خشم اشتها

دکتر محمدرضا وفا متخصص تغذیه و رژیم درمانی می گوید هرگز وقتی عصبانی هستید, غذا نخورید

آیا تا به حال برایتان پیش آمده در شرایط بحرانی، هنگامی که عصبانی هستید یا استرس دارید، حجم زیادی غذا را با حرص بخورید؟ آیا می‌دانید غذاخوردن یا جویدن خوراکی‌های مختلف، یکی از واکنش‌های دفاعی بدن در برابر استرس، هیجان، نگرانی و عصبانیت است؟ آیا می‌دانید عوارض و عواقب این کار چیست و چطور می‌توان چنین میلی را مدیریت کرد؟ اگر نمی‌دانید، گفت‌وگوی «سفره سالم» این هفته را با دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران بخوانید تا بدانید که چرا وقتی عصبانی هستید، نباید غذا بخورید!...

▪ آیا غذاخوردن سریع که یکی از راه‌های تخلیه هیجان و عصبانیت برای برخی از افراد است، می‌تواند مشکل‌های خاصی را برای آنها ایجاد کند؟

صددرصد. براساس نتیجه پژوهش‌های جدید، ثابت شده که مسایل رفتاری و شیوه زندگی افراد باعث ایجاد حداقل ۶۰-۵۰ درصد از علت‌های چاقی در آنهاست و خود این چاقی می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به بسیاری از بیماری‌های مختلف در جوامع گوناگون باشد. تندتند غذاخوردن یکی از این مشکل‌هاست که می‌تواند به طور مستقیم، باعث ایجاد چاقی در افراد شود. یعنی برخی از افراد به‌دلیل مشکل‌های کاری یا حتی استرس و عصبانیت غذای خود را خیلی سریع و گاهی با حرص می‌خورند. از طرف دیگر، زندگی ماشینی و بالارفتن سرعت کار و زندگی هم باعث ایجاد انواع رستوران‌ها و صنایع تولید فست‌فودها شده و افراد پرکار و آنها که مدام دغدغه و استرس از دست دادن وقت دارند را به سمت مصرف این غذاها کشانده است.

▪ نگفتید که تندتند غذاخوردن چطور می‌تواند باعث چاقی شود؟

به‌طور کلی براساس فیزیولوژی گوارش بدن فردی که تندتند غذا می‌خورد یا غذاهای نرم، در دسترس و تقریبا راحت‌الحلقوم مصرف می‌کند، باعث می‌شود که فرایند سیری، دیرتر در بدنش اتفاق بیفتد. به عبارت ساده‌تر، احساس سیری از نظر فیزیولوژیک یک احساس تجمعی است که در مرکز سیری هیپوتالاموس مغز به وجود می‌آید. این فرایند سیری شامل تمام فعالیت‌های غذاخوردن از جویدن غذا تا حرکت‌های معده و دستگاه گوارش می‌شود که توسط رشته‌هایی عصبی به مغز می‌رسند، در آنجا جمع می‌شوند و احساس سیری را برای فرد ایجاد می‌کنند. با این حساب، فردی که از روی عصبانیت یا استرس، غذای خود را تند و جویده‌نجویده می‌بلعد، باعث می‌شود پیام سیری دیرتر به مغزش برسد و در یک وعده غذایی دیرتر از حد طبیعی احساس سیری کند. زمانی هم که فرد دیرتر از حد معمول احساس سیری کند، بیشتر از نیاز بدنش در یک وعده، غذا می‌خورد و در نتیجه مبتلا به چاقی می‌شود.

▪ یعنی منظورتان این است که وقتی عصبانی هستیم، غذا نخوریم؟

بله. بهتر است برای رفع عصبانیت تان، سمت فست‌فودها نروید یا شروع به خوردن وعده‌های اصلی غذایی‌ نکنید. تمام منابع علمی بر این امر تاکید دارند که هنگام غذاخوردن از تماشای تلویزیون، صحبت یا مطالعه کردن خودداری کنید تا ذهنتان درگیر تنش و استرس نشود. هرچقدر شما غذا را با آرامش بیشتر و به دور از استرس و هیجان میل کنید، به‌طور حتم مدت زمان بیشتری برای صرف غذا وقت می‌گذارید و پیام سیری هم زودتر به مغزتان می‌رسد. منظور ما از نداشتن هیجان هنگام غذاخوردن هم انواع هیجان‌ یعنی هیجان‌های ناشی از غم، عصبانیت یا حتی شادی است. تمام این هیجان‌های عصبی می‌توانند باعث تندتند غذاخوردن و مشکل‌های ناشی از آن شوند.

▪ توصیه شما به افرادی که عادت کرده‌اند در صورت عصبانی‌شدن، تند و زیاد غذا بخورند چیست؟

اینکه سبک زندگی‌شان را به تدریج تغییر دهند. همانطور که هیچ عادتی یک شبه ایجاد نمی‌شود، هیچ عادتی هم یک شبه از بین نخواهد رفت. با این حساب، چنین افرادی باید مدیریت کنترل خشم داشته باشند و در شرایطی که عصبانی هستند یا استرس دارند به سمت غذاهای چرب، شیرین، پرکالری و وعده‌های حجیم غذایی نروند. بهتر است این افراد اگر هم می‌خواهند غذایی بخورند، ابتدا برای مدتی از محیطی که باعث ایجاد هیجان و عصبانیتشان شده، دور شوند، کمی در فضای آزاد قدم بزنند، نفس عمیق بکشند و بعد از آرام شدن نسبی، اگر دوست داشتند و گرسنه بودند، حجم مشخصی از غذا را جلوی خودشان بگذارند و فقط همان مقدار را با آرامش بخورند. بهتر است افرادی که به‌دلیل استرس و عصبانیت، عادت به تند غذاخوردن کرده‌اند، در هر وعده غذایی یک دقیقه زمان صرف غذایشان را افزایش دهند تا بتوانند مدت زمان خوردن یک وعده غذایی را به حدود ۱۵ دقیقه برسانند. این موضوع می‌تواند برای رسیدن پیام سیری به مغز در موقع مناسب، بسیار موثر باشد.

▪ برخی افراد عادت دارند هنگام عصبانیت، خوراکی‌های شیرین و تردی مانند بیسکویت یا حتی آدامس بجوند. شما این عادت غذایی را تایید می‌کنید؟

خیر. خوردن شیرینی، بیسکویت، کیک، شکلات یا آدامس به صورت افراطی در شرایطی که کار فرد زیاد و همراه با استرس است یا در مواقعی که افراد می‌خواهند به نوعی هیجان و عصبانیت خود را تخلیه کنند، اصلا کار درستی نیست. معمولا چنین افرادی کالری دریافتی از این تنقلات را به حساب نمی‌آورند و گاهی در طول روز، کالری‌ای بیشتر از کالری ۳ وعده اصلی و ۲ میان‌وعده غذایی با خوردن این خوراکی‌ها دریافت می‌کنند و وقتی با اضافه‌وزن مواجه می‌شوند، می‌گویند که هیچ چیزی نخورده‌اند و باز هم چاق شده‌اند.

▪ پس تکلیف افرادی که فقط می‌توانند با خوردن یک خوراکی، عصبانیت، خشم، استرس و نگرانی خود را تخلیه و گاهی کنترل کنند، چیست؟

اگر فردی اخلاق خودش را می‌شناسد و می‌داند که در شرایط سخت و بحرانی، دچار استرس و هیجان می‌شود و باید مدام چیزی بخورد، باید کمی تدبیر به خرج دهد و همیشه خوراکی‌هایی سفت و جویدنی مانند هویج یا خیار همراه داشته باشد. مصرف این خوراکی‌های جویدنی علاوه بر اینکه فایده فراوانی برای بدن دارد، می‌تواند حس نیاز به خوردن چنین افرادی را هم ارضا کند و کالری زیادی هم به بدنشان نرساند. گوجه، کاهو، انواع میوه و صیفی‌های سرشار از ویتامین، فیبر و املاح هم می‌توانند جایگزین آدامس، بیسکویت و کیک برای این افراد باشند.

فاطمه افروغ