گمانه زنی درباره رئیس جدید

بیماری و وضعیت جسمانی آیت الله «علی مشکینی» توجه ها را به سمت صندلی ریاست مجلس خبرگان رهبری و گمانه زنی راجع به جایگزین احتمالی ایشان معطوف کرده است

● جانشینی خبرگان

بیماری و وضعیت جسمانی آیت الله «علی مشکینی» توجه ها را به سمت صندلی ریاست مجلس خبرگان رهبری و گمانه زنی راجع به جایگزین احتمالی ایشان معطوف کرده است.آیت الله مشکینی رئیس ۸۶ ساله چهار دوره مجلس خبرگان رهبری هم اکنون به دلیل مشکلات ریوی، بیماری مزمن خونی و وخامت وضعیت عمومی در بیمارستان بقیه الله بستری است و خبرها حاکی از آن است که وی قادر به ادامه اداره مجلس خبرگان نیست.

پیش از این نیز وی به دلیل کسالت تنها در مراسم افتتاح اجلاسیه های خبرگان رهبری حضور داشت و ریاست بقیه برنامه های مجلس را به نواب خویش واگذار می کرد، اما با عود کردن بیماری ایشان، روحانیون ارشد عضو مجلس خبرگان رهبری شاید ناچار بشوند تغییر ترکیب هیات رئیسه را در دستور کار قرار دهند.

در این گمانه زنی دو نام بیش از سایر گزینه ها برای جلوس بر صندلی ریاست جلوه نمایی می کند، «اکبر هاشمی رفسنجانی» و «محمدتقی مصباح یزدی».این دو روحانی عالی رتبه که یکی از رسته روحانیون محافظه کار سنتی است و دیگری در جرگه روحانیون اصولگرای رادیکال قرار دارد، از نفوذ قابل توجهی در مجلس خبرگان و روحانیون برخوردار هستند، اما به همان نسبتی که دو طرف از سمپات هایی در عرصه روحانیت برخوردار هستند، نسبت به مواضع و ایدئولوژی یکدیگر انتقاد دارند.

این قضیه به اندازه یی عیان است که هیچ کدام سعی در مخفی کردن آن ندارند و حتی در انتخابات دوره چهارم مجلس خبرگان رهبری طرفداران مصباح یزدی با برگزیدن نام «لیست منهای هاشمی و روحانی» - نخبگان حوزه دانشگاه - به میدان رقابت آمدند تا به صراحت خط خویش را از هاشمی و یارانش جدا کنند. در چنین شرایطی موقعیت مصباح یزدی و هاشمی در میان روحانیون عضو مجلس خبرگان تحت تاثیر چالش میان آنها در نوسان قرار دارد. ولی این تمام موضوع نیست، چرا که ترکیب خبرگان رهبری نیز در روند فوق و سنگین شدن کفه حمایت از هر یک از دو روحانی ارشد عضو مجلس خبرگان دخیل است.

رقابت های انتخاباتی چهارمین دوره مجلس خبرگان رهبری در نوع خود منحصر به فرد بود، چرا که برخلاف سنت معمول کاندیداتوری روحانیون باسابقه، پیشکسوت و سنتی در همه ادوار، طی انتخابات سال گذشته تعدادی از روحانیون جوان با هدایت «محمدتقی مصباح یزدی» قدم به عرصه رقابت های انتخاباتی گذاشتند. افرادی چون مرتضی آقاتهرانی، ناصر سقای بی ریا و علی مصباح یزدی که البته همگی ردصلاحیت شدند.به علاوه استنکاف برخی روحانیون از ثبت نام و ردصلاحیت و عدم قبولی تعداد دیگری - عمدتاً از اصلاح طلبان - سبب شد که فضای انتخابات چهارمین دوره مجلس خبرگان رهبری متفاوت از دوره های قبل باشد.

همین موضوع برای جامعتین (جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین) شرایطی را به وجود آورد تا تمام قد وارد میدان شوند و به قصد در اختیار گرفتن اکثریت مجلس چهارم مانند دوره سوم لیست مفصلی ارائه دهند. در این لیست نام اکبر هاشمی رفسنجانی پایه گذار و عضو جامعه روحانیت مبارز و «محمدتقی مصباح یزدی» عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز قرار داشت.موضوعی که محمد تقی مصباح یزدی طی یک سخنرانی بدون نام بردن از فرد خاصی تلویحاً آن را مورد انتقاد قرار داد و گفت؛ «اگر کسی بگوید نه آقا ولایت امر، زمینی و با رای مردم است... آیا باید سکوت کرد.

آیا توصیه بردار است که کسی بگوید شما بیایید با امریکا توافق کنید، چه توافقی؟ مساله مرگ و حیات است. او می گوید اگر این کار را نکنیم مرگ است و من می گویم اگر این کار را بکنیم مرگ است، حالا چه کار کنیم؟ اینجا جای توصیه نیست.» او به این ترتیب غیرمستقیم اعلام کرد مبانی فکری او و هاشمی جداست و رای به یک سرلیست جامعتین به معنای نفی سر دیگر فهرست است.اما به جز جامعتین ۴ لیست دیگر هم در آستانه انتخابات ارایه شد؛ نخبگان حوزه و دانشگاه (شاگردان مصباح یزدی)، اصولگرایی و کارآمدی و حزب اعتماد ملی و کارگزاران به همراه خانه کارگر و حزب اسلامی کار.

نتیجه این ۵ لیست راهیابی جامعتین با کمترین ردصلاحیت به مجلس خبرگان بود. این جریان در تمام نهادهای حوزوی جایگاه جدی دارد. آنها در معادلات سیاسی محافظه کار و سنتی هستند و البته به دنبال کمترین تغییر در جایگاه حکومت. همچنین به دلیل ارتباط تنگاتنگی که با مراجع تقلید دارند، چندان موافق تغییر و تحولات در امور فقهی هم نیستند. آنها که ۶۷ کرسی را در خبرگان به خود اختصاص داده اند به همفکران «هاشمی رفسنجانی» و «اصلاح طلبان» نزدیکند ولی در سوی دیگر با شاگردان مصباح یزدی نیز مراوده دارند.جبهه اصولگرایان رادیکال با محوریت شاگردان مصباح تنها ۲۹ نفر را روانه مجلس خبرگان کرد که البته اکثراً با لیست سایر گروه ها مشترک بودند.

آنها به واسطه ردصلاحیت کاندیداهای ارشد خود، حضور پررنگی در انتخابات نداشتند و با ارایه فهرست ۱۱ نفره در تهران از بستن لیست در شهرستان ها صرف نظر کردند.«علی رضا اسلامیان» عضو جامعه مدرسین که در لیست جامعتین بود با حمایت نخبگان حوزه و دانشگاه وارد مجلس خبرگان شد و هم اکنون جدی ترین حامی «محمد تقی مصباح یزدی» است.اما اصلاح طلبان مجلس با محوریت «اعتماد ملی» و «کارگزاران» توانستند ۵۷ کاندیدای مورد نظر خود را به مجلس خبرگان راهی کنند.

آنها از حامیان هاشمی رفسنجانی به شمار می روند و البته با جامعتین نیز قرابت دارند.اصولگرایی و کارآمدی هم ۶۲ کاندیدای مشترک شان با گروه های دیگر بر صندلی های خبرگان رهبری جلوس کردند. اعضای شاخص آنها «اسماعیلی، قائم مقامی، هادوی، قمی، نواب و فاضل گلپایگانی» هستند. این افراد در نهادهای نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه ها پرورش یافته اند و نقد هایی را به جریان هوادار آیت الله مصباح یزدی ابراز داشته اند.

مطابق آمار ذکر شده جریان روحانیون سنتی، اصلاح طلبان و جبهه اصولگرایی و کارآمدی اکثریت غالب هستند که بر عدم تغییرات در درون مجلس خبرگان و ادامه روند اعتدال وحدت نظر دارند.این جبهه گیری تا حدود زیادی نزدیک به مشی هاشمی رفسنجانی است و کفه موافقان او را سنگین تر کرده است. موضوع فوق در کنار تفاوت آرای اخذ شده محمد تقی مصباح یزدی و هاشمی رفسنجانی، موقعیت این دو روحانی در کانون توجه ها را بیشتر نشان می دهد؛ چنانچه اولی نزدیک به ۹۰۰ هزار رای را کسب کرد و دومی یک میلیون و پانصد هزار رای را به خود اختصاص داد.

اتفاقی که از آن به مشابهت سرنوشت مصباح یزدی در انتخابات خبرگان سال ۸۵ مانند هاشمی در انتخابات تیر ماه سال ۸۴ تعبیر شد. هم اکنون با وضعیت جسمانی آیت الله مشکینی، دو روحانی ارشد اردوگاه راستگرایان، باید برای کسب صندلی ریاست مجلس خبرگان رهبری یارگیری کنند. اما به نظر می رسد در این روند، «محمد تقی مصباح یزدی» راه دشوارتری پیش رو دارد.