مشکل گوارشی سالمندان

افزایش سن باعث کاهش حرکات روده ای و افزایش احتمال ابتلا به یبوست

«یبوست» مشکل شایعی است که در همه سنین دیده می‌شود. علایم آن به صورت تغییر متناوب در دفع مدفوع (کمتر از ۳ بار در هفته)، طولانی‌شدن زمان دفع، (۱۰ دقیقه یا بیشتر)، دفع سخت (احساس دفع ناکامل یا نیاز به تحریک دستی برای دفع، مدفوع سفت و تکه‌تکه شده) است و گاهی هنگام اجابت مزاج، درد و خونریزی هم وجود دارد...

این مشکل در سالمندی به علت کاهش حرکت‌های روده‌ای بیشتر اتفاق می‌افتد و افراد سالمند مستعد یبوست هستند، البته باید بدانید که عوامل مختلف دیگری هم در ایجاد آن دخالت دارند. مثلا گاهی بیماری خاصی باعث یبوست می‌شود و لازم است برای بررسی علت و درمان بیماری به پزشک مراجعه کنید. گاهی نیز مصرف داروها باعث یبوست می‌شود که در این مورد نیز باید از پزشک خود سوال کنید، اما در اغلب موارد، شیوه زندگی باعث یبوست می‌شود. پس می‌توان با توجه به موارد زیر این شیوه را اصلاح کرد و بروز یبوست را کاهش داد.

● عادت‌های غذایی

کم‌خوردن موادغذایی حاوی فیبر (سبزی‌ها، میوه‌ها و غلات سبوس‌دار) باعث یبوست می‌شود. میوه‌ها و سبزی‌ها، غلات سبوس‌دار و حبوبات دارای «فیبر» هستند. مصرف روزانه ۲ میوه (مانند پرتقال و هندوانه) و سبزی‌ها (بیش از ۲۴۰ گرم) همراه حبوبات فیبردار و غلات کامل می‌تواند موثر باشد. اگر به مشکل‌های دندانی مبتلا باشید، جویدن غذا سخت می‌شود بنابراین میوه و سبزی کمتری می‌خورید در نتیجه دچار یبوست می‌شوید. در چنین مواردی می‌توانید از سبزی‌های خردشده یا میوه‌های پخته (پوره میوه‌‌ها) یا رنده‌شده استفاده کنید. مصرف موادغذایی حاوی فیبر، ارزان‌ترین و راحت‌ترین راه درمان یبوست است. گلابی رسیده، آلو، زردآلو، توت‌،‌ انگور، گوجه‌فرنگی، کاهو و سایر انواع میوه‌ها و سبزی‌ها، برنج سبوس‌دار، نان‌جو یا نان کامل گندم که دارای سبوس‌ باشند، حاوی فیبر هستند و یبوست را کم می‌کنند. مصرف روغن زیتون صبح ناشتا یا روغن کرچک (نه‌ به‌طور مداوم) نیز توصیه می‌شود. بعضی از میوه‌های هسته‌دار مانند زردآلو، گیلاس... و حبوبات (نخود، لوبیا)، گل‌کلم و... نفاخ هستند و مصرف آنها در صورتی که باعث ناراحتی شما شوند، توصیه نمی‌شود. مصرف زیاد گوشت، محصول‌های لبنی پرچرب، تخم‌مرغ، دسرها و تنقلات خیلی شیرین می‌تواند باعث یبوست شود و بهتر است کمتر مصرف شوند.

● کاهش مصرف مایعات

افراد سالمند کمتر احساس تشنگی می‌کنند؛ اگر فقط زمانی که تشنه هستید آب و سایر مایعات بنوشید، مطمئن باشید مایعات کافی به بدن شما نمی‌رسد. مصرف کم‌ مایعات باعث ایجاد یبوست می‌شود. سعی‌کنید در طول روز حداقل۸-۶ لیوان مایعات (سوپ، آبمیوه‌ها، شربت‌ها، چای، آب داخل موادغذایی) و آب ساده بنوشید. اگر صبح‌ها بعد از بیدار شدن از خواب، ناشتا یک لیوان آب‌ گرم بنوشید، چند دقیقه بعد روده‌ها به کار می‌افتد. چند ساعت قبل از خواب، یک لیوان شیر گرم کم‌چربی بنوشید. این کار ضمن تامین مایعات بدن به‌کار‌کردن روده‌ هم کمک می‌کند و باعث می‌شود شب راحت‌تر بخوابید.

● فعالیت‌ بدنی

اگر در طول روز تحرک کمی دارید و زیاد می‌نشینید یا دچار سانحه یا بیماری خاصی شده‌اید که منجر به بی‌تحرکی شما شده، احتمالا دچار یبوست خواهید شد. نیم‌ساعت پیاده‌روی روزانه یا انجام سایر تمرین‌های ورزشی باعث افزایش حرکت‌های روده‌ای می‌شود و به برطرف‌شدن یبوست کمک می‌کند، بنابراین به‌طور منظم ورزش کنید.

● زمان اجابت مزاج

اگر به دلایل مختلف اجابت مزاج را به تاخیر می‌اندازید، پس از مدتی دچار یبوست شدید خواهید شد، مثلا حتی وقتی برای کاری عجله دارید یا بیرون از منزل هستید و تمایل به استفاده از توالت عمومی ندارید (احتمالا به علت بهداشت آن)، اجابت مزاج را به تاخیر نیندازید و هر زمان که نیاز به اجابت مزاج پیدا کردید، بلافاصله به توالت بروید. وقتی اجابت مزاج هر روز در یک ساعت معین انجام شود، روده‌ها عادت می‌کنند که در همان زمان معین کار کنند. این زمان بهتر است پس از خوردن غذا و ترجیحا پس از خوردن صبحانه باشد. زمانی را انتخاب کنید که آرامش داشته باشید و بتوانید بدون عجله در توالت بمانید. اگر از توالت فرنگی استفاده می‌کنید، یک زیرپایی به بلندی حدود ۱۵ سانتی‌متر زیر هر یک از پاهایتان، بگذارید. این کار باعث می‌شود حالت چمباتمه ایجاد شود که به دفع مدفوع کمک می‌کند.

اجابت مزاج اگر به موقع و در زمان معین در روز انجام شود (پس از خوردن غذا، به خصوص پس از خوردن صبحانه)، مانع یبوست می‌شود.

● مصرف داروها

مصرف داروهای مسهل به‌طور مداوم باعث می‌شود پس از مدتی روده کار طبیعی خود را انجام ندهد و یبوست به وجود آید، بنابراین از مصرف خودسرانه داروهای مسهل خودداری و فقط با تجویز پزشک آنها را مصرف کنید.

مسکن‌های قوی، موادمخدر، داروهای ادرارآور و قرص کلسیم از داروهایی هستند که می‌توانند باعث یبوست شوند.

● علت‌های روانی

افسردگی، گاهی هم استفاده از لگن یا توالت فرنگی‌های غیراختصاصی و کثیف می‌تواند باعث یبوست شود.

● بیماری‌ها

دیابت‌ و هیپوتیروییدی می‌توانند باعث یبوست شوند.

یبوست می‌تواند باعث دردها و ناراحتی‌های شکمی شود. همچنین یبوست مزمن می‌تواند باعث افسردگی شود.

یبوست را جدی بگیرید و در صورت بروز هریک از موارد زیر حتما به پزشک مراجعه کنید:

اگر به تازگی دچار یبوست شده‌اید.

اگر اخیرا عادت اجابت مزاج شما تغییر کرده، مثلا تعداد دفعات اجابت مزاج کمتر یا بیشتر یا مدفوع سفت‌تر یا شل‌تر شده است.

اگر هنگام اجابت مزاج درد دارید.

اگر در مدفوع خون دیده می‌شود.

اگر مدفوع سیاه‌رنگ شده است.