نذری های سنتی و مدرن روز عاشورا

روزهای عاشورا و تاسوعا در کم تر خانه ای پخت و پز می شود زیرا مردم ترجیح می دهند در این روزها از غذاهای متبرک نذری بخورند

روزهای عاشورا و تاسوعا در کم‌تر خانه‌ای پخت و پز می‌شود زیرا مردم ترجیح می‌دهند در این روزها از غذاهای متبرک نذری بخورند.

در تمام شهرها و روستاهای کشور این روزها پخت غذای نذری به یکی از سنت‌های ویژهء ایام عزاداری تبدیل شده است و مردم پختن غذای نذری و خوردن آن را یکی از مراسم واجب این ایام می‌دانند.

در بیش‌تر کوچه‌و خیابان‌های شهر تهران هم غذای نذری بین مردم پخش می‌شود.

خورشت قیمه، یکی از رایج‌ترین غذاهای نذری شهر تهران است. مردم دور تکیه‌ها و یا خانه‌هایی که نذری می‌دهند، جمع می‌شوند تا ظرفی غذا بگیرند.

زنی که کنار خیابان ایستاده و ظرف یکبار مصرف غذا در دستش است،می‌گوید: «روز عاشورا هیچ‌کس گرسنه نمی‌ماند چرا که غذای نذری زیاد است. بسیاری از مردم معتقدند امام حسین(ع) خود ناهار عزادارانش را فراهم می‌کند.»

در شهر تهران انواع غذاها در محلات مختلف پخته می‌شود. در خیابان طرشت، ظهر عاشورا خورشت فسنجان بین عزاداران توزیع می‌شود. بسیاری از مردم برای چشیدن طعم فسنجانی که سال‌هاست در این روز پخش می‌شود، راهی طرشت می‌شوند. در یکی از پیتزافروشی‌های شمال شهر تهران نیز‌نذری‌پیتزا پخش‌می‌شود روز عاشورا از نخستین ساعت‌های صبح پخش غذای نذری آغاز می‌شود، حلیم، شیربرنج، شله‌زرد، آش رشته و شله‌قلمکار، صبحانهء روز عزاداری است. بسیاری از مردم در این روزها خیرات نثار رفتگانشان می‌کنند. حلوا، خرما، شربت، کیک و انواع نوشیدنی‌های گرم مثل شیرنسکافه یا قهوه نذری‌هایی است که در بیش‌تر محلات به مردم عزادار تعارف می‌شود.

محلات قدیمی و سنتی شهر تهران این روزها شلوغ‌تر از بقیهء محله‌هاست.

بازار تهران با دسته‌های عزاداری بلند و پرشورش، معروف است. در کوچه‌های بازار، قدم به قدم به مردم شیر، شیرکاکائو و چای تعارف می‌شود. هر سال لقمه‌های نان و پنیر، سبزی یا نان و پنیر و خرما بین عزاداران پخش می‌شود. یکی از ساکنان محلهء سنگلج می‌گوید: «ظهر عاشورا در بازار آبگوشت نذری می‌دهند شاید این‌جا تنها جایی در تهران باشد که این غذا را می‌دهند.»

نارمک هم به عنوان یکی از محلات قدیمی تهران عزاداری پرشوری دارد، در هر کوچه و میدانی چادرهای عزاداری برپاست. هر هیاتی برای زنجیرزنان و سینه‌زنان غذایی تهیه می‌کند.

بسیاری از مردم برای خوردن نذری‌های متفاوت چون جوجه‌کباب یا چلوکباب ساعت‌ها در صف می‌ایستند. انگار این غذاها در روزی که خورشت قیمه و قورمه‌سبزی عمومیت بیش‌تری دارد پرطرفدارترند.

مرد ۴۰ ساله‌ای که سال‌هاست در شمال شهر تهران زندگی می‌کند هر سال روزهای عاشورا و تاسوعا را در محلهء کودکی‌هایش می‌گذراند: «عزاداری‌های نارمک برای من معنای خاصی دارد چرا که با این مردم و این فضا حماسهء عاشورا را شناختم.»

در شمال شهر تهران، تعداد هیات‌های عزاداری‌ها کم‌تر از دیگر نقاط شهر است اما امامزاده صالح و امامزاده قاسم شلوغ است، تکیهء بازار قدیمی تجریش و هیات‌های مختلف آن در این ایام به عزاداری مشغول‌اند. در هوای سرد امسال شیرکاکائو و چای داغ بیش‌تر بین مردم پخش می‌شود. در امام‌زاده قاسم هم هر سال پیرزنی حضور دارد که نان و ماست به عزاداران می‌دهد. گوشه‌ای می‌نشیند و روی نان سنگک ماست و خوشمزه‌ای که خود درست کرده می‌مالد و دست عزاداران می‌دهد.

معمولا ناهار روز عاشورا بعد از نماز ظهر پخش می‌شود، غذاهایی مثل کشمش پلو، عدس‌پلو، لوبیا پلو. تکیهء دولت در شمال شهر تهران یکی از هیات‌های شلوغ و پر رفت و آمد است.

این قسمت شهر هم همچون بازار تهران شلوغ است. مردم محلات دیگر هم به مسجد جامع دولت سری می‌زنند.

شهرهای دیگر ایران هم در روزهای محرم هر کدام رسم و مراسم ویژه‌ای دارند دیگ‌های بزرگ برپا می‌شوند و به عزاداران غذای نذری می‌دهند.

خوانسار یکی از شهرهای استان اصفهان محرم‌های شلوغی دارد. غذای نذری این شهر آبگوشت است که تا حدی متفاوت با دیگر آبگوشت‌ها پخته می‌شود. تکه‌های بزرگ گوشت گوسفند داخل دیگ‌های مسی قرار می‌گیرند و در تنور پخته می‌شوند. چاشنی این آبگوشت فقط زعفران است و در کاسه‌های استیل به دست مردم داده می‌شود. این مراسم از روز ششم ماه محرم آغاز می‌شود. عزاداران بعد از زنجیرزنی یا سینه‌زنی به هیات‌ها می‌روند و این آبگوشت را با نان و ماست محلی می‌خورند.

غذای نذری شهر مشهد شله‌مشهدی است. این غذا چیزی شبیه حلیم است که با خورشت قیمه مخلوط می‌شود. در مشهد این غذا را با نوشابه سیاه به عزاداران می‌دهند. حتی هیات‌های خراسانی مقیم تهران هم ایام محرم این غذا را می‌پزند. از دیگر مواد تشکیل‌دهندهء این غذای ویژه گوشت و حبوبات است.

یکی از اهالی کرمانشاه دربارهء غذاهای نذری این استان می‌گوید: «شربت و شله‌زرد، نذری رایج کرمانشاه است. شام غریبان هم بعضی از هیات‌ها آبگوشت می‌دهند اما مردم کرمانشاه بیش‌تر گوسفند قربانی می‌کنند و گوشت آن را میان عزاداران پخش می‌کنند.»

در استان‌های شمالی کشور «شیربرنج» نذری مرسوم است. صبح‌ها شیربرنج را که آش می‌نامند بین مردم پخش می‌کنند و برای ناهار هم غذاهای ویژهء نذری مثل خورشت قیمه یا عدس‌پلو توزیع می‌شود.

در چهارمحال و بختیاری نذری‌ها با فصل تغییر می‌کنند. زمستان‌ها آش پخته می‌شود و تابستان‌ها غذاهای دیگر.

دریکی از روستاهای نزدیک آمل به نام روآر در این روز رسم جالب و متفاوتی دارند. در روزهای عاشورا و تاسوعا، ‌در همهء خانه‌ها باز است تا عزاداران بتوانند در هر خانه‌ای که دوست دارند غذا بخورند; هر خانواده‌ای نسبت به وسع مالی‌اش مقداری غذا می‌پزد و وقتی غذا تمام می‌شود; در خانهء خود را می‌بندد.

یکی از عزاداران این روستا می‌گوید: «در هر خانه‌ای که ناهار روز عاشورا را بخورید می‌توانید سال بعد هم در همان جا مهمان باشید. صاحبخانه سال بعد منتظر شما خواهد ماند.»بعضی از هیات های عزاداری در سراسر کشور سه روز بعد از عاشورا هم مراسم عزاداری و نذری‌پزان را ادامه می‌دهند.