مرکز رشد مجازی فناوری اطلاعات و ارتباطات

در این مقاله سعی شده است تا با ارایه یک مفهوم کلی از مرکز رشد مجازی فناوری اطلاعات و ارتباطات و مقایسه آن با مراکز رشد حقیقی, به چگونگی عملکردهای موجود در آن و نیز خدماتی بپردازد که این مراکز به صورت مجازی به مستأجران خود ارایه می دهند

با توجه به نقصان عمده مراکز رشد فناوری (TECHNOLOGY INCUBATORS) و محدودیت جغرافیایی آنها در حمایت از بنگاههای کوچک و متوسط و کارآفرینان، بسیاری از شرکتهای نوپا از جامعه هدف، که نیاز مبرمی به حمایتهای انکوباتوری دارند، نمی توانند مستأجران حقیقی مراکز رشد موجود باشند. «مرکز رشد مجازی فناوری اطلاعات و ارتباطات» تصمیم دارد تا از طریق ایجاد امکانات مجازی و متدولوژی آموزش الکترونیک، اهداف یک مرکز رشد حقیقی را تا حد امکان در قالب یک طرح مجازی محقق سازد. این مرکز قصد دارد تا امکانات بهتری را جهت دسترسی آسان و ارزان به آموزشهای مداوم مورد نیاز و خدمات مشاوره­ای برای جامعه هدف (دانشجویان، فارغ التحصیلان، مخترعان و شركتهای كوچك و متوسط فناور و تمامی افراد حقیقی و حقوقی آشنا به دانشهای نوین در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات) فراهم سازد.

در این مقاله سعی شده است تا با ارایه یک مفهوم کلی از مرکز رشد مجازی فناوری اطلاعات و ارتباطات و مقایسه آن با مراکز رشد حقیقی، به چگونگی عملکردهای موجود در آن و نیز خدماتی بپردازد که این مراکز به صورت مجازی به مستأجران خود ارایه می‌دهند. همچنین معیارهای موفقیت یک مرکز رشد مجازی فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز که در هنگام راه اندازی و نیز اداره آن باید مورد توجه قرار بگیرد، در این مقاله به صورت خلاصه وار به آن اشاره شده است.

تب جهانی شدن در هزاره سوم، اقتصاد كشورها را به انعطاف­پذیری و نوآوری بیشتر در رقابتهای اقتصادی سوق می‌دهد. در حال حاضر، برتری رقابتی یك كشور بیش از آنكه به منابع طبیعی و یا ظرفیت موجود صنعتی كشور متكی باشد، به توانایی در عرضه محصولاتی نو باكیفیت، بادوام و با قیمتی ارزان وابسته است. اكنون سرمایه، ارزش محوری خود را از دست داده است و صنایع به این نتیجه باارزش رسیده‌اند كه به کارگیری اثربخش علم و فناوری، كلید كارایی بالاتر و منافع افزونتر است. دولتها و جوامع به این حقیقت پی‌برده‌اند كه رفاه آنها منوط به آن است كه چگونه علم و فناوری را به طور سازگار با نیازهای ملی خود به­كار گیرند. امروزه مراکز رشد (Incubators) فناوری به عنوان مهمترین ابزار حمایتی از ایده­های خلاقانه و بنگاههای کوچک و متوسط فناور TSMEs (Technical Small and Medium EnterPrises)شــــناخته می­شوند.

مرکز رشد مجازی با در هم شکستن مرزها و با بهره گیری از توانمندیها و فناوریهای ارتباطات راه دور، علاوه بر آنکه همان اهداف انكوباتورهای واقعی را دنبال می كنند، امکان دستیابی به اطلاعات و مشاوره­های مورد نیاز کارآفرینان ایده­مند و بنگاههای کوچک و متوسط فناور در تمامی جهان را نیز مهیا می كند.

هرچند برخی صاحب نظران، مراكز رشد مجازی را چیزی غیر از مراكز رشد علمی می دانند، ولی به هر حال ظهور انكوباتور ها و انكوباتورهای مجازی یك واقعیت قابل تأمل است. هم اكنون با توجه به تعداد بسیار زیادی از مراکز رشد مجازی فعال در دنیا که با مراجعه به سایت اینترنتی آنها، می توان از خدمات موجودشان استفاده كرد، به نظر می رسد كه این روند، روز به روز تشدید می شود. به هر حال انفجار سرمایه گذاری درشركتهای اینترنتی (دات كام ها)، باعث شده است كـــه مفهوم انكوباتورهای مجازی گسترده تر شده و شركتهای سرمایه گذاری مخاطره پذیر و سایر شركتهای سرمایه گذاری دركسب و كارهای جدید را نیز دربرگیرد. ازآنجا كه لازم نیست این شركتها حتماً فضای فیزیكی و پشتیبانیهای لجستیك فراهم كنند، می توان آنها را «انكوباتورهای بدون دیوار» نام نهاد.

● تعریف مركز رشد مجازی:

مرکز رشد مجازی فناوری اطلاعات و ارتباطات، سازمانی مجازی برای بسط و توسعه نوآوریها در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات است تا از این طریق به صاحبان اندیشه در پرورش ایده هایشان، با ارایه خدمات انکوباتوری یاری رساند. در این مرکز مجازی، دانشگاه ها، سازمانها و مؤسسات تحقیقاتی و پژوهشی، شركتها و سازمانهای خدمات مهندسی، نوآوران و اندیشمندان و کلیه افراد علاقه مند و فعال در مباحث مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات می توانند مشاركت كنند.

«مرکز رشد مجازی فناوری ارتباطات و اطلاعات» اعضای خود را در قالب یک فرایند آموزش نوآورانه پرورش خواهد داد و امکان ایجاد نوع جدیدی از ارتباط را مابین شرکتهای کوچک و متوسط فناور و آموزش دهندگان و آموزش گیرندگان فراهم خواهد ساخت. این مرکز همچنین می­تواند به بخشهای آموزش مراکز رشد فناوری، پارک های علمی تحقیقاتی و آژانس های حمایت از کسب و کارهای کوچک در جهت حمایت از کارآفرینان و آموزش مداوم آنها خدمات ارائه كند.

مركز رشد مجازی فناوری اطلاعات و ارتباطات، امكان همجواری مجازی را برای بنگاههای صنعتی، ‌دانشگاهیان و سیاستگذاران فراهم می آورد و از این طریق، انجام پروژه های مشترك، تحقیقات مشاركتی و برگزاری دوره های آموزشی مشترك را ممكن می‌سازد. پشتیبانی تخصصی از نوآوری، یكی از كاركردهای مهم مركز رشد مجازی فناوری اطلاعات و ارتباطات است. كاربران آن می توانند با مراجعه به اجاره نشینان مجازی، از مشاوره تخصصی، آموزشهای از راه دور، و منابع اطلاعات تخصصی آن بهره مند شوند.

● مقایسه مراكز رشد مجازی و حقیقی فناوری اطلاعات و ارتباطات‌:

در مقایسه با مراكز رشد حقیقی فناوری اطلاعات و ارتباطات، مراكز رشد مجازی فناوری اطلاعات و ارتباطات، هیچ فضای كاری فیزیكی یا پشتیبانی اداری ارایه نمی كنند. آنها در عوض، دسترسی به شبكه ای از متخصصان كارآفرین، سرمایه گذاران و مشاوران در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات را تأمین می كنند و نیز كمك می كنند تا سایر نیازهای كارآفرینی با مشاوره های تخصصی در زمینه های مذكور، برآورده شود.

مركز رشد مجازی فناوری اطلاعات و ارتباطات، نقش مؤثری در هم افزایی بین شركتهای فناور نوپای مشابه، كه از طریق برخوردهای رودررو و مشاركت در حل مشكلات ایجاد می شود، ایفا نمی كند. همچنین این مركز نمی تواند از طریق حمایتهای اداری یا زیرساختی، به شركتهای فناور نوپا در شروع فعالیتشان كمك كند. در عوض، این مركز قادر است شبكه مشاوره ای بهتری در اختیار شركتهای تحت پوشش خود بگذارد و عرضه و تقاضای مدیریت و استعداد فنی را در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به نحو بهتری تطبیق دهد. این موضوع، اغلب به ابتكار جامعه هدف این مركز بستگی دارد و مركز رشد مجازی فناوری اطلاعات و ارتباطات، تنها برنامه كار و شبكه را مهیا می كند.

● مرکز رشد مجازی:

از جمله مهمترین اهدافی را كه یك مركز رشد مجازی فناوری اطلاعات و ارتباطات در راستای فعالیتها و ارایه خدمات خود،‌ مدنظر دارد،‌ می توان به موارد زیر اشاره كرد:

- ایجاد محیطی مجازی برای عرضه نوآوریها و تبادل اطلاعات در عرصه فناوری؛

- كمك به رشد و تكامل ایده های نوآورانه تا مرحله آمادگی جهت اجرا؛

- توسعه و گسترش مدیریت نوآوری و روشهای آن در تخصصهای مختلف؛

- كمك به كسب، خلق و نوآوری در عرصه فناوری توسط شركتهای متوسط و كوچك و شركتهای مبتنی بر فناوریهای نوین؛

- گسترش و توسعه فناوری اطلاعات در مدیریت نوآوری و مدیریت فناوری؛

- تشویق متخصصان به تبادل اطلاعات و توسعه فرهنگ مالكیت معنوی.

● عملكردهای مختلف مركز رشد مجازی

در تحقیقاتی كه به عمل آمده، دو نوع عملكرد در مراكز رشد مجازی فناوری اطلاعات و ارتباطات مشاهده گردیده است:

۱- برقراری ارتباط بین خواسته ها و امكانات شركتهای فناور و پیوند دادن آنها با یكدیگر از طــریق اتصال زنده و پیوسته به رایانه مركزی (ON LINE MATCHMAKING). در این مراكز، به مجتمــــع سازی خدمات مجازی پرداخته می شود كه دسترسی به خدمات فناورانه و حرفه ای را امكان پذیر می سازد و یا تا حدودی، خود این خدمات را تهیه می كنند.

۲- برقرار كنندگان پیوند زنده، كه با فراهم ساختن یك خط مشی ارتباطی و خبرگیری برای كارآفرینان، متخصصان و شركتهای فناور نوپا، كنفرانس ها و سمینارهای مختلفی را برای آنان بر پا كرده، همچنین در زمینه منافع مشترك، گروههای یادگیری زنده تشكیل داده كه هم كسانی را كه در جستجوی نظرات مشورتی متخصصان بودند و هم افرادی را كه می خواستند تجـــربه هایشان را بین خود مبادله كنند، شامل می شود.

خدمات ارایه شده در مركز رشد مجازی:

الف - آموزش و مشاوره: سیستم آموزش و مشاوره الکترونیک (مبتنی بر استانداردهای آموزش الکترونیک در جهان و مطابق با شرایط و زیر ساختهای الکترونیک و اینترنتی ایران) در سه بعد:

- آموزش غیر همزمان: تهیه و در اختیار قرار دادن برنامه­های صوتی و تصویری آموزشی از طریق اینترنت و یا سفارش آن از طریق اینترنت، برگزاری کنفرانس ها و نمایشگاههای مجازی، ایجاد امکانات بازدید مجازی از مراکز علمی، تولیدی و پژوهشی موفق، با فناوری بالا برای اعضا؛

- آموزش همزمان: سخنرانیهای برخط براساس یک طرح مشخص، مرکزبحث و تبادل­نظر؛

- آموزش مشارکتی: ارتباط و مشارکت برخط بین اعضای گروهها براساس یک طرح مشخص مانند سرویس مشاوره برای تحلیل طرح شغلی با حضور سرمایه گذاران با تجربه و نیز کمک به طراحی طرح شغلی به منظور کمک به جذب سرمایه و دسترسی به خدمات حرفه ای مانند خدمات حسابداری و خدمات حقوقی.

ب - ایجاد شبکه ارتباطی با کاربردهای گوناگون شامل:

- ارتباط صنایع کوچک و متوسط فناور با متولیان (و یا مراکزی که به نوعی می­توانند در ارتباط با شرکتهای کوچک و متوسط نقش ایفا کنند مانند اتاق بازرگانی و ...) به منظور اطلاع آنها از فرصتهای موجود و استفاده مفید از آنها؛

- ایجاد شبکه ارتباطی ما بین شرکتها و کارآفرینان عضو به منظور استفاده از تجربیات یکدیگر و نیز مرتفع ساختن نیازهایی که شرکتها خود قادر به رفع آنها نیستند از طریق دیگر شرکتهای عضو؛

- ایجاد هسته های هم­جوشی تجاری به منظور اشتراک مساعی مابین شرکتهای عضو با هدف دستیابی به تولیدات مشترک و با ارزش افزوده بالا؛

- ایجاد امکانات بازاریابی برای طرحهای جدید مطرح شده از طرف افراد حقیقی و یا مؤسسات کوچک و متوسط؛

- ارتبـــاط با سایر شرکتها و امکان ایجاد سرمایه گذاری مشترک با آنها؛

- معرفی کارآفرینان و متخصصان به مراکز تحقیقاتی و پژوهشی و آموزشی ؛

- آسان سازی ظهور و جلوه شرکتهای علمی تکنولوژیک کوچک.

ج- ارائه خدمات مالی:

- ارائه خدمات بانکی و اعتباری مرسوم به مؤسسات کوچک و متوسط و کارآفرینان از طریق اینترنت و به صورت برخط. در این روش کلیه پرداختها و دریافتها به صورت اعتباری و به روش برخط صورت می­گیرد؛

- ارائه خدمات مشاوره­ای بانکی با استفاده از بانک اطلاعات بانک ها و مؤسسات اعتباری حمایت کننده از کارآفرینان؛

- خدمات پولی و مالی؛

- انواع اعتبارها و ضمانتها؛

- سرمایه گذاری مخاطره آمیز.

د- خدمات و تسهیلات- تجهیزات مشترک:

- مجازی (کتابخانه دیجیتال، بانک نرم افزار، تجهیزات اداری و اجرایی، خدمات ابتدایی تجارت الكترونیك مانند فضای وب، ثبت دامنه(DOMAIN)، آدرس اینترنتی، خط تلفن ...)؛

- حقیقی (آزمایشگاه ها و کارگاه­های تخصصی، سایت خدماتی، خدمات دفتری، فضا، آدرس پستی...).

منابع و مآخذ:

۱- County. F; }What is a Virtual Business Incubator ~, Economic Development Consultants of Jordan, ۲۰۰۰

۲- Bimieh. S; } Building an IT Incubator~, Institute of Management Consultants of Jordan.

۳- Munck. C, Saublens. C; } European Business Angels Network~.

۴- Gina Boesch, B.S.,M.S., Stevens Institute of Technology; } THE VIRTUAL BUSINESS INCUBATORS AS A MEANS OF TRANSFERRING TECHNOLOGY~

۵- Source NBIA ۱۹۹۸

۶- ITBI India ۲۰۰۱: An Overview of Successful International Technology / Business Dr. Jurge Bischoff ; }Incubator Programmes~.

۷- National Business Incubation Association

۸- مجموعه مقالات اولین کارگاه آموزشی پارکها و مراکز رشد علم و فناوری، شهرک علمی – تحقیقاتی اصفهان، ۱۳۸۲

۹- صدیق، محمدجعفر؛ اردشیری، محسن؛ سلجوقی، خسرو؛ نقش پارک های علم و فناوری در توسعه فناوری»، ۱۳۸۳

۱۰- مهدی كشمیری، فرشته قدیری، انکوباتورها زیرساختار شکل گیری مؤسسات دانش محور ، شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان. مهر ۱۳۸۱

۱۱- بهزاد سلطانی، ایجاد مراکز رشد فناوری و ساختار سازی برای گسترش و توسعه فناوریهای پیشرفته، ۱۳۸۲

۱۲- فصلنامه تخصصی رشد فناوری، مركز همیاری اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاه تهران، سال اول، شماره دو، بهار ۱۳۸۴

- جعفر محمودی: عضو هیئت علمی دانشگـــاه امام حسین (ع)

- علیرضا فیضیان: كارشناس ارشد مهندسی صنایع

---