روزی برای واگویه مطالبات معلمان

نمی دانم به یاد می آورید, روزهایی را که معلم را امین و اعتبار محله می خواندند, شاید خیلی ها به خاطر بیاورند که وقتی معلم از مسیری می گذشت, کوچک و بزرگ به احترامش برمی خاستند, شاید من و شما آن روزها را ندیده باشیم که در اختلاف ها, معلم تنها حکمی بود که همه به او رضایت می دادند

نمی‌دانم به یاد می‌آورید، روزهایی را که معلم را امین و اعتبار محله می‌خواندند، شاید خیلی‌ها به خاطر بیاورند که وقتی معلم از مسیری می‌گذشت، کوچک و بزرگ به احترامش برمی‌خاستند، شاید من و شما آن روزها را ندیده باشیم که در اختلاف‌ها، معلم تنها حکمی بود که همه به او رضایت می‌دادند.

خیلی‌ها زندگی ساده معلمی را ایده‌آل می‌پنداشتند، بچه‌ها حرفش را می‌خواندند و چوب و فلکش زمزمه محبت بود. کمتر از ۵۰ سال پیش حمله کلامی مادر عصبانی به خاطر چشم غره ساده معلم به کودکش و جریحه‌دار شدن احساسات دانش‌آموز ۸ ساله معنی نداشت. خط کشیدن روی خودروی معلم برای انتقامجویی از سوی شاگرد تصور نمی‌شد. بیرون رفتن دانش‌آموز دبیرستانی از کلاس و در را با عصبانیت به هم کوبیدن در حضور معلم باورکردنی نبود، شغل دوم خانم یا آقای معلم برای تامین معاش در ذهن نمی‌گنجید و بالاخره پوزخند بر خواستگاری که خود را معلم می‌خواند از سوی پدر دختر آن هم به خاطر نخواندن دخل و خرجش جایی نداشت، انگار آن روزها مردم واقعا باور داشتند که «معلمی شغل انبیاست».

برگزاری هر ساله روزی برای بزرگداشت مقام معلم، فرصتی برای بازگویی چندباره مطالبات، خواسته‌ها و مشکلات معلمان است، معلمان به تکرار مکررات خواسته‌های خود و برآورده شدن کمتر از نصف آن، عادت کرده‌اند، شاید بعضی‌شان رضا به این باشند که روزی به نام معلم نباشد و به جای آن به روزگاری بازگردند که شأن و منزلت معلم حفظ می‌شد. با این حال می‌توان خواسته‌های امروز بعضی معلمان را دلیل بر حفظ حرمت و شأن آنان طی سال‌های سال دانست، چون هرچند معلمان از روزگار بی‌مهری دیده‌اند، اما خواسته‌ها و مطالباتشان هنوز نشان می‌دهد، اعتبارشان تغییری نکرده است.

● نظام معلمی، نیازی فراموش شده

متاسفانه دولتی بودن حیطه فعالیت‌های معلمان مانع بزرگی بوده که انجمن‌ها، کانون‌ها و سازمان‌های غیردولتی در حوزه «معلمی» هیچ‌گاه فعال نبوده‌اند. از سال‌های گذشته تاکنون، سیطره وزارت آموزش و پرورش و یکه‌تازی آن در برآوردن مطالبات معلمان باعث شده که دولت تنها خاستگاه تامین خواسته‌های فرهنگیان باشد، به عبارت بهتر ارتباط وزارت آموزش و پرورش با فرهنگیان بیشتر فردی است و از این نظرگاه نه این وزارتخانه از تنوع خواسته‌های فرهنگیان باخبر است و نه معلمان می‌توانند خواسته‌ها و نیازهایشان را اولویت‌بندی و به مسوولان اعلام کنند، این امر یکی از دلایل مهم کاهش انگیزه و رضایت شغلی معلمان عنوان می‌شود.

عباس. م، دبیر بازنشسته می‌گوید: زمانی تلاش کردیم تا انجمنی راه بیندازیم، ولی متاسفانه نه آموزش و پرورش به تشکل‌های فرهنگیان نظر مثبت دارد و نه معلمان به اهمیت آن پی برده‌اند.

او با ۳۰ سال خدمت، نظام معلمی را برای این قشر و حتی بازنشستگان و دانشجویان تربیت معلم ضروری می‌داند و می‌گوید: «چرا باید سازمان نظام پزشکی، پرستاری و کارگری بر عملکرد شاغلان این قشر نظارت کند و نزدیک به یک میلیون فرهنگی از این تشکل محروم باشند. در حالی‌که معلمان ادبیات جامعی برای راه‌اندازی و حفظ تشکل‌های مدنی و سازمانی دارند که می‌توانند خواسته‌هایشان را از این طریق پیگیری کنند و برای اداره خواسته‌هایشان به بخش دولتی ایده و برنامه بدهند. اما متاسفانه این تلاش‌ها تاکنون به جایی نرسیده است.»

● استانداردهای یونسکو برای شغل معلمی

سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد یونسکو بیش از ۴۰ سال قبل توصیه‌نامه‌ای را برای ارج نهادن به مقام و منزلت معلمان تدوین کرد که به نظر می‌رسد دستیابی به مواد این توصیه‌نامه به نوعی استانداردهای حرفه‌ای معلمان باشد که متاسفانه هنوز بسیاری از آن در کشورمان تامین نشده است.

در بخش‌هایی از این توصیه‌نامه آمده است: «مساحت کلاس‌‌های درس باید به اندازه‌ای باشد که معلم بتواند به تک‌تک دانش‌آموزان رسیدگی کند. برای معلمان مناطق دور و محروم باید مسکن شایسته یا کمک هزینه مسکن تهیه شود. ساعت کار معلمان در روز و هفته باید با مشورت سازمان معلمان تعیین شود و عواملی مانند تعداد دانش‌آموزان، وقت کافی برای برنامه‌ریزی و آمادگی درسی، کارهای تحقیقاتی، فعالیت‌های فوق برنامه، جلسات مشورت با اولیا و آموزش ضمن خدمت در ساعات کاری آنها لحاظ شود.»

نظام معلمی می‌تواند در بیان و اولویت‌دهی به خواسته‌های معلمان موثر باشد، اما هیچ‌گاه جدی گرفته نشده است

در بخش رفاهی و حقوقی هم آمده است: «حقوق و مزایای بازنشستگان نباید کمتر از حقوق شاغلان باشد. معلمان شاغل و بازنشسته باید از یک زندگی متوسط و استاندارد بهره‌مند باشند. معلمان در انتخاب و تعدیل موضوعات درسی، انتخاب کتاب‌های کمک درسی، روش‌های تدریس و ارائه طرح درس، اختیارات کافی داشته باشند. سیستم بازرسی و نظارت بر کار معلمان باید باعث تشویق و دلگرمی معلمان در اجرای وظایف حرفه‌ای آنها باشد و در برابر برخوردهای نامناسب و غیرمنصفانه اولیا حمایت شوند و ...».

● تلاش‌هایی برای حفظ منزلت فرهنگیان

مروری بر جایگاه فرهنگیان در کشور نشان می‌دهد که بیشترین خواسته‌ها و مرکز ثقل مطالبات آنان در امور مادی متمرکز شده و سایر خواسته‌‌های این قشر به نوعی پنهان مانده است.

در چند ماه اخیر، ورود حمیدرضا حاجی‌بابایی در سمت وزیر آموزش و پرورش منجر به اعلام برنامه‌هایی شده که با قضاوت‌های مختلف فرهنگیان روبه‌رو بوده است.

از استخدام ۴۰ هزار نیروی جدید، ۲۶ هزار حق‌التدریسی، کارت بیمه طلایی فرهنگیان و پرداخت همه مطالبات شاغلان و بازنشستگان تا تفکیک کتاب‌های درسی به پسرانه و دخترانه و حذف پیش‌دانشگاهی، ورود پیش‌دبستانی و ... نظام آموزش و جامعه فرهنگیان را با شوک‌های خبری روبه‌رو کرده است.

سهیلا. ک، معلم پایه اول ابتدایی با ۱۳ سال سابقه می‌‌گوید: به نظرم بحث بیمه طلایی فرهنگیان از وعده‌های خوب وزارتخانه بوده، البته باید منتظر ماند و دید آیا از عهده اجرای درست برمی‌آیند یا نه؟

کوروش. م اعطای کارت خرید ۵‌/‌۱ میلیون تومانی برای کارکنان رسمی و پیمانی آموزش و پرورش را با بهره ۴ درصد مهم می‌داند و می‌گوید: واقعیت اینجاست که منزلت معلم بالاتر از حقوق و دستمزد آنهاست، اما این نگاه زمانی کامل می‌شود که به بعد معیشتی و رفاهی همزمان با اعتبار و منزلت فرهنگیان توجه شود.

خیلی از معلمان مثل بسیاری از کارمندان دستگاه‌ها و سازمان‌های دیگر همیشه طالب وامند، پس می‌بینید از این نظر بین معلم و غیرمعلم هیچ تفاوتی نیست!

یکی از برنامه‌های وزیر آموزش و پرورش ورود نیروهای جدید و متخصص و جدی گرفتن ورزش و آموزش شنا به دانش‌آموزان است، معلمان ورزش شاید بهترین افرادی باشند که می‌توانند نسبت به این‌گونه برنامه‌ها قضاوت کنند.

یکی از دبیران ورزش در مدرسه راهنمایی پسرانه، از این برنامه‌ها بشدت استقبال می‌‌کند، اما همکار او در یک مدرسه دخترانه می‌گوید: دختران ما از حداقل امکانات ورزشی محرومند، دختران ما فضای جست و خیز ندارند، فقر حرکتی دارند، به جای شنا می‌توانند به داد دختربچه‌ها برسند.

● معلمان را در اجرای برنامه‌ها مشارکت دهید

نگاهی به افکار و اطلاعات معلمان نسبت به برنامه‌های اخیر وزارت آموزش و پرورش نشان می‌دهد که بسیاری از آنها از اجرای برنامه‌های جدید بی‌خبرند و البته بعضی‌ها هم با کمی بدبینی، نسبت به اجرای برنامه‌های تدوین شده تردید دارند. اما این سوال که چقدر از مشارکت معلمان باسابقه برای تدوین برنامه‌‌های وزارت آموزش و پرورش و وعده‌های وزیر استفاده می‌شود، سوال معلمی است که نمی‌خواهد نامی از او برده شود.

کتایون مصری