برای پدر و مادرهایی که جلوی بچه دعوا می کنند

دعوا, نمک زندگی است قبول, اما گاهی شوری این نمک برای بچه ها غیرقابل تحمل است

دعوا، نمک زندگی است؛ قبول، اما گاهی شوری این نمک برای بچه‌ها غیرقابل تحمل است. زندگی سخت است؟ با همسرتان مشکل دارید؟ عادت دارید داد بزنید و دعوا کنید و بعد آشتی کنید تا اختلافات‌تان حل شود؟ همه این‌ها شاید برای خود شما مشکلی ایجاد نکند اما دعواها و جر و بحث‌های خانوادگی بدترین اتفاقی است که یک کودک می‌تواند در محیط خانه تجربه کند و یاد بگیرد.

بله کودک این دعواها را یاد می‌گیرد. بچه‌ها بسیار حساس هستند و تفکر جادویی و کودکانه شان هم آن‌ها را به آنجا می‌رساند که با خود بگویند: حتما من کار بدی کرده‌ام، همه این‌ها تقصیر من است و....

دعوای والدین در مقابل بچه‌ها می‌تواند اثرات بدی به‌دنبال داشته باشد. این‌ها فقط بعضی از چیزهایی است که پدر و مادر‌ها ناخودآگاه با دعوا کردن به بچه‌های‌شان منتقل می‌کنند:

▪ به احساسات کودک آسیب وارد می‌شود. افسردگی‌ها و ناراحتی‌ها از عواقب این مسئله هستند. این حالت به‌خصوص زمانی تشدید می‌شود که کودک احساس کند علت دعوا به او ربط دارد.

▪ احساس ناامنی؛ دعوا باعث می‌شود تا فضای خانوادگی و محیطی که کودک در آن رشد می‌کند، نامطمئن باشد. کودک هر لحظه احساس می‌کند که ممکن است اتفاق بدی بیافتد و به‌تدریج این احساس ناامنی به بقیه جنبه‌های زندگی شان هم منتقل می‌‌شود. در رابطه با دوستان در مدرسه، در رابطه با هر کار جدید یا هیجان انگیزی و...

▪ بچه‌ها نسبت به هم پرخاشگر می‌شوند. آن‌ها الگوی دعوا را یاد می‌گیرند. اگر در خانه‌ای۲ بچه وجود داشته باشد آن‌ها نسبت به هم پرخاشگر می‌شوند. تک فرزندهایی هم که شاهد دعواهای پدر و مادر هستند ممکن است نسبت به دوستان و همکلاسی‌های‌شان رفتارهای پرخاشگرانه داشته باشند و الگوی دعوا پدر یا مادر را در محیطی دیگر اجرا کنند.

▪ تنفر و بغض نسبت به یکی از والدین در بچه به‌وجود می‌آید. ممکن است کودک قضاوت و یکی از والدین را محکوم کند و نسبت به دیگری احساس تنفر پیدا کند. ایجاد این حالت به غیر از اثرات بلندمدت بعدی در زندگی آینده کودک، در زندگی فعلی هم می‌تواند سبب جدایی خانواده و تشدید مشکلات شود.

● بچه‌های آسیب پذیر

به غیراز این‌ها از آن‌جا که کودک والدین خود را به‌عنوان الگو و نمادی از فرد بزرگسال می‌بیند، دیدن دعوا و مشکلات بین آن‌ها به‌خصوص اگر همراه با تهمت‌زدن‌ها و فحاشی باشد، در کودک ایجاد اضطراب و بی‌قراری خواهد کرد. مفهوم خانواده و احساس آن درکودک آسیب می‌بیند که خود اثرات بعدی و بلندمدتی به‌دنبال خواهد داشت.

کودکان در واقع نقش بزرگ‌ترها را بازی می‌کنند و دیدن مداوم دعوا می‌تواند موجب این تصور در آن‌ها شود که دعوا کردن و جروبحث، یک امر طبیعی در زندگی است و همین، یعنی قرار دادن نامناسب‌ترین الگو برای زندگی آینده کودک. اثرات این آموزش ناخودآگاه و غلط را می‌توان در همان کودکی و در بازی‌های کودکانه فرزندان و نحو تعامل آن‌ها بادوستان و همسالان‌شان مشاهده کرد.

● سلامت روانی کودک

تصور آن‌ها از خانواده، احساس ناامنی در خانواده و در کنار همسرشان در آینده، روابط اجتماعی کاری و تحصیلی؛ همه می‌تواند در اثر مشاهده مستمر دعواهای بین والدین در کودک آسیب ببیند.

به غیراز این‌ها باید نگران اثرات جانبی این اتفاقات هم بود. کودکانی که دچار هرکدام از این عوارض می‌شوند بیشتر از بقیه همسالان خوداحتمال گرایش به رفتارهای پرخطر و آسیب‌های اجتماعی ناشی از آن‌ها را دارند. این گروه از کودکان درصورت مواجه شدن با مشکل در زندگی هم اینطور احساس خواهند کرد که توانایی حل کردن آن‌را ندارند و در زندگی‌شان موفق نخواهند بود. ندیدن الگوی خانواده موفق، یکی از بدترین هدیه‌های ازدواجی است که یک پدر و مادر سال‌ها قبل از ازدواج فرزندشان به او می‌دهند.

نکات بالا شاید فقط گوشه‌ای از آسیب‌های روحی روانی و اجتماعی کودکی باشد که شاهد دعواهای والدینش بوده. اما همانطور که اول هم گفتیم، دعوا نمک زندگی است؛ اجتناب‌ناپذیر است، هر زندگی‌ حتما دچار مشکلاتی خواهد شد که گاهی ممکن است در جریان حل کردن آن، بحث‌هایی هم بین پدر و مادر پیش بیاید. پس برای آنکه کودک از این ماجرا کمترین لطمه را ببیند چه باید کرد؟ سعی کنید حداقل حین دعوا نکات زیر را به یاد داشته باشید:

▪ با هم با ملایمت مخالفت کنید. کار سختی است اما قبول کنید که می‌شود انجامش داد. حداقل در بین دعوا هم برای هم احترام قائل باشید. فحش ندهید، تهمت نزنید و برخورد فیزیکی نداشته باشید. تمام وقت حواس‌تان باشد که چند جفت چشم کوچک تماشاچی ماجرای شما هستند.

▪ در آخر سعی کنید مشکل را حل کنید. حتی اگر شده به‌صورت ظاهری، سعی کنید وانمود کنید که مشکل‌تان را حل کرده‌اید یا این‌که جلوی بچه‌ها بگویید: خب بهتر است بحث را تمام کنیم، ما الان عصبانی هستیم بهتر است بعدا راجع به این موضوع تصمیم بگیریم. نکته اصلی این است که باید همه جروبحث‌ها را با یک نتیجه مثبت تمام کنید.

▪ دوتایی با هم برای بچه‌ها توضیح دهید که گاهی پدر و مادرها با هم مخالف هستند و با هم جروبحث می‌کنند اما این دلیل نمی‌شود که یکدیگر را دوست نداشته باشند. به کودک بگویید که هردو چقدر دوستش دارید.

▪ خود را در موقعیت کودک قرار دهید. این‌کار باعث می‌شود تا کمی از شدت عصبانیت‌تان یا نحوه بروز آن کم شود.

▪ روش‌های کنترل خشم و عصبانیت را امتحان کنید. با این‌کار هم از یک دعوا جلوگیری می‌کنید و هم به کودک‌تان این روش کنترل عصبانیت را یاد می‌دهید.

▪ از هر روشی برای تخریب طرف مقابل استفاده نکنید. به یاد داشته باشید که این فریادها را بر سر پدر یا مادر کودکی می‌کشید که آنجا نشسته است و شما را نگاه می‌کند.

▪ اگر با همسرتان مشکلی دارید سعی کنید زمانی که بچه‌ها حضور ندارند آن‌را با هم حل کنید. سعی کنید حداقل جلوی بچه‌ها این‌کار را انجام ندهید حتی اگر شده به اتاق دیگری بروید. در این حالت ممکن است کودک همچنان صدای شما را بشنود اما آن چهره‌های برافروخته و چشم‌های نامهربان را دیگر نخواهد دید.

▪ اگر می‌توانید سعی کنید با زبان ساده برای کودک شرح دهید که چرا با هم اختلاف دارید و مشکل بین شما دو نفر چیست. سعی کنید طوری ماجرا را تعریف کنید که کودک خود را علت به‌وجود آمدن آن دعوا نداند. سعی کنید جوری برخورد کنید که کودک مجبور به حمایت از یک طرف و مقابله با طرف دیگر نشود.

▪ درنهایت برای کودک توضیح دهید که عصبانی شدن و دعوا کردن‌تان اشتباه بوده و ممکن است شما چیزهایی گفته باشید که فقط ناشی از عصبانیت بوده و اصلا معنی خاصی نداشته.

▪ سعی کنید تمام تلاش‌تان را برای آشتی با همسرتان و حل مشکلات‌تان با او را جلوی کودک و حتی با کمک او انجام دهید.

▪ همیشه بعد از دعوا سعی کنید قهر نکنید و طبیعی رفتار کنید.

▪ روش‌های کنترل خشم و عصبانیت را امتحان کنید. با این‌کار هم از یک دعوا جلوگیری می‌کنید و هم به کودک‌تان این روش کنترل عصبانیت را یاد می‌دهید.

منبع : مجله شهرزاد