یک فرودگاه در حاشیه

فرودگاه امام اینک که ۳۶ سال از پای گذاشتنش به عالم امکان گذشته است حوادث بسیاری را از سر گذرانده است قربانی داده است و قربانی گرفته است اما مهم ترین قربانی او را باید احمد خرم وزیر راه دولت اصلاحات دانست

فرودگاه بین المللی امام خمینی همچنان خبرساز است. برف سنگین در کشور اولین قربانی اش را از مسوولان گرفت. غلامحسین باقریان مدیرعامل فرودگاه بین المللی امام خمینی از جانب سازمان هواپیمایی کشوری به دلیل مدیریت ضعیف، تعطیلی فرودگاه و تاخیر فراوان پروازها در این چند روزه عزل شد تا فرودگاه امام همچنان خبرساز باشد.

● تاریخچه

مطالعات اولیه فرودگاه امام در سال ۱۹۷۲ توسط مهندسین مشاور PMM و از پی آن توسط مهندسین مشاور تامز- آفا در ۱۹۷۷ انجام شد. PMM به بررسی این موضوع پرداخت که آیا توسعه فرودگاه مهرآباد پاسخگوی نیازهای آینده خواهد بود یا خیر. با توجه به استفاده دوگانه فرودگاه مهرآباد (نظامی- مسافری) مهندسین مشاور PMM پنج سناریو را مورد بررسی قرار داد؛

۱) توسعه و بهره برداری از مهرآباد به عنوان فرودگاه بین المللی مسافری و نظامی

۲) توسعه فرودگاه مهرآباد به عنوان فرودگاه بین المللی مسافری و ساخت یک فرودگاه نظامی جدید

۳) استفاده از فرودگاه مهرآباد به عنوان فرودگاه نظامی و ساخت یک فرودگاه بین المللی مسافری

۴) ساخت یک فرودگاه جدید با استفاده دوگانه

۵) ساخت دو فرودگاه جداگانه مسافری و نظامی

PMM با بررسی هایی که انجام داد به این نتیجه رسید که فرودگاه مهرآباد به هیچ وجه جوابگوی نیازهای آینده کشور نخواهد بود. علاوه بر آن فرودگاه مهرآباد به خاطر قرار گرفتن در دل یک محوطه مسکونی و نداشتن فضای پروازی کافی مشکلاتی داشت که پاسخگوی نیازهای یک فرودگاه بین المللی نبود. امروز پس از گذشت سال ها و با توجه به تجربه جنگ هشت ساله می توان چنین نتیجه گرفت که سناریوی پنجم یعنی ساخت دو فرودگاه جداگانه بهترین راه حل برای مسائل خاص تهران خواهد بود چرا که به جز استاندارد نبودن فرودگاه مهرآباد به عنوان یک فرودگاه بین المللی مسافری وجود یک فرودگاه نظامی در کنار یک فرودگاه مسافری آن هم در دل یک شهر پرجمعیت اقدامی به شدت خطرناک و مساله ساز است. PMM هشت سایت را برای احداث فرودگاه جدید معین کرد. تامز- آفا یکی از سایت ها را به عنوان سایت مناسب انتخاب کرد که همین سایت فعلی فرودگاه امام است؛ سایتی که به خاطر وضعیت خاصش مساله ساز شد. ساخت یک فرودگاه بین المللی جدید برای تهران پس از انقلاب تا پایان جنگ به محاق رفت. از سال ۱۳۶۸ ساخت فرودگاه جدید با نام فرودگاه بین المللی امام خمینی دوباره در دستور کار قرار گرفت تا مطالعات آن به شرکت مهندسین مشاور ایمن راه سپرده شود .فرودگاهی که قرار بود هاب منطقه باشد و با جذب تمامی پروازهای منطقه درآمد فراوانی برای کشور فراهم آورد. اینک که در سال ۱۳۸۶ قرار داریم هنوز فاز اولش به اتمام نرسیده است تا به جای آنکه نماد کامیابی و توسعه باشد نماد چیز دیگری باشد.

● استیضاح وزیر

فرودگاه امام اینک که ۳۶ سال از پای گذاشتنش به عالم امکان گذشته است حوادث بسیاری را از سر گذرانده است. قربانی داده است و قربانی گرفته است اما مهم ترین قربانی او را باید احمد خرم وزیر راه دولت اصلاحات دانست. احمد خرم کرسی وزارت را به خاطر همین فرودگاه از دست داد و با استیضاح توسط مجلس هفتم روبه رو شد. واگذاری خدمات فرودگاهی مثل هندلینگ، کارگر، کترینگ (آشپزی) و فری شاپ به شرکت ترکیه یی تاو موجب شد تا فرودگاه امام خمینی(ره) چندی پس از آغاز به کار توسط نیروهای مسلح تعطیل شود تا سرتیپ علیرضا افشار (معاون فعلی وزیر کشور) و معاون فرهنگی آن روز ستاد کل نیروهای مسلح اعلام کند نیروهای مسلح به خاطر حضور نیروهای خارجی طرف قرارداد با وزارت راه و ترابری از آغاز به کار فرودگاه بین المللی امام خمینی(ره) جلوگیری کرده است. بسته شدنی که بنا بر گفته احمد خرم ماهانه یک میلیارد تومان خسارت برای کشور به بار می آورد. خرم در گفت وگو با ایسنا اعلام کرده بود که «اداره و مدیریت فرودگاه امام به عهده ۳۱ شرکت دولتی است و تنها امور خدماتی به تاو واگذار شده است. چرا که در قرن بیست و یکم دولت آشپزی نمی کند یا در صلاحیت خود نمی بیند که چمدان مسافر را حمل کند یا فروشنده فری شاپ ها باشد.» اما این فرودگاه قرار گرفته در ۳۵ کیلومتری جنوب غربی تهران تا یک سال افتتاح نشد و خرم نیز استیضاح شد.

در جلسه استیضاح نیز فرودگاه امام مساله اصلی استیضاح کنندگان بود. نماینده اسلام آباد غرب اعلام کرد که «نمی دانیم چه توجیهی برای بهره گیری از این شرکت ها دارند در حالی که تاکیدات زیادی به وزارت راه درخصوص برگزاری مناقصه و لغو قرارداد تاو از سوی بسیاری از مسوولان ازجمله دبیر شورای عالی امنیت ملی صورت گرفت... واگذاری مدیریت فرودگاه به شرکت خارجی خلاف امنیت ملی و اصول قانون اساسی است» تا احمد خرم باز تاکید کند «همانطور که آقای حسن روحانی درباره فرودگاه امام گفت امور فرودگاهی را نمی شود به خارجیان داد و ما نیز عیناً به آن عمل کردیم.» مورد دیگر که باز مربوط به فرودگاه امام بود بحث ولخرجی در افتتاح فرودگاه بود که با آب و تاب فراوان توسط میرتاج الدینی بیان شد. ظاهراً نمایندگان انتظار داشتند فرودگاهی که قرار است هاب منطقه باشد فقیرانه افتتاح شود. به هر حال احمد خرم از وزارت برکنار شد اما فرودگاه امام با قنواتش همچنان خبرساز ماند.

● قنات ها

سایت فرودگاه بین المللی امام خمینی(ره) در ۳۵ کیلومتری جنوب غربی تهران محدوده یی است که مدت ها قبل زمین های کشاورزی در آن قرار داشته است به همین دلیل در زیر سایت فرودگاه امام شبکه درهم بافته یی از قنات های متعدد تا اعماق مختلف وجود دارد. این قنات ها در دوران ساخت و بهره برداری فرودگاه امام جدی ترین دغدغه سازندگان آن بود به همین دلیل حجم عظیمی از بتن در زیر زمین فرودگاه تزریق شده است و برای شناسایی قنوات سایت فرودگاه تلاش های متعددی صورت گرفت. چنان که تمامی منافذ زیر باند این فرودگاه تا عمقی معین کاملاً با بتن پرشده است. اما مساله قنوات تا به حال بارها دستاویز این و آن قرار گرفته است که در آخرین مورد بعضی شرکت ها اعلام کردند از این فرودگاه استفاده نخواهند کرد. به هر حال با توجه به گذشت چند سال از بهره برداری این فرودگاه و پیش نیامدن مشکلی می توان به سخنان مسوولان اعتماد کرد و باور داشت که قنات ها مشکلی برای مسافران پیش نمی آورند.

● مدیرکل اخراج می شود

غلامحسین باقریان مدیرعامل فرودگاهی بود که به قول اصغر کتابچی ۴۰ میلیارد تومان هزینه نگهداری دارد. باقریان که روزی گفته بود «نمی توان فرودگاه امام را مانند دیگر فرودگاه های معمولی کشور در نظر گرفت و پروژه این فرودگاه را شبیه همه پروژه های دیگر دانست چرا که موقعیت استراتژیک فرودگاه امام نقش اساسی در توسعه اقتصاد کشور و منطقه دارد» اما ظاهراً چندان این موقعیت استراتژیک را جدی نگرفته بود چرا که برف، فرودگاه تحت نظارت او را فلج کرد. بر اثر بارش برف در این فرودگاه استراتژیک کشور پروازها یا نشست و برخاست نداشتند یا با تاخیر فراوان چنین می کردند، در فرودگاه نان و غذا پیدا نمی شد، نه تنها راه های دسترسی به فرودگاه هزار مشکل داشت که جاده های داخلی فرودگاه نیز از نعمت پاک شدن و قابل استفاده شدن بی بهره مانده بودند تا علاوه بر اعتراض مسافران صدای مسوولان نیز دربیاید و باقریان عزل شود.

عزلی که البته به شکلی بامزه به استعفا تبدیل شد. باقریان اما آخرین قربانی این فرودگاه پیشکسوت نخواهد بود؛ فرودگاهی که پس از مدت ها هنوز فاز اولش تمام نشده است، دور از شهر است چنان که گاهی برای یک پرواز نیم ساعته باید دو ساعت و نیم برای رسیدن به آن وقت صرف کنی، فرودگاهی که مترو ندارد، فرودگاهی که امکانات رفاهی ندارد، فرودگاهی که راه های دسترسی اش کافی نیست و فرودگاهی که با بارش برف تعطیل می شود. از فرودگاه امام همچنان خواهیم شنید. باید امید داشت اکنون که در آستانه تصویب بودجه هستیم بودجه مناسبی به این پروژه ملی اختصاص یابد تا فاز یک این پروژه به سرعت تکمیل شود و فاز دوم آن آغاز. شایسته نیست فرودگاهی که بزرگترین و مهم ترین فرودگاه کشور است و قصد رقابت با فرودگاه های مهم منطقه را دارد همچنان افتان و خیزان با هزار اما و اگر ساخته شود و توسعه یابد.

ساسان قهرمانی