نفت یا امنیت اسراییل

بسیاری از تحلیل گران سیاسی , حمله نظامی ارتش آمریكا و متحدانش به عراق و اشغال این كشور را دستیابی به منابع نفت عراق و به دنبال آن افزایش قدرت سیاسی ایالات متحده در دنیا, می دانند در این مقاله, نویسنده با نقد دلایل حامیان این نظریه و نشان دادن شكست آمریكا در دستیابی به این دو هدف, خاطرنشان می كند كه دلیل این جنگ را باید در سیاست های اسراییل و به ویژه حزب لیكود در تأمین امنیت اسراییل جستجو نمود

با آغاز حمله نظامی ارتش آمریكا و متحدانش به عراق و اشغال این كشور، بسیاری از تحلیل گران سیاسی اعلام نمودند كه دستیابی به منابع نفت عراق و به دنبال آن افزایش قدرت سیاسی ایالات متحده در دنیا، مهم ترین اهداف لشكركشی به خاورمیانه بوده است. اما در این مقاله، نویسنده با نقد دلایل حامیان این نظریه و نشان دادن شكست آمریكا در دستیابی به این دو هدف، خاطرنشان می كند كه دلیل شكل گیری این جنگ را باید در سیاست های اسراییلی ها و به ویژه حزب لیكود در تأمین امنیت اسراییل جستجو نمود.

اصلی ترین انتقادی كه علیه جنگ عراق عنوان می شود، این است كه ایالات متحده برای نفت این كشور و نه جنگ با تروریسم، وارد این معركه شده است.

بریندان اونیل پیش از آغاز جنگ عراق در روزنامه «كریستین ساینس مانیتور» اظهار نموده بود كه «برای بسیاری از افرادی كه در نهضت­های ضد جنگ فعالیت می نمایند، این ایده كه بوش با هدف اشغال منطقه خلیج [فارس] و دست انداری به منابع نفتی، این جنگ را طراحی نموده است، كاملاً پذیرفته شده است.» همچنین منتقد چپ گرای جنگ عراق، نوام چامسكی نیز معقتد است: «كاملاً روشن است كه منابع انرژی عراق مهم است. در این مورد حتی نمی توان تردیدی داست. عراق یكی از اصلی ترین منابع نفت و گاز دنیا به شمار می رود كه دومین ذخیره نفت دنیا را داراست و در قلب منابع نفتی خلیج [فارس] واقع است. همچنین به یاد داشته باشید كه پیش بینی های اطلاعاتی ایالات متحده حاكی از آن است كه در سال های آتی، دو سوم منابع انرژی دنیا، از این منطقه استخراج خواهد شد.»

اما این مطلب با دلایل كلیدی مدنظر من در مورد آغاز این جنگ، متفاوت است. من معتقدم، این جنگ به وسیله نو محافظه كاران حاكم تدارك دیده شد تا منافع دولت اسراییل تأمین گردد. البته حمایت از حزب لیكود نیز جزء اهداف كاخ سفید بوده است. همهٔ این دلایل نیز، كاملاً مستند است، چرا كه این نو محافظه كارن معتقدند، منافع اسراییل و ایالات متحده كاملاً با هم پیوند خورده است، اما آنچه من معتقدم این است كه اندیشه اولیه این جنگ باید در اسراییل طراحی شده باشد. به علاوه، این جنگ دقیقاً به همان هدفی رسید كه حزب لیكود مدت هاست آن را دنبال می كند: ناآرامی منطقه خاورمیانه.

اگرچه تئوری ارتباط «اسراییل _نو محافظه كاران» بدون طرفدار نیست، اما دلایلی وجود دارد كه در میان حامیان نظریه «جنگ برای نفت» با عمومیت زیادی طرح گردیده است. احتمالاً مهم ترین دلیل ذكر شده از سوی این نظریه پردازان، تأمین منافع شركت های بزرگ نفتی آمریكایی است كه به گفته اونیل به ایجاد امپریالیسم نوین نفتی ایالت متحده منجر خواهد شد، هر چند جنگ افروزان كاخ سفید، این جنگ را خیر و شر می خوانند.

البته با سلطه آمریكا بر عراق، شركت های نفتی ایالات متحده ممكن است سودهای كلانی به دست آورند، اما این عامل نمی تواند همه دلایل پشت پرده آغاز جنگ عراق را نشان دهد.

به علاوه، یكی دیگر از دلایل عنوان شده در مورد جنگ برای نفت این است كه متهم كردن حزب نو محافظه كار و دولت اسراییل به جنگ افروزی در منطقه، به تابویی تبدیل شده كه مدافعان یهودی ستیزی را خوشحال می نماید.

● حامیان نظریه «جنگ برای نفت» چه می گویند؟

حامیان این نظریه، دو دلیل متفاوت ارائه می كنند: دلیل اول این است كه در سایه این جنگ، صنعت نفت آمریكا منفعت زیادی كسب خواهد نمود. دلیل دوم هم می گوید افزایش قدرت هژمونیك (سلطه جویی) آمریكا، در گروی كنترل مركز مهم نفت دنیا خواهد بود.

اجازه بدهید كه در این بخش، بین مباحث مربوط به نفت و منفعت طلبی جنگ كنونی تفاوت های قائل شویم.

بدون شك، بازسازی عراق یك معدن طلای تمام عیار برای تعدادی از شركت های آمریكایی خواهد بود؛ به ویژه شركت هایی كه با دولت بوش ارتباط نزدیك تری دارند. در واقع، حتی در خلال جنگ هم قطار سودجویی به حركت خود ادامه می دهد. تعدادی از این شركت ها نظیر «هالیبرتون» در كسب و كارهای مرتبط به تجهیزات نفتی مشغول به فعالیت هستند و یك بخش مهم از بازسازی عراق به معنای كسب سود سرشار برای شركت های فعال در بخش تجهیزات نفتی خواهد بود.

در این میان، مؤسسات مرتبط با استخراج و فروش نفت نیز سود هنگفتی را كسب می نمایند. البته به خاطر داشته باشید كه منافع حاصل از بازسازی عراق، تنها نصیب چند شركت معدود شده و دولت آمریكا و به ویژه مالیات دهندگان آمریكایی، در این میان هیچ منفعتی نخواهند داشت. لذا تنها هزینه های این جنگ از جیب مردم ایالات متحده پرداخت خواهد شد.

همچنین باید دانست كه ایالات متحده ترجیح می دهد كه كنترل نفت عراق را در دست گیرد. به یاد داشته باشید كه پس از ورود ایالات متحده و انگلستان به خاك عراق، آنان در اولین مرحله نسبت به تأمین امنیت حوزه های نفتی جنوب این كشور اقدام نمودند تا از آتش زدن احتمالی این منابع به دست صدام حسین جلوگیری نمایند. روشن است كه هر اشغالگری ترجیح می دهد، به جای تخریب منابع یك كشور، نسبت به بهره برداری از آن منابع اقدام كند.

از طرف دیگر، همواره در افكار عمومی چنین مطرح شده است كه عراق دارای منابع نفتی سرشاری است و نیروهای اشغالگر نیز پیش از جنگ به سایر دولت ها اعلام كره بودند كه در صورت عدم مشاركت در این جنگ، سهمی از این منابع نخواهند داشت.

● اما اینك این سؤال مطرح می شود كه آیا شركت های نفتی، از مشوقین آغاز این جنگ نبوده اند؟

واقعیت این است كه نمایندگان صنعت نفت ایالات متحده، همواره جزء مخالفان تحریم عراق در سال های اخیر بوده اند، چرا كه با وجود تحریم ها، آنان نمی توانستند در این كشور جایگاهی داشته باشند. پس از آغاز دوره اول ریاست جمهوری جورج بوش در سال ۲۰۰۱ میلادی، آنان رایزنی های گسترده ای را برای لغو تحریم های آمریكا علیه ایران و لیبی آغاز نمودند. به علاوه، نمایندگان این شركت­ها از رژیم حاكم بر عراق (دولت صدام حسین) رضایت نداشتند و به همراه نو محافظه كاران كنگره، خواهان تغییر این حكومت بودند.

در ماه می ۲۰۰۱ میلادی، هفته نامه نیوزویك در مقاله ای به قلم رز برادی چنین نوشته بود: «لغو تحریم های آمریكا علیه دولت هایی نظیر ایران، كره شمالی، لیبی و عراق و یا كاستن از این تحریم ها، می تواند حامیان دولت اسراییل و مدیران صنعت نفت ایالات متحده را در برابر هم قرار دهد.»

همچنین فرید محمدی یكی از كارشناسان مؤسسه مشاوره انرژی PFC كه در شهر واشنگتن دی سی فعالیت می كند، معتقد است كه شركت های بزرگ نفتی، برای اطمینان یافتن از كسب منافع خود، باید رویكرد صلح طلبانه تری را در منطقه خلیج [فارس] و دنیای عرب در پیش گیرند. همچنین یكی از مدیران شركت «بیگ اویل» در مصاحبه ای با نشریه «سیاست های انرژی» (Energy Policy) كه در سال ۲۰۰۱ میلادی انجام داد، چنین گفته بود: «ما خواهان لغو تحریم های ایالات متحده علیه ایران و لیبی هستیم، چرا كه بدین­وسیله می توانیم دسترسی و كنترل بیشتری بر عرضه نفت آنان داشته باشیم. در سال ۱۹۹۰ میلادی نیز این شركت ها معتقد بودند كه باید دولت آمریكا روابط نزدیكتری را با صدام برقرار نماید، زیرا وی سیگنال هایی در مورد اجازه ورود شركت های نفتی آمریكایی به عراق نشان داده بود.»

نمایندگان شركت های نفتی، حتی پس از وقایع ۱۱ سپتامبر نیز رویكردی جنگ طلبانه اتخاذ نكردند. آنتونی سامپسون یكی از تحلیل گران مسائل نفت، در دسامبر ۲۰۰۲ میلادی چنین گفته بود: «شركت های نفتی، تأثیر اندكی بر سیاست گذاری ایالات متحده داشته اند. اكثر شركت های بزرگ آمریكایی و شركت های نفتی، جنگ را تهدیدی علیه كسب و كار تجاری خویش به شمار می آورند. به علاوه، در شرایط جنگی، قیمت سهام این شركت ها نیز با كاهش مواجه می گردد.»

نویسنده: استیفن جی اسنیگوسكی

منبع: ماهنامه سیاحت غرب، شماره ۳۹

---