ما و ساختمان ها

امروز ما دشوار بتوانیم در بنایی ایرانی كه زمانی در گذشته دور مجلل بود راحت زندگی كنیم. سبك زندگی دستخوش تغییرهای اساسی شده و بناها را منظماً تعمیر و بازسازی نكرده اند تا قابل …

امروز ما دشوار بتوانیم در بنایی ایرانی كه زمانی در گذشته دور مجلل بود راحت زندگی كنیم. سبك زندگی دستخوش تغییرهای اساسی شده و بناها را منظماً تعمیر و بازسازی نكرده اند تا قابل استفاده بماند. یك صبح بیدار شده ایم و دیده ایم از بنایی می توان فقط برای عكس گرفتن استفاده كرد.

هوایی خشك هم كه رس ساختمان را می كشد در این فرسودگی و از كارافتادگی تاثیر دارد. در هواهای معتدل تر، استفاده از بناهای چندصدساله آسان تر از ساختمان های چندده ساله مناطق كویری است. با این همه، به بركت مصالح و معماری نوین شاید بتوان به ساختمان ها عمر مفید درازتری بخشید. اساس ساختمان پابرجا می ماند و می توان آنها را با نیازها و شیوه كار و زندگی در هر عصر تطبیق داد.

متغیرهایی البته بیرون از اراده آدمیان عمل می كنند. در دهه ۱۳۵۰ كه تب هرم سازی دنیا را گرفته بود، قرار شد تهران هم صاحب هرم شود. سی سال بعد كه هرمی در بهارستان ساخته شد به قامت ناساز میدان پیرامونش زار می زد. هرم هایی كه همان موقع در لوور و جاهای دیگر ساختند به محیطی قدیمی جلوه تازه داد. هرم تهران فقط كهنگی محیط فكسنی اطراف را دوچندان می كند.

هفتاد سال پیش كه ساختمان كتابخانه ملی ایران ساخته شد به تصور هم نمی آمد روزی آن منطقه تهران چیز دیگری شود. و خود ساختمان به سبب كانال كولرها و نوع تعمیراتی كه بر آن روا داشته اند سایه كمرنگی است از روزگار شباب خویش. هر بار كه درهایی چوبی را رنگ می زنیم آنها را چندین سال كهنه تر می كنیم چون خلقیات ملی متمایل به كندن و دورانداختن است، نه نگهداری چیزها بدان سان كه بود.

كتابخانه ملی جدید می تواند به بهبود درك ما از ساختمان كمك كند: بنایی محكم و ساده كه می توان هر چند ده سال یك بار آن را از درون برای كاربردهای جدید نوسازی كرد. همین قدر كه با دقت و زیرنظر معماران اصلی حفظ شود و از گزند تعمیر و نقاشی و دستكاری به سبك متداول در امان بماند دستاورد فرهنگی بسیار بزرگی خواهد بود.

معمولاً در اداره های دولتی بوی پیازداغ فرارسیدن نیم روز را اعلام می دارد. در ساختمان كتابخانه ملی برای مبارزه با انتشار بوی غذا از مطبخ به قسمت های دیگر هم تدبیرهایی اندیشیده اند كه حتی از سوی ستایشگران قورمه سبزی جای قدردانی دارد. در مجموع، این بنای ساده می تواند الهام بخش فرهنگ معماری ایران باشد.

محمد قائد