روش های پیشگیری, تشخیص, و درمان بیماری زونا

زونا از جمله بیماری های دردناک و دردسر ساز می باشد که در این بخش ما شما را با نحوه درمان این بیماری آشنا می کنیم

زونا چیست؟

اگر تا کنون به آبله مرغان دچار شده‌اید (تقریباٌ همه بزرگسالان مبتلا شده‌اند) احتمال دارد که ویروس هنوز در بدن شما آزادانه وجود داشته باشد. ویروس واریسلا-زوستر (varicella-zoster) می‌تواند در بدن دهه‌ها نفهته بماند بدون این که هیچ علامتی ایجاد کند. در برخی از مردم این ویرس بیدار می‌شود و در طول رشته‌های عصبی به سمت پوست حرکت می‌کند. نتیجه آن تاول دردناک و متمایزی به نام زونا است.

جوشهای زونا شبیه چیست؟

جوش زونا می‌تواند خوشه‌ای مشخص از تاول‌های پر از مایع باشد که اغلب در نواری اطراف یک سمت کمر دیده می‌شود. محل دیگر تاول زونا که بیشتر از همه متداول است، یک سمت پیشانی یا اطراف یک چشم است اما این تاولها ممکن است هر جای دیگری در بدن اتفاق بیافتند.

علائم زونا: پیش از ایجاد جوش

اولین علامت زونا یک تا پنج روز پیش از ایجاد تاول دیده می‌شود. این علائم هشدار دهنده اولیه، معمولاٌ در محلی احساس می‌شود که تاول ایجاد می‌شود. این موارد عبارتند از:

۱. خارش

۲. سوزش

۳. درد

۴. مور مور شدن

علائم دیگر زونا

در حالیکه درد و تاول‌های منطقه‌ای، علائم مشخصه زونا هستند، علائم دیگر آن می‌تواند شامل موارد زیر باشد

۱. تب

۲. سردرد

۳. احساس سرما

۴. آشفتگی معده.

زونا یا مشکل پوستی دیگر؟

تاول‌های وچکی که تنها بر روی لبها یا اطراف دهان دیده می‌شوند، ممکن است تبخال باشند که گاهی اوقات تاول تب خوانده می‌شوند. این تاولها زونا نیستند اما توسط ویروس هرپس سیمپلکس ایجاد می‌شوند. تاول‌های خارش دار که پس از پیاده روی، باغبانی یا سپری کردن زمان در بیرون از منزل ظاهر می‌شوند، ممکن است واکنش به پیچک سمی، بلوط سمی یا سماق سمی باشند. اگر مطمئن نیستید چه چیزی موجب ایجاد این تاول‌ها شده است، به پزشک مراجعه کنید.

عامل زونا چیست؟

ویروس واریسلا زوستر مسئول آبله مرغان و زونا است. اولین باری که فرد در معرض ویروس قرار می‌گیرد، تاول‌های خارش‌دار و گسترده در بدن به نام آبله مرغان ایجاد می‌شود. این ویروس در بدن باقی می‌ماند و در سلول‌های عصبی جای می‌گیرد. سالها بعد ممکن است ویروس دوباره فعال شود و زونا را ایجاد نماید. این ویروس به نام هرپس زوستر نیز شناخته می‌شود اما ارتباطی با ویروسی که تبخال دستگاه تناسلی را ایجاد می‌کند، ندارد.

تشخیص زونا

پزشک می‌تواند زونا را تنها با نگاه کردن به تاول‌ها تشخیص دهد. اگر علائم زونا دارید، حتی در صورتی که فکر می‌کنید هرگز آبله مرغان نداشته اید، به پزشک مراجعه کنید. بسیاری از موارد آبله مرغان در کودکی به قدری خفیف است که متوجه آن نمی‌شوید اما ویروس همچنان وجود دارد و با تاخیر دوباره فعال می‌شود. برای پیشگیری از پیچیدگی‌ها، باید درمان را به محض ظاهر شدن زونا، شروع کنید.

زونا چه مقدار طول می‌کشد

تاول‌های زونا معمولا ظرف هفت تا ده روز دلمه بسته و ظرف دو تا چهار هفته به طور کامل ناپدید می‌شود. در بیشتر افراد سالم، تاول‌ها هیچ جای زخمی باقی نمی‌گذارند و درد و خارش پس از چند هفته یا ماه از بین میرد اما کسانیکه دچار ضعف سیستم ایمنی هستند ممکن است تاول‌های زونا در آنها به موقع بهبود نیابد.

چه افرادی در خطر زونا قرار دارند؟

فردی که پیش از این به آبله مرغان مبتلا شده ممکن است به زونا مبتلا شود اما احتمال زونا با افزایش سن افزایش می‌یابد. افراد با سن بالاتر از شصت سال ده برابر بیشتر از کودکان زیر ده سال احتمال ابتلا به زونا دارند. عوامل دیگری که احتمال زونا را افزایش میدهد عبارتند از:

۱. برخی از داروهای سرطان

۲. داروهای استروئید

۳. استرس یا صدمه روحی بلند مدت

۴. ضعف سیستم ایمنی ناشی از بیماریهایی مانند سرطان یا ایدز.

۵. یک چهارم بزرگسالان در طول عمرشان بالاخره به زونا دچار می‌شوند و اغلب از جهات دیگر سالم هستند.

زونا مسری است؟

بله اما نه به صورتی که شما فکر می‌کنید. تاول زونای شما در افراد دیگر زونا ایجاد نمی‌کند بلکه ممکن است موجب آبله مرغان در کودکان شود. افرادی که هرگز پیش از این آبله مرغان نگرفته‌اند یا واکسن پیشگیری از آن را نزده‌اند ممکن است ویروس را با تماس مستقیم با تاول‌های زونای فرد مبتلا بگیرند. بنابراین روی تاول‌های زونا را بپوشانید و از تماس با نوزادان و زنان بارداری که ممکن است پیش از این آبله مرغان نگرفته باشند، یا واکسن واریسلا را نزده اند دوری کنید.

ممکن است زونا درد مزمن ایجاد کند؟

در برخی از افراد مسن تر درد زونا ممکن است ماه‌ها یا حتی سالها پس از بهبودی تاول‌ها طول بکشد. این درد به علت عصبهای آسیب دیده در زیر پوست است که به عنوان دردهای بعد از بیماری زونا (postherpetic neuralgia ) شناخته می‌شود. برخی دیگر نیز خارش مزمن در ناحیه‌ای که تاول وجود داشته است، احساس می‌کنند. در موارد شدید درد یا خارش ممکن است به قدری آزار دهنده باشد که موجب بی خوابی، کاهش وزن یا افسردگی شود.

پیچیدگیهای دیگر در زونا

اگر تاول‌های زونا در اطراف چشم یا پیشانی ایجاد شوند، ممکن است موجب عفونت چشم و کوری موقتی یا دائمی شوند. اگر ویروس زونا به گوش حمله کند، ممکن است فرد دچار مشکلات تعادل یا شنوایی شود. در موارد نادر ویروس زونا ممکن است به مغز یا نخاع نیز حمله کند. این پیچیدگی‌ها معمولاً با پیشگیری از طریق شروع زود هنگام درمان قابل اجتناب است.

درمان: داروی ضد ویروس

با این که هیچ معالجه‌ای برای زونا وجود ندارد، داروهای ضد ویروسی می‌تواند حمله را آهسته و کند سازند. درمان فوری می‌تواند زونا را کوتاه‌تر و خفیفتر کند و در عین حال خطر ایجاد درد پس از زونا را به نصف کاهش میدهد. پزشکان توصیه می‌کنند داروهای ضد ویروسی تجویز شده با اولین علائم تاول زونا مصرف شود. داروها عبارتند از آسیکلوویر(acyclovir)، والاسی کلوویر (valacyclovir)یا فامسی کلوویر (famcyclovir) .

درمان: مسکن تاول

لوسیون‌های ضد خارش و مسکن‌های بدون نسخه مانند کالامین می‌توانند درد و خارش زونا را آرام کنند. اگر درد شدید باشد یا تاول نزدیک به چشم یا گوش قرار داشته باشد، باید فوراٌ با پزشک مشورت کنید. داروهای دیگر مانند کورتیکواستروئیدها ممکن است برای کاهش التهاب تجویز شوند.

مراقبتهای خانگی برای زونا

حمام جوی دوسر کلوئیدی یا پودری یک مرهم قدیمی برای آرام کردن خارش آبله مرغان بوده و می‌تواند در زونا نیز مفید باشد. برای سرعت بخشیدن به خشک شدن تاول‌ها، لیف سرد و مرطوب بر روی آن بگذارید (اما نه زمانی که لوسیون کالامین یا کرم‌های دیگر را بر روی آن مالیده اید). اگر پزشک اجازه داد، در حال بهبودی از زونا، فعال باشید. ورزش ملایم یا فعالیت مورد علاقه می‌تواند ذهن شما را از ناراحتی، منحرف کند.

واکسن آبله مرغان

مرکز کنترل بیماری‌ها توصیه می‌کند افراد در سنین ۶۰ سال و بالاتر واکسن زونا ( زوستا واکس Zostavax )را دریافت کنند. در آزمایش‌های بزرگی که انجام شده، این واکسن خطر ایجاد زونا را به نصف و خطر درد پس از زونا را تا ۶۷ درصد کاهش داده است. اگر به زونا مبتلا هستید، این واکسن آن را درمان نمی‌کند اما می‌تواند از حمله‌های بعدی آن در صورتی که پیش از این به زونا مبتلا شده اید، پیشگیری کند. سازمان نظارت بر غذا و داروی امریکا، زوستاواکس را نیز برای افراد تا سن ۵۰ سال، در صورت تجویز پزشک تایید کرده است.

چه افرادی نباید واکسن را دریافت کنند؟

در موارد زیر نباید واکسن زونا را بزنید:

۱. ممکن است باردار باشید

۲. ایدز یا ضعف سیستم ایمنی دارید

۳. پرتو درمانی یا شیمی درمانی انجام می‌دهید

۴. داروهای سرکوب کننده ایمنی مصرف می‌کنید

۵. سابقه سرطان خون یا لیمفوما دارید

۶. به ژلاتین، نئومایسین آنتی بیوتیک یا هر ماده تشکیل دهنده دیگری در واکسن آلرژی دارید

واکسن زونا و آبله مرغان

از اواخر سال ۱۳۶۹، در بسیاری از کشورها بیشتر کودکان برای محافظت در مقابل آبله مرغان واکسن واریسلا دریافت می‌کنند. این واکسن از ویروس ضعیف شده واریسلا زوستر استفاده می‌کند که احتمال باقی ماندن آن به مدت طولانی در بدن را کاهش میدهد. اما هنوز داده‌های کافی وجود ندارد که مشخص شود آیا افرادی که واکسن آبله را دریافت کرده‌اند در خطر زونا در مراحل بعدی زندگی قرار می‌گیرند یا خیر.