درس و لرز

روان شناسی ترس کلاس اولی ها در گفت وگو با دکتر کتایون رازجویان روان پزشک کودک و نوجوان

روزهای آخر تابستان و اول پاییز برای بعضی از خانواده‌ها روزهای کاملا خاصی است. بسیاری از خانواده‌ها باید در این ایام فرزند کلاس اولی خود را راهی کلاس درس کنند و از این موضوع کمی نگران هستند و این نگرانی برای والدینی که فرزند آنها پیش از این در محیط‌های آموزشی مثل مهدهای کودک و پیش‌دبستانی‌ها حضور نداشته، بیشتر است...

ارتباط با محیط مدرسه، قرارگرفتن در یک محیط آموزشی منضبط، اولیای مدرسه، سایر دانش‌آموزان و... عواملی هستند که در این روزها دغدغه والدین را تشکیل می‌دهند اما آیا دانش‌آموزان کلاس اولی واقعا با وارد شدن به این محیط جدید مشکل دارند و اگر دارند، والدین چه کاری برای رفع این مشکل می‌توانند انجام دهند؟ برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها، با دکتر کتایون رازجویان، روان‌پزشک کودکان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، درباره اقدام‌های والدین در آستانه سال نوی تحصیلی برای دانش‌آموزان کلاس اولی گفت‌وگو کرده‌ایم.

▪ این روزها خانواده‌ها، مخصوصا خانواده‌هایی که فرزند کلاس اولی دارند، نگرانی‌های فراوانی بابت ورود فرزند خود به یک محیط آموزشی جدید دارند، آیا دلیلی برای این نگرانی‌ها وجود دارد یا اینکه حساسیت بیش از حد والدین باعث بروز آن می‌شود؟

شاید در سال‌های دور، ورود کودک به دبستان و کلاس اول باعث نگرانی‌ می‌شد ولی در سال‌های اخیر، کمتر شاهد هستیم که دانش‌آموزی برای قبول این موقعیت دچار مشکل شود و والدین را نیز نگران کند.

▪ چرا؟

چون پیشرفت‌های رسانه‌های ارتباط جمعی، بسیاری از این مشکلات را حل کرده است. کودک ۶ ساله در حالی وارد محیط دبستان می‌شود که بارها و بارها در تلویزیون و کتاب‌های داستان درباره خوبی‌های مدرسه دیده و شنیده و مثل کودک قدیم نیست که بدون هیچ آمادگی قبلی و شناخت از محیط مدرسه، وارد آن شود. امروزه بسیاری از کودکان با اشتیاق قدم به مدرسه می‌گذارند و از بودن در این محیط احساس رضایت می‌کنند. تازه این فقط یک سوی ماجراست و عوامل دیگری نیز در ارتباط برقرار کردن کودک با محیط مدرسه تاثیر دارند.

▪ یعنی مهدهای کودک و مراکز پیش‌دبستانی؟

بله، مراکز پیش دبستانی با ایجاد محیطی شاد و با محوریت بازی و آموزش همزمان، یک سال پیش از ورود دانش‌آموز به مدرسه، او را برای مواجهه با این مرحله آماده می‌کنند. در این محیط، کودک با مسائلی مانند حضور آموزگار، اجازه گرفتن، حضور در کلاس و پشت نیمکت نشستن آشنا و مباحث جدی‌تر در آموزش به سال بعد و کلاس اول موکول می‌شود.

▪ یعنی کودکانی که به پیش‌دبستانی می‌روند، برای ورود به مدرسه مشکل خاصی ندارند؟

در بیشتر موارد مشکلات سطحی کودکان با حضور در کلاس‌های پیش‌دبستانی برطرف می‌شود ضمن اینکه اگر مشکلات حادتری نیز وجود داشته باشد، والدین یک سال زودتر متوجه آن می‌شوند و فرصت خواهند داشت با بهره‌گیری از روش‌های اصولی، این مشکلات را قبل از ورود به دبستان برطرف کنند. بسیاری از مشکلات از قبیل نداشتن تمرکز، بی‌تابی و مشکل در یادگیری در این مرحله تشخیص داده می‌‌شود.

▪ و اگر این دوره را سپری نکنند؟

به‌طور طبیعی، مشکلات کودکانی که هرگز از خانواده و والدین خود جدا نبوده‌اند، از کودکانی که در دوره‌های پیش‌دبستانی حضور داشته‌اند، بیشتر خواهد بود. مدرسه یک محیط نظام‌مند است و اصول و قوانین خاص خود را دارد و کودکی که به این قوانین آشنا نباشد، دیرتر می‌تواند خود را با این محیط هماهنگ کند بنابراین پدرها و مادرها باید کودک خود را در کلاس‌های پیش‌دبستانی ثبت‌نام کنند تا با این کار هم به خود، هم به فرزند خود و هم به آموزگار او در دبستان کمک کنند.

▪ ولی‌ ما همچنان با کودکانی مواجه هستیم که دوره ‌پیش‌دبستانی را نگذرانده‌اند و حالا در آستانه ورود به دبستان هستند! والدین برای این دانش‌آموزان چه باید بکنند؟

در حال حاضر، برای کودکانی که امسال وارد کلاس اول می‌شوند، امکان سپری کردن دوره پیش‌دبستانی وجود ندارد بنابراین پدر و مادر باید آمادگی‌های لازم برای حضور در محیط مدرسه را به فرزند خود بدهند که البته کار چندان ساده‌ای هم نیست.

▪ این آموزش‌ها شامل چه مواردی می‌شود؟

والدین باید برای فرزند خود محیط مدرسه را به شکل ساده تعریف کنند. دلیل حضور آنها در این محیط، انتظارهایی که از آنها می‌رود، رابطه معلم و شاگردی و مسائلی از این قبیل باید برای کودک توضیح داده شود. حقیقت این است که دانش‌آموز با ورود به کلاس اول وارد یک مرحله جدید می‌شود ولی والدین باید تعادل را نیز در شناساندن این مرحله جدید رعایت کنند. کودک باید حس کند وارد یک مرحله بالاتر شده و در عین حال نباید این مرحله جدید را آنقدر خاص به او نمایش دهیم که از سپری کردن آن با موفقیت هراس داشته باشد.

▪ در برنامه کودکی که به مدرسه می‌رود، چه تغییراتی باید ایجاد شود؟

از مهم‌ترین مسائل در این دوره، تنظیم ساعت‌های خواب و بیداری دانش‌آموز است که پدر و مادر باید توجه ویژه به آن داشته باشند. همچنین والدین باید ساعت‌های مهمانی خود را تنظیم کنند تا به ساعت خواب دانش‌آموز لطمه وارد نشود. اگر کودک سابقه دوری از خانواده را ندارد، باید از همان روزهای ابتدایی، برنامه رفت‌و‌آمد او را با سرویس مدارس تنظیم نکنند و سعی کنند روزهای اول همراه با او به مدرسه بروند و کودک را به خانه بازگردانند تا آشنایی با سرویس، تدریجی انجام شود. به غیر از این، خانواده‌ها می‌توانند به تدریج انتظاراتی که از کودک می‌رود، به او آموزش دهند. مثلا اینکه به او بیاموزیم که وسایل مدرسه‌اش را جمع کند، برنامه درسی‌اش را به یاد داشته باشد و لوازم مورد نیاز خود را بررسی کند و به او یادآوری کنیم که «تو الان مسوول کیفت هستی!»

پیمان صفردوست