ایران ـ غرب حركت به دو سو

هیچ فناوری در جهان به اندازه فناوری هسته ای با موضوعات سیاسی و امنیتی عجین نشده است به همین دلیل پذیرش حق قانونی كشورها برای تولید سوخت هسته ای از نظر غربی ها, نشات گرفته از «نیت رهبران» و نه «حق و حقوقی قانونی» آنان است
اروپایی ها كه از هم اكنون پیام های هشداردهنده ای را به مقامات تهران ارسال می كنند خواهان روشن كردن آتشی نیستند كه نمی توانند آن را كنترل كنند ایران برای اروپا چه از لحاظ اقتصادی و چه از لحاظ سیاسی حائز اهمیت است, بویژه اینكه هم اكنون سرتاسر خاورمیانه در اختیار آمریكایی ها است

«هدف راهبردی ما، آن است كه ایران فاقد توانایی فناوری چرخه سوخت هسته ای باشد.» این آخرین سخنان كاندولیزا رایس وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریكا در ارتباط با پرونده هسته ای جمهوری اسلامی ایران است كه در گفت وگو با روزنامه واشنگتن پست عنوان شده است. آیا اروپا نیز همین هدف را دنبال می كند؟

روند مذاكرات ۲۰ ماهه میان ایران و سه كشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلستان، گویای این واقعیت است كه ادامه این روند به زیان ایران است،و ادامه آن نتیجه ای جز آنچه كه مطلوب استراتژی آمریكا است به دنبال نخواهد داشت با این تفاوت كه تكنیك مذاكره و شیوه دستیابی به هدف میان آمریكا و اروپا متفاوت است. از نظر غرب، هر تلاشی برای دستیابی به چرخه سوخت هسته ای، مترادف، با توانایی تولید جنگ افزارهای هسته ای است. اگر چه پیمان منع اشاعه سلاحهای هسته ای (NPT) حق كلیه اعضا را برای دستیابی به فناوری صلح آمیز هسته ای از جمله فناوری تولید سوخت هسته ای، به رسمیت شناخته است، اما در عین حال یك اراده قوی برای مقابله با این حق قانونی كشورها در اروپا و آمریكا بوجود آمده است. هیچ فناوری در جهان به اندازه فناوری هسته ای با موضوعات سیاسی و امنیتی عجین نشده است. به همین دلیل پذیرش حق قانونی كشورها برای تولید سوخت هسته ای از نظر غربی ها، نشات گرفته از «نیت رهبران» و نه «حق و حقوقی قانونی» آنان است. به عبارت دیگر كشوری كه اردوگاه متحدین غرب قرار داشته باشد، می تواند از این فناوری بهره مند شود، حتی اگر همانند اسرائیل هیچ یك از تعهدات بین المللی را به رسمیت نشناخته باشد. اما اگر همان كشور بخواهد مسیری متفاوت را در پیش گیرد و یا نظم حاكم جهانی را نپذیرد، به تلاش برای دستیابی به جنگ افزارهای هسته ای و برهم زدن امنیت بین المللی متهم می شود، حتی اگر عالی ترین مرجع قضاوت یعنی آژانس بین المللی انرژی اتمی به صلح آمیز بودن برنامه های هسته ای آن كشور مهر تأیید زده باشد. این تناقضی است كه جهان در مقابل پرونده هسته ای ایران با آن مواجه است.

جمهوری اسلامی ایران یكی از اعضای قدیمی NPT است. در رژیم گذشته این كشور، كلنگ ساخت یك نیروگاه اتمی به زمین زده شد. در حال حاضر پروتكل الحاقی NPT توسط دولت به امضا رسیده و علیرغم اینكه هنوز مجلس ایران این پروتكل را تصویب نكرده، مفاد پروتكل الحاقی را به مرحله اجرا در آورده است. چند هزار ساعت نفر كار بازرسی توسط مأموران آژانس بین المللی انرژی اتمی صورت گرفته است و هیچ یك از گزارش های مدیر كل آژانس مؤید انحراف برنامه های صلح آمیز هسته ای ایران نیست. نزدیك به دو سال تهران بطور داوطلبانه فعالیت های غنی سازی اورانیوم را به حال تعلیق درآورده و حتی برای اثبات حسن نیت خود، فعالیت های پژوهشی و علمی را در تاسیسات هسته ای خود قطع كرده است. آیا این اقدامات برای اعتمادسازی جامعه جهانی كفایت نمی كند؟

اروپا و آمریكا به این سئوال جواب منفی می دهند. اختلاف از اینجا آغاز شده كه اروپا تاسیسات بازفرآوری اورانیوم در اصفهان موسوم به UCF (Uranium Conversion Facility) را بخشی از تعهدات ایران در چارچوب بیانیه پاریس می داند. تهران در مذاكراتی كه نهایتا به صدور این بیانیه منجر شد، پذیرفت كه تا زمان ادامه مذاكرات هسته ای، فعالیت های چرخه سوخت هسته ای خود را داوطلبانه متوقف كند. اروپائیان در آن زمان تلاش كردند این تعلیق را به یك تعهد حقوقی و دائمی تبدیل كنند. اما پس از آنكه همه اركان جمهوری اسلامی ایران یك صدا و براساس یك اجماع حاكمیتی، حفظ فناوری چرخه سوخت را خط قرمز و غیرقابل معامله اعلام كرد، اروپائیان از مواضع سرسختانه خود عقب نشینی كردند.

در مقابل دیدگاه اروپائیان، ایران تأسیسات UCF را خارج از تعهدات بیانیه پاریس می داند. از دید مقامات ایرانی، تبدیل كیك زرد به گاز هگزافلوراید، غنی سازی اورانیوم تلقی نمی شود، بلكه تنها پس از آنكه این گاز وارد دستگاههای سانتریفیوژ مستقر در تأسیات نطنز شد، ایران غنی سازی اورانیوم را آغاز كرده است. به همین دلیل ایران علیرغم پافشاری برای آغاز بكار تأسیسات UCF، همچنان بر ادامه تعلیق داوطلبانه تأسیسات نطنز تأكید دارد. درخواست ایران از آژانس برای نظارت بر فك پلمپ تاسیسات UCF نیز نه به منزله كسب اجازه از این نهاد بین المللی، بلكه به دلیل احترام به آن است. به عبارت دیگر چون ایران به طور داوطلبانه و با حضور بازرسان آژانس، تأسیسات اصفهان را پلمپ كرده، از آژانس نیز خواسته در هنگام رفع پلمپ حضور داشته باشد.اكنون سه رأس مذاكرات هسته ای یعنی ایران، آژانس و غرب در مرحله آزمون اراده قرار دارند. ایران راه اندازی تاسیسات اصفهان را حق قانونی خود می داند، غرب به این اقدام به عنوان تلاش برای حركت در مسیر تسلیحاتی نگاه می كند و آژانس نیز نگران تضعیف پیمان NPT و موضوع یك بحران هسته ای در جهان است. اینكه آیا سرانجام ایران كلید فعالیت تاسیسات UCF را خواهد زد و یا غرب پرونده هسته ای ایران را به شورای امنیت ارجاع می دهد، نیاز به گذشت زمان دارد، اما قدر مسلم روند كنونی ادامه نخواهد یافت.

---