تحرکات آمریکا

در پی انتشار رسمی توافقنامه ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی در سایت آژانس و اعلا م بسته شدن پرونده موضوع پلوتونیوم , آمریکا با انجام تحرکاتی نشان داد برخلا ف ادعاهای خود, تمایلی به حل و فصل موضوع هسته ای ایران از طریق دیپلماسی و در فضایی آرام و به دور از تنش ندارد

در پی انتشار رسمی توافقنامه ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سایت آژانس و اعلا‌م بسته‌شدن پرونده موضوع <پلوتونیوم>، آمریکا با انجام تحرکاتی نشان داد برخلا‌ف ادعاهای خود، تمایلی به حل و فصل موضوع هسته‌ای ایران از طریق دیپلماسی و در فضایی آرام و به‌دور از تنش ندارد.

متن توافقنامه ایران و آژانس که حاصل سه دور مذاکرات نمایندگان تهران و آژانس و نیز سه دور گفت‌وگوهای علی لا‌ریجانی مسوول مذاکرات هسته‌ای ایران با خاویر سولا‌نا مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپاست، پنجم شهریورماه به درخواست جمهوری اسلا‌می ایران، به عنوان سندی رسمی روی سایت آژانس قرار گرفت. آژانس، علا‌وه بر ذکر جزئیات توافقات خود با تهران، به‌طور رسمی اعلا‌م کرد، اظهارات پیشین جمهوری اسلا‌می ایران درباره مساله <پلوتونیوم>، مطابق با یافته‌های آژانس بوده و لذا این مساله از نظر آژانس حل شده است. محمد سعیدی معاون امور بین‌الملل سازمان انرژی اتمی ایران در مورد حل مساله پلوتونیوم به خبرنگار ایرنا گفت: آمریکایی‌ها، در دوره‌ای با ادعای اینکه ایران فعالیت‌های جداسازی و بازفراوری پلوتونیوم انجام داده است، نسبت به فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، دنیا را فریب دادند و به گمراهی و بیراهه کشاندند. عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران تصریح کرد: آژانس با ارزیابی قطعی خود نسبت به حل‌وفصل موضوع پلوتونیوم در ایران، به مهم‌ترین‌ادعای آمریکایی‌ها پاسخ منفی داد و خط بطلا‌نی بر ادعاهای آنها کشید. این مقام ارشد سازمان انرژی اتمی ایران، از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به دلیل برخورد حرفه‌ای با این موضوع، قدردانی و اظهار امیدواری کرد که این مسیر همچنان ادامه یابد. ‌ البرادعی همچنین در گزارش جدید خود درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران، از این توافقنامه به عنوان <گامی مهم> یاد کرد و مجددا این توافقنامه را ضمیمه گزارش چهار صفحه‌ای خود کرد که روز پنجشنبه در اختیار اعضای شورای حکام آژانس قرار گرفت. اما گریگوری شولتی سفیر آمریکا در آژانس با انتقاد از این توافقنامه، حتی حل مساله پلوتونیوم را زیر سوال برده است. به موجب توافقنامه میان تهران و آژانس که نشانه عزم جدی ایران برای پاسخگویی به سوالا‌ت و ابهامات در موضوع هسته‌ای ایران است، <این مدالیته شامل همه مسائل باقیمانده است و آژانس تایید می‌کند که هیچ مساله باقیمانده و ابهامی در ارتباط با برنامه و فعالیت‌های هسته‌ای گذشته ایران وجود ندارد. همچنین <آژانس موافقت کرد که طبق طرح کاری یاد شده، همه سوالا‌ت باقیمانده را در اختیار ایران قرار دهد. این بدان معناست که پس از دریافت این سوالا‌ت، سوال دیگری باقی نخواهد ماند. ایران توضیحات و اطلا‌عات درخواست شده را در اختیار آژانس خواهد گذاشت.>

آژانس و ایران همچنین توافق کردند که <پس از اجرای طرح کاری بالا‌ و چارچوب‌های توافق شده برای حل و فصل مسائل باقیمانده، اجرای پادمان‌ها در ایران به گونه‌ای عادی و معمول اجرا شود.> در حالی که که مقامات آژانس به ویژه محمد البرادعی مدیرکل آژانس از این توافقنامه اظهار رضایت و از آن به عنوان <گامی مهم> یاد کردند، <موسسه علوم و امنیت بین‌الملل> که ریاست آن را دیوید آلبرایت بازرس پیشین تسلیحاتی سازمان ملل متحد به عهده دارد، در بیانیه‌ای مدعی شد که این توافقنامه <نامعمول و ناقص> است. آلبرایت از اعضای شورای حکام آژانس خواست در اولین فرصت از ایران و آژانس بخواهند محدودیت‌های گوناگون آن را روشن کنند. این موسسه در بیانیه‌ای اعلا‌م کرد که <توافقنامه، به بستن پرونده ایران اشاره می‌کند که می‌تواند بدین معنا باشد که آژانس و کشورهای عضو آن از طرح مسائل قبلی، حتی اگر نکات تازه‌ای درباره آن مطرح شود، محروم خواهند بود.> آلبرایت مدعی شده که ایده <بستن پرونده>، <نقض اصول بنیادین پادمانی> است. ‌ این موسسه، همچنین از اینکه در توافقنامه آمده است که <به جز موارد مبهم و مورد پرسش در این سند، هیچ مساله دیگری در رابطه با فعالیت‌های هسته‌ای گذشته جمهوری اسلا‌می باقی نخواهد ماند> به عنوان نقص یاد کرده و مدعی شده است که این روال <قابل تاسفی> است. آلبرایت همچنین از ملزم نکردن ایران به اجرای پروتکل الحاقی پیمان منع گسترش سلا‌ح‌های هسته‌ای، که در پی زیاده خواهی‌های غرب، تهران به اجرای داوطلبانه آن پایان داد، انتقاد کرده و مدعی شده است که مشخص نکردن الزام ایران به فراهم کردن امکان دسترسی بازرسان به تجهیزات، تاسیسات هسته‌ای و افراد و اسناد لا‌زم از دیگر نقص‌های توافقنامه مذکور است. در پی انتشار بیانیه این موسسه و پیش از انتشار گزارش البرادعی درباره آخرین وضعیت فعالیت‌های هسته‌ای ایران، سفیران آمریکا، فرانسه و انگلیس در آژانس به دیدار البرادعی رفتند و نکاتی راکه عینا در این بیانیه مطرح شده بود، تحت‌عنوان <انتقادات> خود از توافقنامه اخیر ایران و آژانس مطرح کردند. ‌ سفرای یادشده از اینکه موضوع ایران پس از حل مسائل باقیمانده به حالت عادی باز می‌گردد، شدیدا انتقاد کردند. آنها، همچنین به اینکه سوالا‌ت درباره مسائل باقیمانده به صورت گام به گام بررسی می‌شود، معترض شدند و اظهار داشتند که موضوعات و سوالا‌ت مطرح شده باید بطور موازی بررسی شوند. ‌ سفرای واشنگتن، پاریس و لندن حتی با انتشار این‌توافقنامه به‌عنوان سند رسمی در سایت آژانس مخالفت کردند و خواستار اجرای پروتکل الحاقی شدند. ‌ این در حالی است که سعیدی معتقد است: مسائل باقیمانده در موضوع هسته‌ای ایران در یک زمانبندی منطقی و مسیر معقول که همانا حل و فصل موضوعات از طریق مذاکره خواهد بود، قطعا به نتیجه روشن و قابل قبولی خواهد رسید و توافق به عمل آمده، برای همه طرف‌ها راهگشا خواهد بود. ‌ منابع‌آگاه در خصوص علت عمده اعتراض‌ها و مخالفت‌های سفرای یادشده می‌گویند که در توافقنامه میان تهران و آژانس، <سوالا‌ت> و <اتهامات> درباره برنامه هسته‌ای ایران از یکدیگر تفکیک شده است. ‌

به گفته آنان، برای‌پاسخگویی به <سوالا‌ت> آژانس، جدول زمانی تعیین شده و <اتهامات> نیز که پیش‌از این، در قالب سوالا‌ت آژانس و با اعمال فشار سیاسی برخی کشورها مطرح می‌شد، از سوالا‌ت جدا شده است. منابع دیپلماتیک می‌گویند، عصبانیت کشورهایی که تاپیش از طراحی مدالیته، اتهامات سیاسی خود را تحت عنوان <سوال> مطرح می‌کردند، و نیز اعتراض سفرای آمریکا، انگلیس و فرانسه قابل درک است . زیرا با توافق صورت گرفته، آنها دیگرنمی‌توانند اتهامات سیاسی خود را به عنوان <سوال و ابهام> مطرح کنند. ‌

دیپلمات‌ها معتقدند، با اجرای توافقنامه به‌شرط آنکه غرب، اقدامی تخریبی در این راستا انجام ندهد، پرونده هسته‌ای ایران در بعد فنی و حقوقی بسته خواهد شد. ‌

به اعتقاد تحلیلگران، شاید از همین رو باشد که محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهوری اسلا‌می ایران همزمان با انتشار رسمی توافقنامه و نیزدرآستانه انتشار گزارش جدید البرادعی اعلا‌م می‌کند که از نظر ما موضوع پرونده هسته‌ای ایران خاتمه یافته است. اما، تام کیسی سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در واکنش به گزارش البرادعی و توافقنامه ایران و آژانس مدعی شد: ایران به برنامه عملیاتی نیاز ندارد و این توافقنامه چیزی را تغییر نخواهد داد. ‌

کیسی اعلا‌م کرد: تهران به قطعنامه‌های شورای امنیت عمل نکرده و مسیر بی‌اعتنایی را برگزیده است که در صورت ادامه این مسیر با تحریم بیشتر مواجه خواهد شد. همچنین رسانه‌های غربی اعلا‌م کردند که نیکلا‌س برنز معاون وزیر خارجه آمریکا در حال رایزنی با همتایان خود برای صدور قطعنامه بعدی است. علی‌اصغر سلطانیه سفیر و نماینده دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در مصاحبه با خبرگزاری آسوشیتدپرس هشدار داد، در صورت صدور قطعنامه دیگری علیه ایران، مسیر همکاری ایران با آژانس متوقف خواهد شد. تحلیلگران مسائل سیاسی و بین‌المللی، صدور قطعنامه‌ای دیگر علیه ایران را منتفی نمی‌دانند اما معتقدند با توجه به روند همکاری‌های جدید ایران و آژانس، تلا‌ش‌های آمریکا برای صدور قطعنامه‌ای دیگر با مشکلا‌ت بسیاری روبه‌رو خواهد بود. ‌

آنها معتقدند، همراهی نکردن سفیران آمریکا، انگلیس و فرانسه از سوی سفرای روسیه، چین و آلمان در دیدار با البرادعی، یکی از نشانه‌های موافق نبودن این کشورها با تند شدن فضای کنونی و ادامه مسیر همکاری‌های جدید تهران و آژانس است. منابع دیپلماتیک می‌گویند، توافقنامه جدید ایران و آژانس، فضای جدیدی را ایجاد کرده که آمریکا و هم‌پیمانانش در تلا‌شند این روند را برهم بزنند و به گفته لا‌ریجانی <مسیر> را <پنچر> کنند. گرچه بر اساس گزارش جدید البرادعی سرعت غنی‌سازی کاهش یافته است اما تهران، بارها تاکید کرده است که برنامه غنی‌سازی خود را تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه خواهد داد. دکتر محمود احمدی نژاد، رئیس‌جمهوری در این زمینه معتقد است: نصب سانتریفیوژها یک مسیر فنی است و بالا‌خره در کار فنی یک روز یک قدم جلو می‌روید، یک روز دو قدم و یک روز سه قدم. احمدی‌نژاد تصریح کرد: اینها بستگی به شرایط و امکانات و نیروهای فنی دارد و تصمیمات سیاسی در آن دخالت ندارد. ‌

در هر صورت باید دید آیا سولا‌نا و البرادعی می‌توانند برای پیشبرد توافقنامه میان تهران و آژانس، آمریکا و هم‌پیمانانش را از اقدامات تخریبی چون صدور قطعنامه و اعمال تحریم‌های بیشتر بازدارند؟ ‌

به اعتقاد منابع دیپلماتیک، با توجه به اصرار طرفین بر مواضع خود، باید تفاهمات سیاسی جدیدی بین لا‌ریجانی و سولا‌نا صورت گیرد تا مسیر همکاری‌‌های جدید تهران و آژانس برای پاسخگویی به سوالا‌ت مطرح شده ادامه یابد و فضای آرام کنونی همچون ۶۰‌ روز گذشته، برای جلوگیری‌از عقیم ماندن همکاری‌ها حفظ شود. ‌

زهرا هژبری