در کار عشق ما همیشه اما بود

حسادت همسران, عشق آنها را تقویت می کند یا تضعیف

کجا بودی؟ چرا دیر آمدی؟ ناهار با کی خوردی؟ کی به تو تلفن می‌زند؟ چرا وقتی با تلفن صحبت می‌کنی، لبخند می‌زنی؟ و... شاید شما هم در طول زندگی‌تان چنین جمله‌هایی را از همسرتان شنیده باشید و در این حالت شاید اولین چیزی که در ذهنتان نقش بسته، این است که همسر شما فردی، شکاک یا بددل است و تصور اینکه شاید این نوع رفتارها نشانه‌ای از حسادت است...

برایتان تعجب‌آور باشد. معمولا این رفتارها از زن یا مردهایی سر می‌زند که به همسرشان حسادت می‌کنند و این حسادت دیواری بین آنها به وجود می‌آورد که حتی می‌تواند به سرعت روابطشان را دچار بحران کند.

حسادت در روابط زن و شوهرها گاهی به عشق زیاد تعبیر می‌شود چیزی که عوام به آن «حسادت عاشقانه» می‌گویند اما واقعیت این است که این حس، نشان‌دهنده ترسی درونی است؛ ترس از خیانت، از دست دادن همسر و... که ریشه در اعتمادبه‌نفس پایین دارد. افراد دچار این حسادت مدام با ترس از طردشدن و از دست‌دادن همسر، دست و پنجه نرم می‌کنند و چون نمی‌خواهند این اتفاق بیفتد با سرک کشیدن در روابط فردی، حریم خصوصی و محدود کردن همسر، سعی در کنترل بیشتر او دارند. درحالی که این رفتارها طرف مقابل را خیلی زود خسته می‌کند به‌طوری که برای فرار از این بند، حاضر می‌شوند هر کاری بکنند.

اینکه شما در مورد همسر خود احساس مالکیت داشته باشید، تا حدودی طبیعی است، به‌خصوص در ابتدای آشنایی و ازدواج که ممکن است حس ‌کنید همسرتان باید خودش را وقف شما کند اما واقعیت این است که ادامه این وضعیت یا شدت گرفتن آن می‌تواند خطرناک باشد و رابطه‌تان را با تهدید جدی مواجه کند.

● شکل‌های متفاوت بروز حسادت

بروز «حسادت» بین همسران شکل‌های متفاوتی دارد؛ رفتارهای پرخاشگرانه، امتناع از برقراری روابط یا هم‌کلامی، مخالفت با اشتغال زن و کنترل‏های مخفی مانند چک کردن تلفن همراه، ایمیل و... ? شکل زیر از رایج‌ترین شکل‌های بروز حسادت در زندگی مشترک هستند:

۱. حسادت به شکل بروز احساسات: هرچند حسادت به نوعی تلاش برای حفظ زندگی و به دلیل احساس تعلق است، اما این حس فقط تا حدی معقول است و اگر حالت بیمارگونه به خود بگیرد، باعث رنجش و آزار فرد و همسرش می‌شود. فردی که حسادت می‌کند، ممکن است واکنش‏های پرخاشگرانه‌ای مانند خشم نسبت به همسرش نشان دهد. حتی گاهی حسادت باعث بروز اضطراب یا غم در فرد می‌شود. معمولا برخی از افراد به دلیل شخصیتی و نابالغ بودن، نقطه ضعف‌هایی دارند. به همین دلیل با کمک سازوکارهای دفاعی برای جهت جبران آن برمی‌آیند مثلا مردی که احساس حقارت و اعتمادبه‌نفس پایینی دارد، حس می‌کند از نظر ظاهر و شرایط خانوادگی دچار تفاوت‌هایی با همسرش است و این تصور را دارد که خانواده او نسبت به همسرش در سطح پایین‌تری است بنابراین این شخصیت ضعیف را به‌صورت برخی رفتارهای واکنشی مانند غرزدن به همسرش نشان می‌دهد. در نتیجه جنگ‌های فرسایشی در خانواده صورت می‌گیرد.

۲.حسادت به شکل دوری کردن: گاهی زن یا مرد حسادت خود را به‌طرف مقابل با امتناع از ایجاد روابط زناشویی، قهر کردن و به‌طور کلی دوری عاطفی ابراز می‌کنند. این نوع حسادت باعث می‌شود از نظر عاطفی بین زوج فاصله بیفتد.

۳.مخالفت با کارکردن همسر: افراد حسود به دنبال راهی هستند تا آزادی‌های شریک زندگی‌شان سلب کنند و کاملا او را کنترل کنند. معمولا مردانی که علاقه‌ای به تحصیل یا کار همسرشان ندارند، در مورد علت مخالفتشان می‌گویند: «من راضی به آزار و اذیت تو نیستم و دلم نمی‌خواهد خسته شوی و...» اما گاهی علت موافقت نکردن آنها، با کارکردن همسرشان می‌تواند به دلیل حسادت باشد. مثلا مرد حتی از فکر اینکه همسرش با همکارش به گرمی احوالپرسی ‌کند، ناراحت می‌شود.

البته گاهی هم زنان به بهانه‌های مختلف با اشتغال شوهرشان مثلا در یک شرکت مخالفت می‌کنند و حتی ممکن است پس از بازگشت همسرشان از محیط کار یا حتی مسافرت لباس‌های او را برای یافتن مو یا بوی عطری بررسی کنند.

۴. کنترل بیش‌ازحد: گاهی حسادت به شکل محدودکردن و کنترل طرف مقابل خود را نشان می‌دهد. در این حالت فرد ممکن است تلفن همراه، ایمیل یا دیگر صفحه‌های مجازی‌ای که همسرش در آنها عضویت دارد، چک می‌کند. البته گاهی خود فرد با رفتارهایش، این حس را در طرف مقابل ایجاد می‌کند. بسیاری از اوقات این رفتار در ایجاد بدبینی و شدت آن نقش موثری دارد.

اگر حسادت در قالب کنترل همسر نمایان شود، ممکن است یکی از همسران مدام طرف مقابل را بازخواست و درباره کارهایش از او سوال ‌کند. هرچند برخی زنان و مردان تصور می‌کنند باید حواسشان به هم باشد تا زودتر متوجه آنچه در زندگی‌شان رخ می‌دهد، بشوند اما این بررسی‌ها و کنترل‌کردن‌ها می‌تواند باعث سست شدن پایه‌های زندگی مشترک شود. این بدبینی نوعی اعتیاد است و هر بار همسر بدبین در پی دستیابی به جواب همسرش را بازخواست می‌کند. بیشتر اوقات فرد پس از اینکه متوجه می‌شود مشکلی در بین نیست، فقط برای مدت کوتاهی دست از این رفتارها برمی‌دارد اما پس از گذشت مدتی کوتاه، دوباره به شکلی بیمارگونه به دنبال این بررسی‌ها و یافتن سرنخ می‌رود. درحالی که زوج‌ها نباید چنین اجازه‌ای به همسرشان بدهند و بهتر است به جای پاسخ به سوال‌های همسرشان که از حسادت و بدبینی رنج می‌برد، به او بفهمانند هر آنچه در ذهن دارد، خیالی بیش نیست.

● حسادت در پوشش تعصب

گاهی شکلی از حسادت در پشت پرده تعصب و غیرت پنهان می?شود. درحالی که «غیرت» نباید در این چارچوب تعریف شود. متاسفانه به دلیل فرهنگ غلط، برخی زنان هم بدبینی مردشان را نشانه دوست‌داشتن می‌دانند درحالی که بدبینی و حسادت مرد، الزاما نشانه‏ عشق و علاقه نیست و او فکر می‌کند اگر حواسش به همسرش نباشد، شاهد خیانت او خواهد بود. از سوی دیگر، این نوع حسادت‌ها نشان‌دهنده اعتمادبه‌نفس پایین زن یا مرد است و اینکه فکر می‌کنند هر فردی از راه برسد، می‌تواند شریک زندگی‌شان را از آنها بگیرد. بیشتر بددلی‌ها از اعتمادبه‌نفس پایین نشأت می‌گیرد. بهترین راه پیشگیری از این حس مخرب، افزایش اعتمادبه‌نفس است. صمیمیت، تعهد و احترام ۳ رکن اصلی عشق هستند و احترام،‌ مهم‏ترین رکن آن است که با بدبینی از بین می‌رود.

● ریشه‌های حسادت زناشویی

ریشه‌های اصلی و حقیقی حسادت، از کودکی شکل می‌گیرد اما از ویژگی‌های رفتاری ارثی نیست. برخی زنان تصور می‌کنند برانگیختن حس حسادت مرد، روشی خوبی برای تقویت عشق اوست و متاسفانه این الگو در کشور ما بسیار شایع است. این رفتار شاید اوایل باعث توجه کاذب زوج‌ها به یکدیگر شود اما به‌مرور باعث از بین رفتن عشق می‌شود. متاسفانه برخی از درمانگران به زنی که شوهرش بدبین است توصیه می‌کنند در مقابل چنین رفتارهایی داشته باشد درحالی که این روش باعث شعله‌ور شدن اختلاف‌های آنها می‌شود. علاوه بر این، هرچند زن مرد باید در زندگی مشترک با هم صادق باشند اما نباید هر اتفاق بی‌ارزشی را که در طول روز رخ می‌دهد، برای هم تعریف کنند. گفتن همه مسایل به معنای صداقت نیست و ممکن است باعث دامن زدن به بدبینی‌ها، رشد افکار مزاحم و درواقع برانگیختن شک و حسادت شود.

البته در مواردی هم گاهی برخی زنان یا مردان برای نشان دادن اینکه در عین حال که برای دیگران جذاب هستند، به همسر و زندگی مشترکشان نیز و وفادار و پای‌بند هستند، داستان‌هایی از جذابیت‌های خودشان و برخی اتفاقات غیرعادی در محل کار تعریف می‌کنند. غافل از اینکه چنین رفتاری، نشانه وفاداری نیست و حس حسادت را در طرف مقابل به‌وجود می‌آورد.

● چه باید کرد؟

خوشبختانه روش‌های موثر و مختلفی مانند روان درمانی ‌فردی و دارویی برای درمان وجود دارد بنابراین اگر در مورد همسرتان بدبین هستید، به روان‌شناس مراجعه کنید. اگر هم همسرتان بددل است، با ملاطفت از او بخواهید با شما نزد روان‌شناس بیاید. معمولا کسانی که دچار حسادت‌اند، قبول ندارند که رفتارشان نوعی بیماری است و باید برای درمان اقدام کنند. در این شرایط با همسرتان صحبت کنید، اگر قبول نکرد از واسطه‌ای که مورد اعتماد همسرتان است، بخواهید او را راضی به انجام این کار کند. اگر باز هم طرف مقابلتان تمایلی به درمان نداشت، به او بگویید با این رفتارش شما را از دست خواهد داد. البته از دست دادن، لزوما به مفهوم طلاق و جدایی نیست و ممکن است از نظر عاطفی فاصله‌ای بینتان ایجاد شود. متاسفانه در مواردی در اثر این بدبینی‌ها، علاوه بر اینکه فرد افسرده می‌شود، احتمال دارد با این تصور که همسرش به او خیانت می‌کند، اقدام به قتل کند. اگر همسرتان شما را تهدید می‌کند، از اطرافیان برای بستری و درمان اجباری او کمک بگیرید. زمانی به فکر درمان نباشید که عشق را با دستان خود خفه کرده‌اید و دیگر مجالی برای زنده کردن آن نیست.

دکتر سامرند سلیمی

روان‌پزشک، عضو کمیته رسانه و کمیته آموزش انجمن روان‌پزشکان ایران