چگونه قدرت شنوایی کودکان را بسنجیم

در ایران آمار دقیقی از کم شنوایی نوزادان وجود ندارد اما طبق آمارهای جهانی, از هر ۱۰ هزار کودک, ۳ کودک دچار افت شنوایی هستند که این آمار در مورد ایران هم صدق می کند

در ایران آمار دقیقی از کم‌شنوایی نوزادان وجود ندارد اما طبق آمارهای جهانی، از هر ۱۰ هزار کودک، ۳ کودک دچار افت شنوایی هستند که این آمار در مورد ایران هم صدق می‌کند. غربالگری شنوایی نوزادان بسیار مهم است زیرا اگر شنوایی نوزاد دچار اختلال شود، در بسیاری از عملکردهای بدن کودکان، اختلال ایجاد می‌شود...

بهترین زمان برای تشخیص مشکلات شنوایی، قبل از ۳ماهگی است و تا قبل از ۶ ماهگی باید اقدام‌های درمانی مناسب برای کودک کم‌شنوا انجام شود. امروزه با کمک دستگاه‌ها و ابزارهای پیشرفته سنجش شنوایی، می‌توان مشکلات شنوایی را در زمان نوزادی تشخیص داد تا کودک در اثر عدم تشخیص به موقع دچار مشکلات گفتاری و زبانی نشود.

مهم‌ترین علایم اختلال شنوایی در کودکان، واکنش نشان ‌ندادن آنها به محیط اطراف است. کودکان با خنده، گریه، پلک‌زدن، تولید اصوات، چرخش گردن و دنبال‌کردن با نگاه به محیط پیرامون خود واکنش نشان می‌دهند. نوزاد از بدو تولد می‌تواند بشنود، مگر اینکه مبتلا به اختلالات شنوایی باشد. با رشد کودک، او از گوشهایش برای دریافت حجم بسیار بالایی از اطلاعات درباره دنیای اطرافش استفاده خواهد کرد. این روند مغز او را به رشد بیشتر تحریک می‌کند و نهایتا منجر به رشد برخی توانایی‌های فیزیکی او از قبیل نشستن، غلت‌زدن، خزیدن و راه‌رفتن روی دو پا می‌شود. توانایی شنیدن در کودک در پایان یک ماهگی کامل می‌شود، هرچند درک کامل آنچه که می‌شنود را ندارد.

صداهای نامفهوم و تکراری و تبدیل آن به کلمه و تبدیل کلمه به جمله، نشان‌دهنده سیر طبیعی قدرت شنوایی کودک و تکمیل قدرت گفتاری و زبانی اوست. در ۳ ماهگی، بخش گیجگاهی مغز کودک (که مربوط به شنیدن و درک زبان است) فعال‌تر می‌شود. در نتیجه هنگامی که کودک صدای شما را می‌شنود ممکن است مستقیما به شما نگاه کند، صداهایی از خودش دربیاورد یا سعی کند به شما پاسخ دهد؛ اما نمی تواند مکالمه کند.

در ۵ ماهگی، کودک می‌تواند منبع صدا را تشخیص دهد و سریع صورت خود را به طرف صداهای جدید بر می‌گرداند. نوزادان ۵ ماهه می‌توانند اسم خود را تشخیص دهند. دقت کنید هنگامی که نامش را صدا می‌زنید یا در مورد او با دیگران حرف می‌زنید، چگونه به دهان شما نگاه می‌کند! خواندن کتاب یا حرف زدن با او، صرف نظر از سنش، مسلما مفید است. این کار به گوش او کمک می کند تا تغییر وزن و تون صدا را درک کند. بعلاوه، هرچه بیشتر برای او چیز بخوانید و با او حرف بزنید، کلمات و صداهای بیشتری را یاد می‌گیرد که به او در حرف زدن کمک خواهد کرد. هنگامی که کودک شما بیدار و هوشیار است و از سرماخوردگی یا عفونت گوش (که ممکن است موقتا بر شنوایی او تاثیر منفی بگذارند) رنج نمی‌برد، باید نسبت به صداهای بلند و ناگهانی واکنش نشان دهد. البته ممکن است این واکنش به صورت وحشت یا ترس ظاهر شود اما با شنیدن صدای شما آرام شده و به سویتان برگردد.

با آزمایشی ساده در کودک زیر سه ماه می‌توانید شنواییش را بسنجید. پشت سر کودک، دست‌های خودتان را آرام به هم بزنید. اگر او واکنش نشان داد، شنوایی او طبیعی است. در صورتی که واکنش نشان نداد، این کار را چندین بار تکرار کنید. بین چهار تا شش ماهگی می‌توانید اسم او را صدا بزنید تا ببینید آیا او به طرف شما برمی‌گردد یا به صدای شما واکنش نشان می‌دهد. دقت کنید که آیا پس از شنیدن یک صدای جالب، سر یا چشمان خود را به طرف صدا برمی‌گرداند؟

دقت کنید که آیا کودک به شنیدن اسم خودش یا صداهای آشنای محیط اطرافش مانند صدای تلفن یا جاروبرقی، واکنش نشان می‌دهد یا خیر. در صورت هرگونه شک به شنوایی کودک با متخصص کودکان مشورت کنید چون احتمال اختلال در دستگاه شنوایی وجود دارد. باید برای بررسی بیشتر، به متخصص کودکان و شنوایی‌سنج مراجعه کرد تا مشکلات شنوایی کودک تشخیص و اقدام‌های درمانی مناسب چه به صورت دارو چه به صورت درمان‌های دیگر مانند کاشت حلزون یا دریافت سمعک‌های خاص کم‌شنوایی انجام شود.

دکتر اکبر کوشانفر

استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی