سوسمارها

در مقایسه با دایناسورهای انقراض یافته , یقیناً خزندگانی که امروزه حیات دارند, کوتوله هایی بیش نیستند با وجود این در مقیاسهای فعلی و امروزی , کومودو واران یک هیولاست

در مقایسه با دایناسورهای انقراض یافته ، یقیناً خزندگانی که امروزه حیات دارند، (( کوتوله هایی)) بیش نیستند . با وجود این در مقیاسهای فعلی و امروزی ، (( کومودو واران )) یک هیولاست. این سوسمار تا سه متر طول و بیش از ۱۳۰ کیلوگرم وزن دارد. با وجود اندازه بزرگی که دارد ، ابتدا در سال ۱۹۱۲ میلادی ( ۱۲۹۱ ه . ش – مترجم ) کشف شد.

کشف این جانور عظیم الجثه در آن زمان خبر جنجال برانگیزی بود ، زیرا هیچ کس تا آن هنگام داستانها و افسانه های مردم بومی را درباره سوسمارهای عظیم الجثه باور نکرده بود. سوسمارهای (( کومودوواران )) فقط در جزیره (( کومودو )) در جنوب اندونزی – که این سوسمارها نام خود را از آن گرفته اند – و معدودی از جزیره های کوچک همسایه این جزیره یافت می شوند. آنها از گوشت تغدیه می کنند و می توانند حتی گوزنها و گرازهای کوچک را شکار کنند . ولی آنها خوردن گوشت مردار و لاشه را بر هر چیز ترجیح می دهند . به همین دلیل پژوهشگرانی که مایل به مشاهده سوسمارهای (( کومودوواران )) هستند یا می خواهند از آنها فیلمبرداری کنند ، گاومیش یا بزهای مرده را به عنوان طعمه در محلی قرار می دهند تا وارانها را به سمت آن جذب کنند . سوسمارهای (( کومودوواران )) با حس بویایی بسیار تکامل یافته ای که دارند می توانند بوی مردار را ، از مسافتهای طولانی حس کنند و محل لاشه را بیابند.

در حال حاضر ۱۰۰۰ سوسمار (( کومودو واران )) وجود دارد و به همین دلیل برای جلوگیری از انقراض نسل ، آنها تحت حفاظت شدید قرار دارند . به همین علت (( اژدهای کومودو )) در معدودی از باغهای وحش جهان در معرض تماشا و تحسین مردم است . سوسمار ((کومودو واران )) مانند تمام انواع دیگر (( وارانها)) ( سوسمارهای بزرگ – مترجم) قدرت فراگیری بالایی دارد و می تواند خیلی سریع به پرستار و مراقب خود عادت کند و به اصطلاح دست آموز شود. تا چندی پیش در باغهای وحش فرانکفورت و برلین در آلمان ، دو سوسمار ((کومودو واران)) اهلی شده به همراه پرستارهای خود در میان مردم تماشاچی به گردش می پرداختند.

((مار سوسمار)) به خانواده ای از سوسمارها گفته می شود که در آنها دست و پاها به صورت زایده های کوچکی در بدن در آمده و یا حتی کاملاً از بین رفته اند . به خصوص مار سوسمارهایی که کاملاً فاقد پا هستند ، مانند ((مارسوسمارکور اروپایی)) غالباً با مارها اشتباه می شوند . با وجود این ،آنها به این گروه خزندگان ، یعنی مارها تعلق ندارند و در بسیاری از خصوصیات با آنها متفاوتند. مثلاً مار سوسمارها دارای جمجمه ای از استخوانهای محکم در هم جوش خورده هستند. بر عکس در جمجمه مارها استخوانهای جدا از هم با مفصلها و بندهای قابل انعطاف ( الاستیکی – مترجم) به یکدیگر متصل شده اند که به این ترتیب مار قابلیت تحرک زیادی می یابد . مار سوسمارهای کور با توجه به نوع جمجمه ای که دارند ، خیلی کمتر از ماری به همان اندازه می توانند آرواره های خود را بگشایند.

همچنین مار سوسمارها کور، برخلاف مارها حفره های شنوایی دارد. در کنار بسیاری از خصوصیات دیگر ، مار سوسمارها و مارها از نظر وضع ظاهر ، بلافاصله از روی چشمهای متفاوتی که دارند قابل تشخیص از یکدیگرند. در مارها پلک چشمها (پلک پایین و بالا – مترجم) روی یکدیگر رشد یافته اند و تشکیل یک پرده شفاف را می دهند. هر چند که خیلی عجیب به نظر می آید مارها همیشه پلک چشمهایشان بسته است و چنین به نظر می رسد که مار اصلاً پلک چشم ندارد.

مار سوسمار کور مانند همه مار سوسمارهای دیگر، پلکهای چشم متحرک دارد و می تواند مثل ما انسانها چشمها را ببندد و باز کند . مار سوسمار کور ابداً کور نیست. این نام به جهت ((جلایی)) که پوستش دارد و مانند ((برنز)) خیره کننده است، به این جانور داده شده است. نام جانوراشاره به جلای فلزی پوست آن دارد.

مار سوسمارهای کور بیشتر از هر چیزدیگر از کرم خاکی و حلزونهای بدون صدف تغذیه می کنند و نوزادان خود را زنده به دنیا می آورند.

سوسمارها برای ترساندن دشمنان خود، روشهای گوناگونی دارند. آنها ((فش فش)) و ((فخ فخ)) می کنند ، به طور تهدید آمیزی دهان را می گشایند، بدن خود را باد می کنند و تلاش می کنند تا حد امکان بزرگ و تهدیدآمیز جلوه کنند.

سوسمار یالدار استرالیایی ((امکانات ایجاد ترس)) منحصر به فردی دارد. این سوسمار ۸۰ سانتیمتر طول دارد و به رنگ قهوه ای خاکستری مات است.

این جانور وقتی که توسط دشمن غافلگیر می شود، خیلی سریع و ناگهانی یک یقه پهن چیندار زرد یا قرمز رنگ را به دور گردن خود باز می کند که در حالت عادی مانند باد بزنی تاشو دور سر و شانه های جانور قرار دارد و همزمان دهان خود را نیز کاملاً باز می کند و روی پاهای عقبی خود می نشیند و اغلب اوقات با این هیبت ترسناکی که به خود می گیرد، موفق می شود دشمن خود را وادار به فرار کند البته در صورت ضرورت می تواند با گاز گرفتن و یا وارد آوردن ضربه دم ، از خود دفاع کند . ولی به هر حال راه مطمئن تر را در آن می یابد که با ترساندن دشمن توسط شال گردن چیندار خود، از بروز یک جنگ واقعی پیشگیری کند.

در جزایر ((گالاپاگوس)) در هزار کیلومتری (غرب) کشور اکوادور ( در اقیانوس آرام – مترجم) دو نوع سوسمار بزرگ زندگی می کنند: ((سوسمار خواب آلود)) و ((سوسمار دریایی)) . در حالی که ((سوسمار خواب آلود)) که تا ۲۰/۱ متر طول دارد، همیشه روی زمین باقی می ماند و در داخل جزیره از گیاهان گوناگون – حتی از کاکتوس – تغذیه می کند، سوسمار دریایی همواره در نزدیکی ساحل اقامت دارد. این سوسمارها اغلب اوقات در گروههای بزرگ روی صخره های آتشفشانی ساحلی که مانند موج شکن هستند ، حمام آفتاب می گیرند و در جستجوی غذای گیاهی خود به داخل دریا می روند. بنا بر این سوسمار دریایی تنها نوع سوسماری است که لااقل گاهی اوقات به زندگی در دریا می پردازد و در زیر آب تغذیه می کند . دم بلند این نوع سوسمار از پهلو پهن و مسطح شده است این سوسمار با حرکتهای جانبی دم سکان گونه خود شناگر و غواص قابلی محسوب می شود. این سوسمارها حتی در مناطق خطرناک موج شکن ساحلی که آبها با شدت به دیواره های صخره ای برخورد می کنند، بدون هیچ گونه مشکلی بر جریان امواج پیروز می شوند و در عمق آبها به سوی مزارع خزه های دریایی فرو می روند و در این خزه ها می چرند . سوسمار دریایی فقط گیاهخوار است و با وجود صخره های ساحلی گدازه ای جزایر گالاپاگوس که فاقد پوشش گیاهی مناسب و کافی اند ، چاره ای جز انتخاب این منبع تغذیه عجیب و کمیاب عمق آبهای ساحلی ندارد.

آنها در زیر آب و نیز روی آب می توانند با چنگالهای بسیار قدرتمندی که دارند، خود را به دیواره های صخره ای سخت قلاب کنند و به این ترتیب حرکات شدید آب و حتی شدیدترین موجها را تحمل کرده ، در برابر آنها مقاومت کنند.

سوسمارهای دریایی تا حدود ۱۸۰ سانتیمتر بزرگ می شوند. تماشای اینکه چگونه سوسمارهای ماده تخمگذار از محلهای تخمگذاری خود در برابرسایر ماده ها دفاع می کنند و یا اینکه سوسمارهای نر چگونه با یکدیگر می جنگند، بسیار جالب و دیدنی است. گرچه این مبارزه ها بین سوسمارهای نر ، اغلب خطرناک به نظر می رسد، اما به مجروح شدن طرفین توسط یکدیگر منجر نمی شود . در چنین (( نمایشهای جنگی)) ای هیچ یک از طرفین ، رقیب خود را گاز نمی گیرد. خوبی این مبارزه هم در همین است ، زیرا با گاز گرفتن ، می توانستند با دندانهای قدرتمند خود، یکدیگر را تا سر حد مرگ مجروح کنند.

فرهاد جباری