انفجار بمب ها و رسانه ها در عراق

رژیم دیكتاتوری صدام حسین شهره عام و خاص است عراق در دوران صدام شاهد پیشرفت های اقتصادی و سیاسی چشمگیری بود اما در همان حال به كام یك رژیم ایدئولوژیك و استبدادی بی نظیری فرو می رفت كه رهایی از آن جز از طریق جنگ و دخالت نیروهای خارجی امكان پذیر نبود

• از استبداد تا آزادی مطلق

رژیم دیكتاتوری صدام حسین شهره عام و خاص است. عراق در دوران صدام شاهد پیشرفت های اقتصادی و سیاسی چشمگیری بود اما در همان حال به كام یك رژیم ایدئولوژیك و استبدادی بی نظیری فرو می رفت كه رهایی از آن جز از طریق جنگ و دخالت نیروهای خارجی امكان پذیر نبود. در دوران حاكمیت بعث فضای سیاسی و رسانه ای در اختیار رژیم حاكم بود و مطبوعات دولتی نقش بلندگوهای تبلیغاتی یا ماشین تبلیغاتی این رژیم را بازی می كردند. این توپخانه تبلیغاتی بسیار فعال و موفق عمل می كرد. چهار روزنامه مشهور «الثوره»، «الجمهوریه»، «القادسیه» و «العراق» هریك وظایفی را برعهده داشتند. الثوره ارگان رسمی حزب بعث بود و به تشریح دیدگاه های این حزب می پرداخت. الجمهوریه روزنامه رسمی دولت بود و القادسیه روزنامه نیروهای مسلح كه در دوران جنگ با ایران تاسیس شد. روزنامه العراق نیز سخنگوی احزاب كرد وابسته به دولت صدام تلقی می شد. در كنار این چهار روزنامه در اواخر دوران حاكمیت صدام روزنامه دیگری به نام «بابل» تاسیس شد كه گرداننده اصلی آن عدی پسر صدام بود و بسیاری از خطوط قرمز را زیر پا می گذاشت. از این مجموعه كه بگذریم هفته نامه مشهور عراقی «الف یاء» هفته نامه ای ژورنالیستی و نیمه روشنفكرانه بود كه در عراق با تیراژی بیش از ۱۸۰ هزار نسخه چاپ می شد. روزنامه های دولتی عراق با تیراژهای مختلف از ۱۵ هزار تا ۲۰۰ هزار (الثوره) تنها یك هدف رسانه ای را دنبال می كردند و آن تشریح دیدگاه های حزب حاكم و ستایش از رئیس جمهور و اقداماتی بود كه طی دوران حكومتش انجام گرفته است. روی هم رفته مطبوعات بعثی و نویسندگان و روزنامه نگاران وابسته به آن فعالیت گسترده ای داشتند و طی سال های حاكمیت رژیم بعث صدها كتاب، نشریه و مجله در عناوین مختلف در عراق چاپ و منتشر شد. علاوه بر فعالیت رسانه ای در داخل، رژیم صدام حسین نوعی امپراتوری رسانه ای را در خارج نیز اعمال می كرد. این امپراتوری از طریق چاپ هفته نامه های الدستور و الحوادث در لندن آغاز شد و با اعطای كمك های مالی به روزنامه ها و روزنامه نگاران عرب در سراسر منطقه _ از لبنان و فلسطین گرفته تا كشورهای حوزه خلیج فارس _ ادامه یافت. مراودات بین رژیم صدام و رسانه های خارجی و شبكه های تلویزیونی جهانی نیز بخش دیگری از این امپراتوری رسانه ای بود كه رژیم حاكم بر عراق می كوشید تا به وسیله آن بقای خود را تضمین و سیاست های جاه طلبانه اش را پیگیری كند. با حمله نیروهای ائتلاف بین المللی به رهبری آمریكا امپراتوری پوشالی صدام در كمتر از دو ماه فرو پاشید و جامعه عراق از زیر یوغ یك دیكتاتوری ۳۴ ساله رها شدند. اما این رهایی سرآغاز فصل تازه ای در زندگی مردم عراق بود. فصلی مملو از انفجارهای انتحاری، كشتارهای فجیع، اقدامات تروریستی سازمان یافته و هرج و مرج و در عین حال فراهم گشتن فضایی از آزادی نامحدود رسانه ای و تجربه ای تازه در عرصه های دموكراسی برای مردم ستمدیده عراق. با فروپاشی رژیم بعث در عراق ده ها روزنامه و نشریه جدید پا به عرصه وجود گذاشتند. روزنامه های توقیف شده دوباره كار خود را آغاز كردند و احزاب، تشكل ها و جریان های سیاسی و دینی عراق هریك به فراخور نیاز و توان، دست به انتشار مطبوعات تازه ای زدند. حتی در عراق كه روزگاری تنها یك تلویزیون دولتی و سراسری داشت و صدای گوشخراش رادیوی «صوت الجماهیر» تنها صدایی بود كه از این كشور شنیده می شد، ده ها كانال رادیو و تلویزیونی محلی تاسیس شد كه بعضی از آنها همچنان فعالیت می كنند. توضیح یا معرفی این فضای گسترده و متنوع رسانه ای دشوار خواهد بود زیرا غالب این رسانه ها عمر چندانی ندارند و هنوز خط مشی آنها روشن نیست. از آن گذشته تولد خلق الساعه آنها به گونه ای است كه حتی نمی توان آمار و اطلاعات درستی از تعداد رسانه های فعال و غیرفعال این كشور به دست داد. برای ما ایرانیان كه فضای ابتدای پیروزی انقلاب ۲۲ بهمن را تجربه كرده ایم تا حدودی می تواند فضای رسانه ای كنونی عراق قابل درك باشد. با این همه در یك تقسیم بندی كلی می توان گفت در عراق اكنون سه گونه رسانه فعالیت می كنند: رسانه های رسمی و دولتی، رسانه های حزبی و گروهی و رسانه های مستقل، با این توصیف كه دولت در عراق موقتی بوده و هر روز دستخوش تغییرات تازه ای می شود و احزاب و گروه ها نیز پیوسته در معرض انشعاب ها و یا ائتلاف های فكری قرار می گیرند و رسانه های مستقل نیز هنوز نتوانسته اند جایگاه مطلوبی را به دست آورند.

---