیاری از ما کاملا" ناشناخته است . از بارزترین ویژگیهای آن بزرگوار بهره مندی متعالی از فضیلت نیایش وپرستش گری بوده است، به طوری که به ایشان لقب -زین العابدین- یعنی زینت عبادت کنندگان داده اند .لقبی که امروزه نیز بدون اینکه به عمق معنایش توجه کافی شده باشد غالبا" به عنوان یک واژه قابل احترام درادبیات مذهبی ما مدام تکرار و تقدیس می شود . بی توجه به این حقیقت که در واقع پررنگ تر بودن روح پرستش گری و نیایش در امام سجاد (ع) نسبت به سایر ویژگیها به فراخور رسالتی است که در راه تداوم مکتب عاشورا بردوش ایشان نهاده شده است .امام سجاد وارث مکتبی است که پدر بزرگوار ایشان حقیقت آن را با شعار برپایی وزنده نگاهداشتن نماز به مظلومانه ترین ودر عین حال تأثیر گذارترین شکل ممکن به گوش جهانیان درتمامی اعصار وقرون رسانیده است . آنچنانکه که در زیارت وارث می خوانیم «أَشْهَدُ أَنَّکَ قَدْ أَقَمْتَ الصَّلاةَ» .

امام سجاد (ع ) زمانی امامت امت را به دست می گیرد که خون اباعبدالله (ع ) و شهدای دشت کربلا نهال نوپای توحید و بندگی را آبیاری نموده است . اکنون رسالت امام سجاد(ع) حفظ این نهال از دست تطاول تندبادهای جهل و انحراف است .چراکه در این شرایط ترس ووحشت و خفقان برجامعه مستولی شده است .اراده ها برای مقابله با ظلم سست وشهامت ها برای حق طلبی به شک بدل شده است .

در واقع دراین مقطع از تاریخ شیعه نومیدی از پیروزی حرکت مسلحانه نتیجه رعب و وحشت شدیدی بوده است که امویان ایجاد کرده بودند به طوری که امام سجاد (ع) در این ارتباط می فرماید : ((در تمامی مکه و مدینه بیست نفر نیستند که مارا دوست بدارند )) در این فضا و شرایط امام سجاد (ع) زبان دعا و نیایش را برای جهاد و تداوم مبارزه با اسلام دروغین برمی گزیند . نیایش حبل متینی است که میتوان بر آن تمسک جست و نجات یافت و به عنوان وسیله ای آگاهی دهنده و آرمان بخش درراه جهاد و محو ظلم و خفقان از آن بهره جست.(( از اینروست که نیایش، در تاریخ شیعه می تواند به عنوان مکتب امام سجاد(ع) نامگذاری شود)).

(( نیایش برخلاف تخدیر که به ضعف و مرگ منتهی می شود، نیروزا، نشاط انگیز و عامل شکفتگی احساس ها، عاطفه ها و استعدادهای مرموز درون روح آدمی است )) به قول . (آلکسیس کارل): "هیچ دری را نیایش نمی زند، مگر اینکه به رویش گشوده می شود.و هیچ ملتی در تاریخ و هیچ تمدنی درگذشته به زوال قطعی فرو نرفت، مگر آنکه پیش از آن سنت نیایش در میان آن قوم ضعیف شده بود)) .

در واقع احساس نیایش ودعا به درگاه الهی زمانی از میان من های وجود انسان سر بر می آورد که او به غایت از تمامی اسباب و علل مادی وهمچنین تواناییهای خویش نا امید می گردد وبناچاردر سرگشتگی و حیرانی فرو میرود، از اینرو درجستجوی نیرویی نجات بخش برمی آید که اورا از درد ها و رنجها وناکامی ها یش رهایی بخشد . این امید به وجود و هستی قدسی باریتعالی، سستی ها و ناتوانی ها وهرگونه احساس ضعف را از انسان دور می سازد و عزم اورا برای مواجهه با هر گونه ناملایمات پیش رو مستحکم می سازد .البته این حقیقت را نیز نباید از ذهن دورنگاهداشت که گاهی انسان نه از روی فقر و احتیاج بلکه به جهت جذبه عشق الهی است که به نجوای با معبود مشتاق می گردد؛ اشتیاقی که هردم وجود انسان را از عطش لبریزتر می سازد و از یاد هر آنچه غیر از اوست فارق می سازد .

امام بی شک ازاین اعجاز که در جوهر نیایش ودعا نهفته آگاهی داشته است واز آن به بهترین شیوه برای بیداری امت اسلام از ظلمات شک و دودلی بهره جسته است . انتخاب زبان دعا از سوی امام در حالی که هیچ قدرت مادی دردست نداشته است ، تنها وسیله ممکن بوده است که میتوانسته تا حدی جامعه رو به انحطاط مسلمانان را که از سنت نبوی و اسلام راستین فاصله بسیار گرفته بودند را آگاه ومتذکر سازد و بسیاری از ارزش های فراموش شده را دوباره احیا سازد . وبا یاد آوری عظمت پروردگار از ترس و اختناق ناشی از جنایات و فجایعی که دستگاه امویان درعاشورا و پس از آن مرتکب شده بود ند به نحوی بکاهد. امام سجاد (ع) جهد بسیار نموده است تا والاترین صفات بندگی را با زیباترین مضامین و واژگان در نیایش های خود به مردم بنمایاند. تا مردم مهجور ،غفلت زده و دچار روزمرگی شده را به قدر لحظه ای در قالب سخن گفتن با آفریدگار به هویت فراموش شده اشان پیوند دهد و با تاباندن انوار ذکر و پراکندن عطرنیایش در فضای زندگی شیعیان ،جوانه های امید ،عشق و اشراق را هر زمان مهیای رویش دردلهای سرد وزنگار گرفته سازد.

نسیم کاهیرده

[e-mail]

حیدری آقایی ، محمود ، رسالت فرا عاشورایی ،تیر ۱۳۹۱

۱۲ بحار ج۴۶ ۲ ج ص ۱۴۳