برکات انفاق در زندگی فردی و اجتماعی

یکی از اعمال نیکو که دارای آثار و نتایج گوناگون و قابل بررسی در اجتماع انسان هاست، انفاق و بخشش دارایی ها و اموال مادی و غیر مادی افراد جهت تامین و رفع نیاز‌های فقرا و محرومان …

یکی از اعمال نیکو که دارای آثار و نتایج گوناگون و قابل بررسی در اجتماع انسان هاست، انفاق و بخشش دارایی ها و اموال مادی و غیر مادی افراد جهت تامین و رفع نیاز‌های فقرا و محرومان جامعه است. انفاق از جمله اعمالی است که قرآن برای آن اثرات و نتایج شایسته و ارزنده ای را ذکر نموده و انسان های توانمند را به انجام آن دعوت نموده است. انفاق دارای اثرات فراوانی در زمینه های معنوی، فردی و اجتماعی است.

انفاق دارای آثار معنوی چون پاداش بزرگ، آرامش روحی، کفاره گناهان و آمرزش الهی و زمینه ساز انفاق نماز است. پاداش بذل مال در راه خدا، بس بزرگ و سنگین است، بخصوص زمانی که فرد با نیت خالص و آگاهانه کار و عمل صالحی را انجام دهد. خداوند کسانی را که اموال خویش را در راه او انفاق می کنند به کسی تشبیه می کند که بذری بکارد و از آن هفتصد دانه برداشت نماید: "مثل الّذین ینفقون اموالهم فی السبیل الله کمثل حبّه اتبتت سبع فی کلّ سنبلهٍ مائه حبّهٍ و الله یضاعف لمن یشاء". دلیل این تعبیر قرآن این است که انفاق و بخشش اموال در راه خداوند از اعمالی است که نتایج و آثار متعددی را بر جامعه و افراد می گذارد. چنان که کاشت یک بذر و برداشت هفتصد دانه از آن که در آیه فوق آمده است نشان می دهد که انفاق علاوه بر نتایجی که در زندگی افراد دیگر می گذارد، آثار معنوی و مادی خود را نیز شامل زندگی دنیوی و اخروی و خصوصیات اخلاقی فرد انجام دهنده می کند.

این پاداش بزرگ و سنگین برای انفاق، بویژه با توجه به تعبیر یضاعف در مورد هیچ عمل دیگری در قرآن نیامده است. انفاق دارای آثار فردی چون طول عمر، دفع بلا و فقر، داروی دردها، جایگزینی و برکت می باشد. در افزایش طول آدمی، سلسله عوامل طبیعی، بهداشتی و زیست محیطی موثرند که بویژه با پیشرفت علوم بیشتر کشف می شوند. در کنار آن، عواملی فراطبیعی وجود دارد که چه بسا عقل و دانش آدمی راهی بدان ندارد یا کم و بیش تاکنون پی به آن نبرده است، ولی از سوی شارع تصریح شده که انفاق از آن جمله است. رسول خدا (ص) می فرمایند: "انفاق و صله رحم، خانه‌ها را آباد و عمرها را طولانی می کند." با این حال، هر گاه هدف نهایی انفاق یعنی کاهش فاصله طبقاتی و رفع فقر و تبعیض تحقق یابد، بی تردید ضریب آرامش روانی و بهداشت روحی افزایش پیدا می کند، اضطراب های ناشی از حسرت ناداری یا انزوا و افزایش سامان می‌یابد و فرایند آن در زندگی به صورت آبادانی و افزایش طول عمر نمایان می شود. علاوه بر آن آثار مثبت اعمال انسان به صورت طول عمر پر برکت و شایسته در زندگی انسان نمایان می گردد.قرآن کریم، برکت و جبران کاستی ظاهری مال بر اثر انفاق را تضمین می کند و می فرماید: "و ما انفقتم من شیء فهو یخلفه و هو خیر الرّازقین". انفاق سودایی پر سود است که خداوند کریم، عوض آن را بر عهده گرفته است. با وجود این، وعده الهی منحصر به آخرت نیست، بلکه در دنیا نیز با برکت های گوناگونی جای انفاق ها را به بهترین شکل پر می کند.انفاق دارای آثار اجتماعی چون صیانت جامعه از تباهی و عدالت اجتماعی است. قرآن کریم، انفاق را از عوامل حفظ سقوط و فروپاشی معرفی کرده و فرموده است: "و انفقوا فی السبیل الله و لاتلقوا بایدیکم الی التّهلکه". فقر در جامعه از عوامل مهم گسترش جرم و جنایت، فساد، سرقت و اعتیاد است. اموری که بیشتر، معلول پدیده بیکاری و رکود اقتصادی است. بی تردید از راهکارهای عملی مبارزه با آنها، انفاق توانگران می باشد.

بنابراین، سود انفاق به گونه غیر مستقیم به خود شخص بر می گردد. مبارزه با تکاثر و فزون طلبی از یک سو و فقر و محرومیت از سوی دیگر و در نتیجه کاهش فاصله طبقاتی، از سیاست های اقتصادی اسلام است. آموزه های دینی اجازه نمی دهد ثروتمند مسلمان نسبت به بینوایان جامعه، بی تفاوت و تنها به فکر زراندوزی و انباشت ثروت برای خود باشد. رسول خدا (ص) می فرمایند: هر کس سیر بخوابد، در حالی که همسایه اش گرسنه باشد به من ایمان نیاورده است. تردیدی نیست که نهادینه کردن فرهنگ انفاق در جامعه، اقدامی موثر در ایجاد توازن و مبارزه با تکاثر است.‏

محمد امین رضوی

منابع:

انفاق در قرآن، جواد ایروانی، مجموعه مقالات همایش قرآن و اقتصاد، تهران، ۱۳۸۵

العروه الوثقی، محمود کاظم طباطبایی، نشرموسسه اسماعیلیان، قم، ۱۳۷۰