گفتاری شگرف در نهی از دنیاخواهی

بی گمان آب دنیا تیره و تار و آبشخورش گل آلود است چشم اندازی دلفریب و آزمونی خطرناك دارد فریبنده ای است بی دوام, پرتوی است رو به افول, سایه ای است زوال پذیر و ستونی مشرف به سقوط

بی گمان آب دنیا تیره و تار و آبشخورش گل آلود است. چشم اندازی دلفریب و آزمونی خطرناك دارد. فریبنده ‏ای است بی دوام، پرتوی است رو به افول، سایه ای است زوال پذیر و ستونی مشرف به سقوط. هنگامی كه دنیاگریزان بدان انس گیرند، و دنیانشناختگان به آن تكیه زنند، ناگاه به چهار دست و پا برمی خیزد و سواران خود را بر زمین می كوبد و بادامهایش آنان را گرفتار می سازد و تیرهای خود را به سویشان رها می كند. طناب مرگ به گردن انسان می‏افكند و او را به سوی خوابگاهی تنگ و منزلگاهی وحشتناك كشان كشان می برد تا محل خویش را در بهشت یا دوزخ ببیند و پاداش اعمالش را مشاهده كند. بدین سان، همواره آیندگان در پی گذشتگان روانند، در حالی كه نه مرگ از نابودی مردم دست برمی دارد و نه مردم از گناه رویگردان اند و همچنان تا پایان زندگی و سرمنزل فنا و نیستی پیش می روند تا آن گاه كه جهان به سرآید و رستاخیز برپا شود. در این هنگام، مرگ آنان را از بیغوله‏های گور، لانه پرندگان، كنام درندگان و پرتگاههای سقوط بیرون می آورد و آنان با شتاب به سوی فرمان پروردگار روی می آورند و به صورت دستجات خاموش و صف به صف در پیشگاهش حاضر می شوند. همگی در قلمرو دید حق قرار می گیرند و در تمامی آن فضا، پیام دعوتگرانش را می شنوند. لباس فروتنی و تسلیم و زبونی برتن دارند، درهای چاره‏اندیشی به رویشان بسته و رشته آرزوهایشان گسسته شده است، دلهایشان ساكن و صدایشان آهسته از گلو بیرون می آید، تا گلوگاه غرق در عرقند و اضطراب و وحشت آنان را دربرگرفته است. در این هنگام بانگی رعدآسا گوشها را به لرزه درمی آورد و انسانها به سوی پیشگاه عدالت، برای دریافت كیفر یا بهره مندی از ثواب فراخوانده می شوند.

اینان بندگانی هستند كه به دست توانای خداوند آفریده شده‏اند و بی آنكه خود بخواهند به وجود آمده و پرورش یافته‏اند. در چنگال مرگ اسیر هستند و در گهواره گور آرمیده‏اند تا پوسیده شوند. به تنهایی سر از لحد برمی آورند و برای دریافت پاداش قدم به صحنه قیامت می‏گذارند. آنان را به دقت‏سرشماری می كنند و به حسابشان رسیدگی می نمایند. این چند روزه دنیا را مهلتشان داده‏اند تا در جستجوی راه درست برآیند و راه نجات به آنان عرضه شده است. این چند روزه عمر برای آن است كه رضایت خدا را جلب كنند. ظلمت و تاریكیهای شك و تردید برای آنان كنار زده شده است و آنان را آزاد گذارده‏اند تا خود را برای مسابقه آماده سازند، فكر و اندیشه خود را برای یافتن حق به كار برند و در كسب نور الهی در مدت زندگی كوشش كنند.

مگر شما فرزندان، پدران، برادران و بستگان آن رفتگان نیستید كه پا بر جای پای آنان می گذارید و در همان جاده‏ای گام می‏نهید كه آنها نهادند و روش آنان را دنبال می كنید؟ دلها از بهره گرفتن سخت‏شده و از رشد معنوی بازمانده‏اند و و در غیرطریق حق راه می ‏پیمایند. چنان است كه گویی احكام خدا جز برای اینهاست و رستگاری در به دست آوردن دنیاست. بدانید كه گذر شما از صراط خواهد بود، گذرگاهی كه عبور از آن، خطرناك و قدم بر روی آن پیاپی لرزان است. پس ای بندگان خدا! از خدا بترسید همانند خردمندی كه فكر، دلش را مشغول ساخته و ترس، بدنش را خسته كرده و شب زنده داری، خواب را از چشمش ربوده است و به امید ثواب، تشنگی روزه روزهای گرم را تحمل می‏كند. زهد، خواهشهای نفسانی را از او گرفته است و زبانش به سرعت به ذكر خدا می گردد. برای ایمنی در قیامت، ترس از خداوند را پیش فرستاده، از راههای دیگر جز راه حق چشم پوشیده است و در بهترین راهی كه مطلوب خداست، سیر می كند. زیورهای فریبنده، او را از راه حق منصرف نكرده و امور مشتبه او را نابینا نساخته است و مژده بهشت و زندگی در آسایش و نعمت در بهترین جایگاه و ایمنترین روزها باعث خشنودی اوست. از گذرگاه این جهان به پسندیده‏ترین وجه گذر كرده و توشه آن جهان را از پیش روانه ساخته است. از ترس قیامت به عمل صالح مبادرت ورزید و در فرصتی كه داشت، شتافت.

در طلب خشنودی پروردگار رغبت و میل كامل داشته و از آنچه باید فرار كند، بركنار بوده است. امروز نگاهبان فردای خویش بود و طومار كارهای كرده در پیش، كه بهشت و بهره را كفایت است و دوزخ مناسبترین كیفر برای بدكاران می باشد. خداوند برای انتقام گیری و یاوری كافی است و قرآن برای بازخواست و داوری خواستن كفایت می‏كند.

شما را به ترس از خدا توصیه می كنم، خدایی كه با بیمهای خود جای عذری باقی نگذاشته و با دلیل روشن خود، حجت را تمام كرده است. خداوند شما را از دشمنی ترساند كه پنهانی در سینه ها راه می یابد و آهسته در گوشها می دمد تا آدمی را گمراه و تباه سازد. به انسان وعده می دهد و او را به دام هوس گرفتار می‏كند. زشتی گناهان را در دیده وی نیكو جلوه می‏دهد و گناهان بزرگ را سبك می‏شمرد. به تدریج كه پیروان خود را فریفت و در سعادت را بر روی گروگان خویش بست، آنچه را كه آراسته انكار می‏كند و آنچه را كه سبك جلوه داده، بزرگ می‏شمرد و از آنچه ارتكابش را ایمن دانسته بود، برحذر می‏دارد. بندگان خدا! كجایند آنان كه سالیانی دراز در این دنیا ماندند و در خوشی به سر بردند؟ كجایند كسانی كه تعلیمشان دادند و درك كردند، مهلتشان دادند ولی به لهو و لعب پرداختند، از آفات دورشان داشتند، اما فراموش كردند؟ زمانهای طولانی به آنان مهلت و عطایای نیكو داده شد، آنان را از كیفر دردناك برحذر داشتند و نوید پاداش بزرگ به گوششان خواندند.

از گناهانی كه شما را در ورطه هلاكت می‏افكند و از عیبهایی كه باعث‏خشم خداوند می‏شوند، بپرهیزید! ای دارندگان دیده‏ها و گوشها و سلامتی و متاع دنیا! آیا گریزگاه، پناهگاه یا جای امنی هست؟ به كجا رو كرده و به كدامین سو می‏روید؟ فریفته چه هستید؟ تنها بهره هریك از شما از زمین به اندازه طول و عرض قامت‏شماست، در حالی كه گونه‏هایتان بر خاك ساییده می‏شوند.

ای بندگان خدا! هم‏اكنون از فرصت استفاده كنید; تا ریسمانهای مرگ بر گلوی شما نیفتاده، روح شما برای بهره‏گیری از كمالات آزاد است و تنتان راحت. در وضعی قرار دارید كه می‏توانید به كمك هم مشكلات را حل كنید. هنوز مهلت دارید و فرصت تصمیم و توبه و بازگشت از گناه باقی است، پیش از آن كه در شدت تنگنای وحشت و ترس و نابودی قرار گیرید و پیش از آنكه مرگی كه در انتظار شماست، شما را دربرگیرد و در دست قدرت خداوند عزیز مقتدر گرفتار شوید، فرصت را غنیمت‏شمارید!

بخشهایی از خطبه ۸۳ نهج‏البلاغه، خطبه غراء