پیچیده ترین دوپینگ دنیا

به بهانه مثبت شدن آزمایش های دوپینگ لانس آرمسترانگ

دوپینگ به یکی از مشکلات مهم در ورزش حرفه‌ای جهان تبدیل شده و بسیاری از ورزشکاران گاه با همکاری پزشکانشان و با روش‌های گوناگون، عملکرد ورزشی‌شان را بهبود می‌دهند...

گرچه سازمان‌های مسوول مقابله با دوپینگ با آزمایش‌های گوناگون تلاش می‌کنند موارد دوپینگ را کشف کنند اما دوپینگ‌کنندگان هم از روش‌های جدید برای دوپینگ یا پنهان کردن آن استفاده می‌کنند و این بازی موش و گربه ادامه دارد.

اخیرا لانس آرمسترانگ، قهرمان ۷ دوره پیاپی مسابقه‌های دوچرخه‌سواری دور فرانسه، پس از سال‌ها که اتهام‌هایی درباره دوپینگ?کردنش مطرح بود، با حکم فدراسیون بین‌المللی دوچرخه‌سواری از همه مقام‌های قهرمانی‌اش محروم شد. بسیاری از نشریات ورزشی معتبر جهان از دوپینگ او با عنوان «حرفه‌ای‌ترین دوپینگ دنیا» یاد کرده‌اند. به همین بهانه نگاهی انداخته‌ایم به ‌برخی از روش‌های دوپینگ ورزشکار سرشناس جهان و احتمالا بسیاری دیگر از ورزشکاران.

● دوپینگ هورمونی

استفاده از تستوسترون، هورمون رشد انسانی و کورتیکواستروییدها از رایج‌ترین روش‌های دوپینگ هورمونی محسوب می‌شوند.

تستوسترون: هورمون تستوسترون، هورمونی جنسی است که به‌طور طبیعی به مقدار زیاد در بدن مردان و به مقادیر کمتر در بدن زنان وجود دارد و ورزشکاران برای افزایش توده عضلانی و بهبود بازیابی قدرت و بنیه عضلانی از آن استفاده می‌کنند. اما برای اینکه ورزشکاران بی‌گناه به دلیل نوسان‌های طبیعی تستوسترون، مجازات نشوند، چشم‌پوشی قابل‌توجهی در مورد مقادیر بالای این هورمون انجام می‌شود.

گرچه این روش در آزمایش دوپینگ برای تستوسترون منطقی به نظر می‌رسد، اما امکان مثبت نشدن آزمایش دوپینگ ورزشکارانی را که مقادیر کمی تستوسترون مصرف می‌کنند، افزایش می‌دهد. سازمان ضددوپینگ آمریکا مدعی است یک پزشک تیم دوچرخه‌سواری آرمسترانگ روش منحصربه‌فردی را برای وارد کردن تستوسترون به بدن ابداع کرده بود تا آزمایش دوپینگ مثبت نشود؛ او ترکیبی از تستوسترون با روغن زیتون را ساخته بود که دوچرخه‌سواران آن را زیر زبانشان می‌چکاندند. این ترکیب امکان کشف تستوسترون را کاهش می‌دهد.

هورمون رشد انسانی: یک هورمون طبیعی دیگر است که ورزشکاران برای افزایش رشد عضلات و بازیابی قدرت عضلانی استفاده می‌کنند. تا سال ۲۰۰۵ که آرمسترانگ دوچرخه‌سواری حرفه‌ای را کنار گذاشت، هیچ آزمایشی برای تشخیص هورمون رشد انسانی مصنوعی که تزریق شده باشد، در دسترس نبود، بنابراین اگر آرمسترانگ و هم‌تیمی‌هایش به‌طور مداوم هم از این هورمون استفاده کرده باشند، دوپینگ آنها کشف نمی‌شد.

کورتیکواستروییدها: ورزشکاران این هورمون‌های طبیعی را نیز که مشابه‌های مصنوعی هم دارند، برای تسکین التهاب عضلات و بهبود بازیابی قدرت عضلانی استفاده می‌کنند.

هنگامی که آرمسترانگ برای اولین بار در سال ۱۹۹۹ برنده مسابقه‌های دوچرخه‌سواری دور فرانسه شد، نتیجه آزمایش?اش از لحاظ وجود یکی از این کورتیکواستروییدها به نام «کورتیزون» مثبت شده بود اما براساس گزارش سازمان ضددوپینگ آمریکا، یکی از پزشکان تیم یک نسخه تقلبی با تاریخ قدیمی برای درمان «درد ناشی از فشار زین» به مسوولان نشان داد تا مشکل آرمسترانگ حل شود. با توجه به اینکه استفاده از این کورتیکواستروییدها برای دوچرخه‌سوارانی که نیاز پزشکی به آن دارند، ممنوع نیست، پزشکان تیم‌ها می‌توانند به راحتی با ارائه نسخه تقلبی به ورزشکاران، به دوپینگ آنها کمک کنند.

● دوپینگ خونی

دوپینگ خونی به معنای استفاده از تکنیک‌های افزایش سلول‌های قرمز حامل اکسیژن در خون برای بهبود کارکرد ورزشکار است. دوپینگ خونی با افزایش فراهم‌آوری اکسیژن به عضلات در حال فعالیت، خستگی را کاهش می‌دهد. این دوپینگ حداکثر نیرویی که عضلات تولید می‌کنند، افزایش نمی‌دهد بلکه عضلات می‌توانند در مدت طولانی‌تر کار بیشتری انجام دهند.

تزریق اریتروپویتین: استفاده از اریتروپویتین که شکل مصنوعی یک هورمون طبیعی است، شایع‌ترین روش دوپینگ خونی است. این هورمون را ورزشکاران برای افزایش شماره سلول‌های قرمز خون استفاده می‌کنند تا با افزایش میزان اکسیژن‌رسانی به عضلات، بنیه بدنی و قدرت عضلانی را افزایش دهد. «سازمان جهانی ضددوپینگ» این هورمون را در رده داروهای ممنوع قرار داده است. اریتروپویتین به طور طبیعی در بدن به وسیله کلیه‌ها تولید می‌شود و تولید سلول‌های قرمز خون را تحریک می‌کند. سلول‌های قرمز خون اکسیژن را در خون حمل می‌کنند، بنابراین هر افزایشی در شمار این سلول‌ها، میزان اکسیژنی که خون می‌تواند به عضلات بدن برساند، افزایش می‌دهد و نتیجه نهایی، استقامت بیشتر فرد خواهد بود. شکل مصنوعی این هورمون به صورت زیرپوستی یا داخل وریدی مورد استفاده قرار می‌گیرد و پزشکان آن را برای رساندن میزان سلول‌های قرمز خون به حد طبیعی در بیماری‌هایی مانند سرطان یا کم‌خونی تجویز می‌کنند. استفاده از اریتروپویتین به عنوان روشی برای دوپینگ از ابتدای دهه ۱۹۸۰ آغاز شد اما تا پیش از سال ۲۰۰۰ آزمایشی وجود نداشت که بتواند نوع مصنوعی این هورمون را که تزریق شده است و هورمون طبیعی تولید شده در بدن را افتراق دهد بنابراین تا پیش از این سال، اگر ورزشکاران این دارو را با دوزهایی مصرف می‌کردند که هماتوکریت (نسبت حجم سلول‌های قرمز خون به کل حجم خون) خیلی بالا نمی‌برد، (هماتوکریت زیر ۵۰ درصد) کسی متوجه دوپینگ آنها نمی‌شد. بر مبنای شواهد منتشرشده آرمسترانگ تا پیش از سال ۲۰۰۰ از این دارو استفاده می‌کرده است و این دوپینگ خونی در برنده شدن او در مسابقه‌های دوچرخه‌سواری دور فرانسه در سال ۱۹۹۹ نقش داشته است. دیگر هم‌تیمی‌های آرمسترانگ نیز پیش از این به خاطر استفاده از اریتروپویتین محکوم شده بودند و فلوید لندیس، دوچرخه‌سوار دیگر آمریکایی برنده مسابقه‌های دور فرانسه سال ۲۰۰۶، پس از مثبت شدن آزمایش دوپینگ عنوان قهرمانی‌اش را از دست داد. او در اعترافاتش ۱۷ دوچرخه‌سوار دیگر از جمله لانس آرمسترانگ را به دوپینگ متهم کرد. یک دوچرخه سوار دیگر عضو تیم دوچرخه‌سواری آمریکا، تیم رایدر، نیز در سال ۲۰۱۱ در مصاحبه‌ای تلویزیونی گفت که او و آرمسترانگ و سایر هم‌تیمی‌هایشان بارها از اریتروپویتین استفاده کرده‌اند. گزارش آژانس مبارزه با دوپینگ آمریکا حاکی از آن است که آرمسترانگ حتی پس از انجام آزمایش ادرار برای شناسایی اریتروپویتین مصنوعی، به مصرف این دارو ادامه داد؛ اما برای مخفی کردن استفاده از این دارو، پزشکان تیم به آرمسترانگ و هم‌تیمی‌هایش آموزش دادند اریتروپویتین را به صورت داخل وریدی (و نه زیرپوستی) و در شب تزریق کنند. با این روش دوزهای پایین اریتروپویتین مصنوعی که ورزشکار در شب به خود تزریق می‌کند، هنگام بیدار شدن در صبح از بدنش پاک می‌شود و در آزمایش ادرار برای شناسایی اریتروپویتین خود را نشان نمی‌دهد. یک راه دیگر مخفی کردن استفاده از اریتروپویتین در مواردی که ورزشکاران به تازگی اریتروپویتین مصرف کرده باشند و قرار باشد به فوریت آزمایش دوپینگ بدهند، تزریق سالین (محلول نمکی) است تا خون ورزشکار رقیق شود و به سرعت هماتوکریت (درصد سلول‌های قرمز خون) پایین بیاید. ظاهرا آرمسترانگ و هم تیمی‌هایش بارها از این روش مخفی‌کننده استفاده کرده بودند.

انتقال خون: انتقال خون یک روش دیگر دوپینگ خونی است که در آن ورزشکار واحدهای خون پشتیبان ذخیره شده خودش را دوباره به خودش تزریق می‌کند، این شیوه همان آثار استفاده از اریتروپویتین مصنوعی را دارد. آرمسترانگ و هم‌تیمی‌هایش از این روش نیز استفاده کرده بودند. از آنجا در این شیوه خون خود ورزشکار به او تزریق می‌شود، شناسایی این نوع دوپینگ کار مشکلی است و حداکثر کاری که می‌توان انجام داد، بررسی خون از لحاظ مقادیر غیرطبیعی هماتوکریت زمانی است که ورزشکار مسابقه می‌داده است. در این مورد نیز تزریق سالین پیش از انجام آزمایش به همان شیوه‌ای که درباره اریتروپویتین ذکر شد، می‌تواند مانع شناسایی دوپینگ شود. آرمسترانگ و هم‌تیمی‌هایش برای پوشاندن تزریق خون از اریتروپویتین هم استفاده کرده‌اند؛ به این ترتیب که با استفاده از دوزهای کم اریتروپویتین مصنوعی تولید سلول‌های نابالغ خونی را تحریک کرده‌‌‌اند تا بالارفتن میزان سلول‌های قرمز بالغ خون را که نشانه آشکار تزریق خون است، مخفی کنند. در روش دوپینگ با انتقال خون، خون ورزشکار گرفته و برای چند ماه ذخیره می‌شود. پس از مدتی، بدن این خون را جایگزین می‌کند و پیش از مسابقه‌ها، ورزشکار دوباره خون ذخیره‌ شده را به خود تزریق می‌کند. نتیجه کار مشابه تزریق اریتروپویتین است؛ افزایش سلول‌های قرمز خون. دوپینگ خونی خطرهایی هم دارد؛ ممکن است مصرف اریتروپوئیتین یا تزریق خون باعث شود خون خیلی غلیظ و تلمبه‌کردن آن به سراسر بدن برای قلب بسیار مشکل شود یا اینکه فرد دچار لخته‌شدن خون یا سکته مغزی شود.

تزریق پلاسما و سالین: تزریق پلاسما (مایع کمرنگ و زردی که بخش بزرگی از حجم خون را تشکیل می‌دهد) و سالین (محلول نمکی) به ورزشکاران ممنوع است زیرا از این مواد برای پوشاندن تزریق خون یا اریتروپویتین استفاده می‌شود.

براساس گزارش‌های منتشرشده، پزشکان آرمسترانگ هماتوکریت (درصد سلول‌های قرمز خون) او را تحت‌نظر گرفته بودند تا نتیجه آزمایش‌ دوپینگ خونی او مثبت نشود.

منبع: livescience

ترجمه: دکتر علی ملائکه