خانه ای خارج از محدوده

طرح توانمندسازی و ساماندهی سكونتگاه های غیررسمی در بهمن ماه سال ۱۳۸۲ توسط هیات وزیران به تصویب رسید كه به دنبال تصویب این سند, ستادی تحت عنوان ستاد ملی توانمندسازی سكونتگاه های غیررسمی شكل گرفت

طرح توانمندسازی و ساماندهی سكونتگاه های غیررسمی در بهمن ماه سال ۱۳۸۲ توسط هیات وزیران به تصویب رسید كه به دنبال تصویب این سند، ستادی تحت عنوان ستاد ملی توانمندسازی سكونتگاه های غیررسمی شكل گرفت. این اقدام، نویدبخش عزم ملی در رابطه با اسكان غیررسمی و تحقق عدالت اجتماعی محسوب می شد، اما با گذشت قریب به ۲ سال از تصویب این سند كه بیانگر اجماع در سطح كلان كشور بود، هنوز تغییری آنچنانی در نحوه برخورد با اسكان غیر رسمی صورت نپذیرفته است. درد بزرگ شهرسازی كشور، امروز نه بحث های تئوریك، بلكه محقق كردن این بحث ها در حیطه عمل است. اما اینكه چرا قوانین و مصوبات دولتی در خصوص معضلات شهری همواره با مشكل مواجه می شود ، نیاز به بحث جداگانه ای دارد. با توجه به اینكه سند توانمندسازی مصوب هیات دولت از خصیصه های جامعیت در برخورد و نگرش واقع بینانه به این امر برخوردار است.

وضع موجود و گرایش ها

این سند، رشد شهرنشینی كشور در دهه های اخیر را عامل اصلی زیاد شدن اسكان غیررسمی می داند و بر سه ویژگی اسكان غیررسمی كه در ذیل اشاره می شود، تاكید دارد.

الف) مسكن سازی شتابزده توسط استفاده كنندگان آنها كه عمدتا به دلیل نداشتن پروانه ساختمان و تبعیت نكردن از برنامه ریزی رسمی شهرسازی، مجموعه ای نابسامان به وجود آورده است.

ب) پیوستگی عملكردی با شهر اصلی و گسست كالبدی از آن با تجمعی از اقشار عمدتا كم درآمد و فقیر.

ج) محیطی با كیفیت پایین زندگی و كمبود شدید خدمات و زیربناهای شهری و تراكم بالای جمعیتی.

ویژگی های مذكور عامل اصلی جدایی نشینی ساكنان اسكان غیررسمی از شهر اصلی شده است. توسعه شهری در معنای عام آن براثر بازتاب فضایی اسكان غیررسمی ، ناپایدار شده است. بنابراین نه می توان به امید حل خود به خودی این مسئله آن را رها كرد و نه با برخورد های مقطعی گزینش و پراكنده كاری در اینجا و آنجا پاسخگوی آن بود. همچنین مداخله های نسنجیده، خود می تواند مشوقی برای تكثیر این بافت ها شود.پیدایش و گسترش اسكان غیررسمی، گویای وجود موانع ساختاری در تامین مسكن و خدمات رسانی لازم و مرتبط با آن برای اقشار كم درآمد شهری در سطح كلان است . در ادامه مبحث به عوامل شكل گیری و تشدید كننده (نظیر جنگ و خشكسالی، ضعف مدیریت شهری و...) اسكان غیررسمی پرداخته و وضع موجود مسئله را چنین می پندارد: محرومیت ساكنان این سكونتگاه های گسترده كه حامل یا مستعد نابهنجاری های اجتماعی- اقتصادی ، كالبدی و زیست محیطی اند و نیاز مبرمی به ارتقای شرایط محیطی دارند .

اهداف كلان

سند در راستای قانون اساسی ، مصوبات هابیتات (Habitat) و توسعه پایدار شهری، حاوی برنامه ای راهبردی برای چاره جویی مشكلات ناشی از اسكان غیررسمی در كشور و پیش نگری آن و پیشگیری از گسترش آن در آینده است. سند بر این باور دارد كه وقتی بخش عمده ای از جمعیت در فقر و تبعیض و در شرایط غیرمتعارف زندگی می كنند، توسعه راستین در این زمینه رخ نخواهد داد. سند حاضر اهداف زیر را دنبال می كند:

الف) بسترسازی برای ارتقای شرایط محیطی.

ب) پیش نگری به گسترش اسكان غیررسمی در آینده و زمینه سازی برای احداث مسكن مناسب خدمات پایه و زیربنا ها در حد استطاعت و دسترسی گروه های كم درآمد در فضای رسمی شهری.

ج) زمینه سازی برای بهره مندی از امتیازات شهری و تعمیق فرهنگ شهری برای ساكنان این سكونتگاه ها به همراه مشاركت همه جانبه آنها در تصمیم گیری ها و اقدامات محلی.

اصول هادی

یكم) بازنگری سیاست های موجود و تامین فضای شهری برنامه ریزی شده برای كم درآمد.

دوم) نقش تسهیل كننده و هدایتگر بخش

دولتی عمومی: به دلیل پاسخگو نبودن به شرایط اقشار كم درآمد و فقیر، نیاز به مداخله دولت است تا درجهت سیاست های اجتماعی و فقرزدایی در بعد مسكن اقداماتی به عمل آورد. البته این به معنای تصدی گری دولت در زمینه های دیگر درگیر با مسئله نیست بلكه این مهم از طریق تسهیل جریان امور و مشاركت فراگیر و توانمند سازی اجتماعات هدف، در برآوردن نیاز هایشان صورت می گیرد.

سوم) بسیج منابع درون اجتماعات و خودیاری حمایت و هدایت شده.

چهارم) حق اقامت و امنیت در سكونت به همراه مسئولیت پذیری مدنی: پرهیز از هر گونه تخریب و تخلیه شهری و بدون مذاكره با ساكنان در مورد تامین فضای جایگزین.

پنجم) تقویت بنیان های اقتصادی- اجتماعی با تاكید بر مسكن و اشتغال.

ششم) رویكرد جامع و قابل گسترش و پیش نگر: برخورد جامع در هر گونه مداخله در جهت ساماندهی اسكان غیررسمی یك اصل است.

هفتم) تقویت نقشی و وظیفه نهادهای مدیریت محلی در فرآیند توانمندسازی و ساماندهی اسكان غیررسمی.

راهبردها و سیاست های اصلی

الف) برای تحقق نخستین هدف این سند (بسترسازی برای ارتقای شرایط محیطی سكونتگاه های غیررسمی موجود به نحوی پایدار و فراگیر) راهبرد بخش

دولتی عمومی:

تقویت و ایفای نقش هدایتگر و تسهیل كننده در حل مجموعه مشكلات اسكان غیررسمی با توانمندسازی این اجتماعات و مشاركت جویی از آنها. در این راهبرد اتكای اصلی به توان های درونی- موجود یا آموزش و پرورش یافته- این اجتماعات است و اقدامات مرتبط با این راهبرد به شرح زیر است:

الف- ۱- ایجاد ستادهای ساماندهی اسكان غیررسمی و تشكیلات مربوط به آن با واگذاری اختیارات هماهنگی و هدایت دستگاه های دولتی و عمومی به این ستادها، برای اعمال رویكردی جامع و همسو.

الف- ۲- ایجاد نهاد هدایت گر بخش دولتی- عمومی متشكل از دستگاه های مرتبط با اسكان غیررسمی.

---