خلا نظری در دولت رفاه لیبرال

من مایلم در این مقاله با اتكاء به یك بررسی آنارشیستی كه توسط پیتر كلی , در مورد قوانین جاری در كانادا صورت گرفته است, توجه شما را به ابعاد این چالش در یكی از كشورهای پیشتاز دموكراسی غربی جلب كنم, و نشان دهم كه به چه سان موضع رویكردهای هوادار دموكراسی نولیبرال در كانادا در معرض تزلزل قرار دارد

موضوع لیبرالیسم و دموكراسی لیبرال در ایران از هنگام وقوع مشروطه در برخوردهای فكری جامعهٔ ما مهم بوده است. در آن هنگام، ما با نسخه‌های اومانیستی لیبرال مواجه بودیم و هم‌اكنون نیز گاه افرادی در این چهارچوب اولیه به لیبرالیسم می‌پردازند (مثلاً نهضت آزادی). در چهارچوب این نسخهٔ اومانیستی، ملهم از آموزه‌های اساسی عصر روشنگری، توان مدرنیستی تك تك افراد جامعه در شناسایی خیر اخلاقی (خیر اخلاقی كه به تعبیر مدرن آن، كاملاً به صورت مفهوم وسیعی از تجربهٔ درد و لذت قابل درك است)، معیار اثبات دموكراسی قرار می‌گیرد.

استدلال می‌شود كه همهٔ افراد به یك اندازه صلاحیت شناخت خیر اخلاقی را دارند و از این قرار همه صلاحیت دارند تا مستقیم یا غیر مستقیم در اتخاذ تصمیمات اجتماعی مداخله كنند. دیگر هیچ صلاحیتی كه از سوی كلیسا یا بر اساس یك صلاحیت نظری یا شهودی برای فردی مسجل شود وجود ندارد.

اما از ابتدای قرن بیستم، تلقی‌ها در مورد مشروعیت دموكراتیك از جوانب مختلفی متحمل تحولات قابل ملاحظه‌ای شد. پدید آمدن دولت رفاه و اقتصاد كلان، اصلاحات نیو دیل ، برآمدن دو جنگ جهانی ویرانگر از متن دموكراسی‌های غربی، و خصوصاً چرخش زبانی در فلسفه (و مآلاً تردید ویرانگر در توانایی بازنمایی خرد مدرن) منجر به پدیداری نسخهٔ معكوسی از فلسفه‌های دموكراسی شد كه مثال بارز آن را می‌توان در كار جان دیویی، كارل ریموند پوپر و ریچارد رورتی مشاهده كرد. به رغم نظریات موج نخست دموكراسی، نظریات موج دوم مبتنی بر توانمندی یكسان خرد افراد در شناخت به طور كلی و شناخت اخلاقی به طور خاص نبود. بر عكس، ایشان ناتوانی در خرد كه در سایهٔ نسبیت‌شناختی استنباط می‌شد را مستندی قرار دادند تا نتیجه بگیرند كه دموكراسی نه بهترین شیوهٔ اخلاقی ادارهٔ جامعه، بلكه بهترین شیوهٔ مدیریت بحران زندگی اجتماعی است.

در ایران نیز پس از رویداد دوم خرداد این بعد تازه از تلقی‌های مرتبط با دموكراسی لیبرال را می‌توان از ادبیات غیراومانیستی لیبرال كه در چهارچوب معرفت‌شناسی سروشی پیگیری می‌شود مشاهده كرد. به دلایل متعددی این نسخهٔ دفاع از دموكراسی لیبرال در غرب و همچنین در ایران دچار بحران مشروعیت شد.

در واقع، این نسخه به دلیل دشواری‌های ذاتی در‌گرایش‌های نسبیت‌گرایانه و ضد عقل‌گرایانه‌اش به یك مجموعهٔ در خود متناقض تبدیل شد و در فرایند سیاسی نیز آنتی‌تزهای خود را در خویش پرورد. مخالفان این دموكراسی با طرح قرائت‌های خویش از دموكراسی كه از قضا در تضاد با آن بود، توانستند روشنفكران لیبرال دموكرات را سردرگم كنند. در ایران طرح مردم‌سالاری دینی، درست نوعی قرائت از دموكراسی بود كه خود در چهارچوب مرجع فلسفهٔ سروش شكل گرفت. در واقع، چهارچوب مرجع فلسفهٔ سروش روشنفكران دوم خردادی را در مقابله با مفهوم "مردم‌سالاری دینی" ناتوان كرد.

در واقع، همانطور كه ایدهٔ تعدد قرائت‌ها به عنوان یك ایدهٔ ضدبازنمایی در سطح نظر و فلسفه یك مجموعهٔ نظری پارادوكسیكال است، بازتاب این پارادوكس در حوزهٔ نظر خود را به صورت تعدد قرائت‌ها از دموكراسی نمودار كرد.

این دشواری‌ها، فقط گریبانگیر روشنفكران و فیلسوفان ایرانی نبود، بلكه همچون چالش نظری سهمگینی رویاروی دموكراسی‌ها و اندیشه‌های دموكراتیك غربی نیز شده است. من مایلم در این مقاله با اتكاء به یك بررسی آنارشیستی كه توسط پیتر كلی ، در مورد قوانین جاری در كانادا صورت گرفته است، توجه شما را به ابعاد این چالش در یكی از كشورهای پیشتاز دموكراسی غربی جلب كنم، و نشان دهم كه به چه سان موضع رویكردهای هوادار دموكراسی نولیبرال در كانادا در معرض تزلزل قرار دارد. كلی در این بررسی، مجموعهٔ متنوعی از ارجاعات را ارائه می‌دهد كه می‌تواند ما را در رسیدن به هدف جداگانهٔ خود (نه اثبات نوعی آنارشیسم كه مد نظر كلی است) یاری دهد.

قبل از ورود به بحث متذكر می‌شوم كه پیتر كلی مدرس برنامهٔ مطالعات علوم رفتاری در دانشكدهٔ علوم اجتماعی و رفتاری دانشگاه كویینزلند است . كلی دارای سابقهٔ تدریس در آموزش و پرورش و كار با جوانان در دبیرستان‌هاست. علایق پژوهشی وی معطوف به موضوع ماهیت هویت جوانان در فضایی است كه بیش از پیش جهانی می‌شود؛ او همچنین به شیوه‌هایی علاقمند است كه از طریق آنها ابعاد مختلف هویت‌های جوانان در چنین فضایی هدایت می‌شود. به علاوه اقدامات روشنفكری (همچون فعالیت متخصصان) را كه در فرآیندهای مؤثر بر هویت‌یابی، نظارت، و دستكاری كه حاكمیت و هدایت هویت‌های جوانان را میسر می‌سازند، مورد بررسی قرار داده است.

۱ـ طرح مسأله

مطالعهٔ لزلی رومن (Roman, ۱۹۹۶)، دربارهٔ سند سیاسی دولت كانادا كه جوانان خطرناك اخراجی از دبیرستان‌ها را در زمرهٔ موضوعات و اهداف مد نظر خود قرار می‌دهد، مدخل مفیدی را به دست می‌دهد؛ مدخل مفیدی برای پژوهش راجع به متون سیاسی كه از خلال گفتمان مربوط به امور پرمخاطره، جوانان را به عنوان مسأله مطرح می‌كنند . هدف رومن آن است كه ابزارهای معین ویرانگری را برای چالش بر سر ساختار معنایی این سند سیاسی تدارك ببیند. او همچنین در پی آن است تا تصویری كه این سند از جوانان به دست می‌دهد، روایتی كه از افراد خطرناك مطرح می‌كند و تصویری از بحران پیش روی دولت ملت كانادا (حاصل از جوانانی كه نتوانسته‌اند دورهٔ دبیرستان را تمام كنند) را مورد انتقاد قرار دهد. برای چالش بر سر ساختار معنایی این گفتمان مربوط به افراد خطرناك، "نباید تأكید كنیم كه همهٔ اینها دروغ است یا اینكه اینها جملگی توطئهٔ برخاسته از سلطهٔ منافع گروه مسلط است". چالش بر سر ساختار معنایی این گفتمان به معنای آن است كه توضیح دهیم كه چگونه این گفتمان به عنوان یك متن متقاعد كننده عمل می‌كند (Roman, ۱۹۹۶: ۱۴). استراتژی رومن در این پروژه آن است كه میدان گفتمانی را طوری تدوین كند كه در آن جوانان خطرناك بر حسب یك "تنبیه اخلاقی" تعیین و مفصل‌بندی شوند. رومن از یك سنت مطالعات فرهنگی اقتباس می‌كند كه در آن مفهوم "تنبیه اخلاقی" به یك پدیدهٔ دوره‌ای "بحران‌های تصنعی" اشعار دارد؛ این بحران‌ها می‌كوشند تا‌گرایش‌ها به نظم و انسجام اجتماعی در مقابل اقدامات، رفتارها، و علایق گروه‌های خاص كه مسأله‌ساز هستند را هماهنگ كنند (Ibid.: ۳) . ایجاد چنین مفهومی از تنبیه اخلاقی مبتنی بر تحلیلی است كه نوعی هماهنگی گفتمانی میان رفتارهای انحرافی، خطرناك، تهدیدكننده و پر ریسك و منافع جمعیت‌های ویژه (مانند جوانان پسران طبقهٔ كارگر و جوانان سیاه‌پوست و آسیایی) از یك سو، و منافع دولتمردان و افكار عمومی در قانون و نظم، روابط جنسیتی و جنسی، و دولت ملت از سوی دیگر، شناسایی می‌كند. از دیدگاه رومن، این تلقی از تنبیه اخلاقی به عنوان فرایندهایی كه در طول تاریخ خود ماهیت اتفاقی، ناپایدار، و متناقض داشته‌اند، تلقی مفیدی است، چرا كه این تلقی "مفصل‌بندی طیفی از منافع متعارض در درون و بر ضد زمینه‌های متعارضی مانند خانواده، سیاست‌های ملی، دولت رفاه، و صورت‌بندی‌های فرهنگی زندهٔ گروه‌های خاص را آشكار می‌كند" (Ibid.: ۳).

رومن در تحلیل خود تلاش می‌كند تا شرایط تاریخی و وجودی كه این امكان را برای دولت كانادا فراهم كرد تا مبدع سند سیاسی جوانان خطرناك به عنوان یك ساختار معنایی باشد، و ترتیبات گفتمانی كه این ساختار معنایی را می‌سازد را درك كند. از دیدگاه رومن، ایجاد این انواع از تنبیه اخلاقی در ارتباط با مسائل جوانان، "به قدمت ابداع خود جوانی است". رومن با مفروض داشتن این‌گرایش تاریخی، اساساً به بررسی شیوه‌هایی پرداخت كه از طریق آنها عدم قطعیت‌ها و مخاطرات در زمینهٔ اقتصادی ملی و در حال جهانی شدن (جایی كه بیكاری، رقابت بین‌المللی، و منافع اقتصاد ملی بر شكل‌گیری خط‌مشی‌ها تأثیر می‌گذارد) با مفاهیم "ملت مراقب" (شامل والدین "مراقب"، اجتماع "مراقب"، كار و كسب "مراقب" و دولت "مراقب") پیوند می‌خورند. ملت در اینجا می‌خواهد تا رفاه مستمر آیندهٔ خود را تضمین كند و برای "همهٔ كانادایی‌ها" اطمینان اقتصادی را تأمین نماید. این خصوصاً به آن معناست كه رفاه و بهزیستی نسل آتی، یعنی افرادی كه هم‌اكنون در دبیرستان‌ها هستند، در این شرایط فعلی در خطر باشد. بنا بر این، ساخت یك تنبیه اخلاقی در ارتباط با جوانان خطرناك را می‌توان "استعاره‌ای از یك ملت در معرض خطر در یك اقتصاد جهانی دانست" (Roman, ۱۹۹۶: ۱۴). ملت با پیشگویی كلیسایی در مورد مخاطرات و عذاب‌های آینده كه ملت را تهدید می‌كند، دست به تنبیه و منضبط ساختن جوانان خطرناك می‌زند.

در این حیطهٔ گفتمانی، جوانانی كه بیشترین خطر را دارند، آنهایی هستند كه از دبیرستان "اخراج شده‌اند". خطر آنها توسط كارفرماهای احتمالی با عناوین "عملاً بی‌سواد"، "بسیار بی‌تربیت"، و "غالباً غیرقابل استخدام" مسلم فرض می‌شود. از این گذشته، "صنعت كانادایی" این "اخراجی‌ها" را "گیر افتاده در چرخهٔ كار ناپایدار و پایگاه وابسته" می‌بیند كه "موقعیت بی‌حرمت ایشان را ماندگار می‌كند". "صنعت كانادایی" اخراجی‌ها را به چشم كسی می‌بیند "كه به دلیل بی‌سوادی، جهل به حساب و كتاب، و فقر به استقبال مسائل روز افزون می‌رود" (به نقل از: Roman, ۱۹۹۶: ۱۶). پس، مشخص است كه "اخراجی‌های" كانادایی از سوی یك تنبیه اخلاقی از جنس گفتمان قدرت فوكویی هدف قرار گرفته‌اند. این تنبیه اخلاقی گفتمانی، حكومت ملی را در "نقش رهبر"، مسؤول مشخص كردن جوانان خطرناك (كه مآلاً ملت را در معرض خطرناك قرار می‌دهند) می‌كند (Roman, ۱۹۹۶: ۱۵-۱۷).

این گفتمان توسط مجموعه‌ای از روایت‌های اومانیستی و اقتصادی كه به طور فزاینده‌ای در متون مربوط به افراد خطرناك مشاهده می‌شوند ساخته می‌شود (Withers and Batten, ۱۹۹۵; Batten and Russell, ۱۹۹۵). تمركز رومن بر فرایندهای تولید ساختار معنایی دربارهٔ جوانان خطرناك، و نقش‌هایی كه متخصصان مختلف و مراكز تخصصی گوناگون در تولید این حقیقت‌ها دربارهٔ جوانان به عنوان "سوژه‌های شرمندگی، انحراف و آسیب‌شناسی" ایفا می‌كنند (Roman, ۱۹۹۶: ۲۲) نكتهٔ قابل توجه دیدگاه اوست؛

سخن گفتن از اینكه جوانان ملت را به مخاطره می‌افكنند، باعث می‌شوند تا ملت ثغور رقابتی‌اش در اقتصاد جهانی را از دست بدهد، یا توقعات اخلاقی ملت را بی‌پاسخ می‌گذارند، نه تنها مظهر دولت كورپوراتیست جدید و پوپولیسم اقتدارطلب جناح راست است، بلكه همچنین تبلور خطای جناح چپ در ارائهٔ آنچه هال و ژاك به آن "ریطوریقای مدرن‌سازی عامه‌پسند" می‌گویند است. "ریطوریقای مدرن‌سازی عامه‌پسند"ی كه سرخوردگی عمومی از برخی جنبه‌های دولت رفاه سوسیال دموكراتیك را دستاویزی برای سامان‌دهی فاز جدیدی از توسعهٔ سوسیالیستی (و من اضافه می‌كنم؛ توسعهٔ فمینیستی) و استراتژی‌های اقتصادی و سیاسی متفاوت قرار دهد (Ibid.).

طرد و محكومیت گفتمان‌هایی كه در متن آنها جوانان خطرناك به حیات و بقای خود ادامه می‌دهند با عناوین مشحون از قضاوت‌های اخلاقی چون "عوامانه و بی‌بند و بار" (Fine, ۱۹۹۵)، از دههٔ ۱۹۸۰ تا كنون بازنمود مسأله‌آفرینی‌های نولیبرال حكومت رفاه اجتماعی بوده است. این مسأله‌آفرینی‌ها، در صدد آن هستند تا جوانان، خانواده‌ها، و اجتماعات را در قبال مدیریت محتاطانه و مصلحت‌اندیشانهٔ طیف گسترده‌ای از مخاطرات نهادینه شده مسؤول‌تر جلوه دهند. آنها می‌خواهند كار پیامبران را انجام دهند و در مورد آینده هشدارهای اخلاقی ساز كنند حال آنكه پیشاپیش خود صلاحیت پیامبر بودن را از خود و دیگران سلب كرده‌اند. در اینجا مدیریت مخاطرات بیشتر به عنوان یك مسؤولیت فردی ظهور می‌یابد تا یك مسؤولیت اجتماعی.

در دموكراسی‌های لیبرال آغاز هزارهٔ جدید، "بحران جوانان خطرناك"، نقطهٔ كلیدی و تعیین كننده‌ای در مباحث جوانان در حلقه‌های روشنفكران، واعظان اجتماعی ، پژوهشگران بازار، سیاستمداران، دولتمردان، گروه‌های مذهبی، حافظان اخلاق (مستقل) ، و خبرگان در قلمروهای گوناگون تخصصی بود. در واقع، بر مبنای یك برآورد، در ایالات متحده بیش از ۲۵۰۰ مقاله دربارهٔ جوانان خطرناك، در خلال سال‌های ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۵ منتشر شد (Swadener and Lubeck, ۱۹۹۵). مطالعات مهمی كه بر روی متون مربوط به افراد خطرناك انجام شده است، دو‌گرایش اصلی و اغلب "رقیب" را در گفتمان افراد خطرناك از هم متمایز كرده‌اند (Withers and Batten, ۱۹۹۵; Batten and Russell, ۱۹۹۵). این‌گرایش در كاوش و تفحصی كه از این پس در این مقاله می‌آید اهمیت محوری دارند. بررسی‌ها یك "سویهٔ اومانیستی" را شناسایی كرده‌اند كه به مضرات، مخاطرات، مراقبت و پشتیبانی از جوانانی كه خطرناك هستند می‌پردازند. در شق دوم، یك "سویهٔ اقتصادی" بحث هزینه‌ها و فایده‌ها (برای جوانان و خانواده‌ها، اما در درجهٔ اول هزینه‌ها و فایده‌های اجتماع‌ها و ملت را در نظر می‌گیرند) را مطرح می‌كنند؛ هزینه‌ها و فایده‌های شناسایی فاكتورهای خطرزا و جمعیت‌های خطرناك، و هزینه و فایدهٔ بسیج اقدامات ویژه بر مبنای شناسایی‌های مذكور (Withers and Batten, ۱۹۹۵: ۵-۶).

نویسنده:حامد حاجی‌حیدری

پانوشت‌ها:

- New Deal liberalism؛ اصلاحات فرانكلین دی. روزولت رئیس جمهور وقت ایالات متحده در خلال سال‌های ۱۹۳۳ تا ۱۹۳۸، كه برای رویارویی با "بحران بزرگ" در اقتصاد امریكا اتخاذ گردید. این اصلاحات را معمولاً نقطهٔ آغازی بر دولت رفاه می‌دانند.

- PETER KELLY (۲۰۰۱), "The post-welfare state and the government of youth at-risk", in "Social Justice", Winter ۲۰۰۱.Vol.۲۸, Iss. ۴; pg. ۹۶, ۱۸ pgs.

- Ipswich, Qld. ۴۳۰۵, Australia; e-mail: [e-mail].

- مأخذ رومن در این روایت مأخذ زیر بوده است:

Ministry of Supply and Services (۱۹۹۰), A National Stay-in-School Initiative, Ottawa.

- moral panic.

- رومن (Roman, ۱۹۹۶) در ایجا به اصطلاح "تنبیه اخلاقی" اشاره دارد كه در مطالعات فرهنگی بریتانیا بك ابزار تحلیل به شمار می‌رود. بنگرید به:

Cohen (۱۹۷۲), Hall et al. (۱۹۷۸), Hall and Jacques (۱۹۹۰), Gilroy (۱۹۸۷), and McRobbie (۱۹۹۴).

- caring nation.

- social commentators.

- (self-appointed) moral guardians.

- شاید اصطلاح "حكومت لیبرال" گیج كننده باشد، چرا كه در كشورهای مختلف انگلیسی‌زبان به معانی گوناگونی تعبیر می‌شود. در این مقاله، این اصطلاح به طرز تفكری راجع به ماهیت حكومت اشعار دارد كه محوریت آن بر مفاهیم قابل مناقشه و متغیری مانند شهروندان آزاد و نقش محدود دولت در مدیریت مسائل زندگی روزمره مبتنی است. این فرمول تعمیم‌یافتهٔ حكومت به انگیزه‌ها و مقاصد مختلف طی ۲۰۰ سال گذشته در حاكمیت‌های اروپایی و امریكایی به كار گرفته شده است.

- assessment.

- governmentality.

- self-described social democratic position.

- "ungovernable democracies".

- "overloaded states".

- "more individual initiative and less state provision".

- Flexibility.

- Responsiveness.

- Effectiveness.

- homo economicus.

- Fabian socialism؛ اصلاحات منسوب به "جامعهٔ گام به گام" (Fabian society)؛ این جامعه، یك سازمان آموزشی سوسیالیست در انگلستان بود كه اصلاحات اجتماعی گام به گام را توصیه می‌كرد. این سازمان در سال ۱۸۸۴ توسط گروهی از روشنفكران طبقهٔ متوسط كه نظریهٔ انقلابی و نبرد طبقاتی ماركس را مردود می‌دانستند، اما در عین حال آرمان برابری از طریق مالكیت جمعی و كنترل دموكراتیك بر منابع ملی را در سر داشتند پایه‌گذاری شد. آنها به ثمربخشی تغییرات مسالمت‌آمیز و تدریجی معتقد بودند. این انجمن از بدو تأسیس اعضای برجسته‌ای را مجذوب خود ساخت كه در موفقیتش مؤثر بودند. آنها خود یك حزب سیاسی تشكیل ندادند، اما در سال ۱۹۰۰ در بنیانگذاری "كمیتهٔ نمایندگی كارگران"

(Labour Representation Committee) كه بعدها به حزب كارگر تبدیل شد نقش داشتند و همچنان با این حزب روابط نزدیكی دارند.

- Thatcherism۰۳۹;s Nanny State.

- withering away.

- "recomposition".

- Mitchell Dean.

- governmentality.

- science of police.

- "conduct of conduct".

- "social-ize" (كلمه در میان خط قرار دارد و خط تیره عامداً نهاده شده است).

- liberal arts of government.

- "recode".

- inclusive.

- post-welfare state.

- German Ordoliberalen.

- اردولیبرال‌ها را از آن رو به این نام خوانده شدند كه در مجلهٔ Ordo فعالیت می‌كردند (Gordon, C., ۱۹۹۱).

- = let things alone.

- "incumbent".

- Alexander von Rustow.

- rational, choice-making.

- فریزر و فریزر و گوردون استدلال كرده‌اند كه این دیدگاه راجع به سوژه (به عنوان مذكر، عقلانی، انسان اقتصادی انتخاب‌گر)، توسعهٔ اقدامات لیبرال رفاهی حكومت را پشتیبانی و پی‌ریزی می‌كند. این اقدامات علی‌الاغلب زنان و كودكان را در ربط و وابستگی به این سوژه معنا می‌كند.

- self empowerment.

- پیتر كلی، در مقالهٔ خود نولیبرالیسم را گاه به صورت (neo) liberalism، و گاه به صورت neoliberalism می‌آورد.

- truth game.

منابع:

۱.Batten, Margaret and Jean Russell (۱۹۹۵), "Students at Risk: A Review of Australian Literature ۱۹۸۰-۱۹۹۴", Melbourne: Australian Council for Educational Research.

۲.Beck, Ulrich (۱۹۹۲), "Risk Society", London: Sage Publications.

۳.Beck, Ulrich, Anthony Giddens, and Scott Lash (۱۹۹۴), "Reflexive Modernization: Politics, Tradition and Aesthetics in the Modern Social Order", Cambridge: Polity Press.

۴.Burchell, Graham (۱۹۹۶), "Liberal Government and Techniques of the Self", Andrew Barry, Thomas Osborne, and Nikolas Rose, (eds.), Foucault and Political Reason: Liberalism, Neo-liberalism, and Rationalities of Government. London: UCL Press: ۱۹-۳۶.

۵.Cohen, Stanley (۱۹۷۲), "Folk Devils and Moral Panics: The Creation of the Mods and Rockers", St. Albans: Granada Publishing Ltd.

۶.Dean, Mitchell (۱۹۹۴), "Critical and Effective Histories", London: Routledge.

۷.Donzelot, Jacques (۱۹۷۹), "The Policing of Families", New York: Random House.

۸.Fine, Michelle (۱۹۹۵), "The Politics of Who۰۳۹;s `At Risk.۰۳۹;" Beth Swadener and Sally Lubeck, (eds.), Children and Families "At Promise": Deconstructing the Discourse of Risk. New York: State University of New York Press: ۷۶-۹۶.

۹.Foucault, Michel (۱۹۹۱), "Governmentality", Graham Burchell, Colin Gordon, and Peter Miller, (eds.), The Foucault Effect: Studies in Governmental Rationality. Hemel Hempstead: Harvester Wheatsheaf: ۸۷-۱۰۴.

۱۰.Fraser, Nancy (۱۹۸۹), "Unruly Practices: Power, Discourse, and Gender in Contemporary Social Theory", Cambridge: Polity Press.

۱۱.Fraser, Nancy and Linda Gordon (۱۹۹۴), "A Genealogy of Dependency: Tracing a Keyword of the U.S. Welfare State", Signs ۱۹,۲: ۳۰۹-۳۳۶.

۱۲.Freeland, John (۱۹۹۶), "The Teenage Labour Market and Post-Compulsory Curriculum Reform", Paper presented at "Making It Work: Vocational Education in Schools Conference," Melbourne, Victoria, March).

۱۳.Friedman, Milton and Rose Friedman (۱۹۸۰), "Free to Choose", Melbourne: Macmillan.

۱۴.Giddens, Anthony (۱۹۹۰), "The Consequences of Modernity", Stanford: Stanford University Press.

۱۵.Gilroy, Paul (۱۹۸۷), "There Ain۰۳۹;t No Black in the Union Jack: The Cultural Politics of Race and Nation", London: Hutchinson.

۱۶.Gordon, Colin (۱۹۹۱), "Governmental Rationality: An Introduction", Graham Burchell, Colin Gordon, and Peter Miller, (eds.), The Foucault Effect: Studies in Governmental Rationality. Hemel Hempstead: Harvester Wheatsheaf: ۱-۵۲.

۱۷.Gordon, Scott (۱۹۹۱), "The History and Philosophy of Social Science", London: Routledge.

۱۸.Hall, Stuart (۱۹۸۸), "The Hard Road to Renewal", London: Verso.

۱۹Hall, Stuart, Chas Critcher, Tony Jefferson, John Clarke, and Brian Roberts (۱۹۷۸), "Policing the Crisis: Mugging, the State and Law and Order", London: Macmillan.

۲۰.Hall, Stuart and Martin Jacques (۱۹۹۰), "New Times: The Changing Face of Politics in the ۱۹۹۰s", London: Lawrence and Wishart.

۲۱.Hirst, Paul and Grahame Thompson (۱۹۹۵), "Globalization and the Future of the Nation State", Economy and Society ۲۴,۳: ۴۰۸-۴۴۲.

۲۲.Hunter, Ian (۱۹۹۳), "Subjectivity and Government", Economy and Society ۲۲,۱: ۱۲۱-۱۳۴.

۲۳.Kelly, Peter (۲۰۰۰), "a "Youth as an Artifact of Expertise: Problematising the Practise of Youth Studies", Journal of Youth Studies ۳,۳: ۳۰۱-۳۱۵. (۲۰۰۰), "b "The Dangerousness of Youth-at-Risk: The Possibilities of Surveillance and Intervention in Uncertain Times." Journal of Adolescence ۲۳, special issue: Adolescents and Risk-Taking: ۴۶۳-۴۷۶. (۱۹۹۹), "Wild and Tame Zones: Regulating the Transitions of Youth at Risk." Journal of Youth Studies ۲,۲: ۱۹۳-۲۱۹.

۲۴.Kelly, Peter and Jane Kenway (۲۰۰۱), "VET and the Management of Youth Transitions in the Network Society", British Journal of Sociology of Education ۲۲,۱: ۱۹-۳۴.

۲۵.Lash, Scott and John Urry (۱۹۹۴), "Economies of Signs and Space", London: Sage Publications.

۲۶.Macintyre, Clement (۱۹۹۹), "From Entitlement to Obligation in the Australian Welfare State", Australian Journal of Social Issues ۳۴,۲.

۲۷.McRobbie, Angela (۱۹۹۴), "The Moral Panic in the Age of the Postmodern Mass Media", In Postmodernism and Popular Culture. New York: Routledge: ۱۹۸-۲۱۹.

۲۸.O۰۳۹;Malley, Pat (۱۹۹۶), "Risk and Responsibility", Andrew Barry, Thomas Osborne, and Nikolas Rose, (eds.), Foucault and Political Reason: Liberalism, Neo-liberalism, and Rationalities of Government. London: UCL Press: ۱۸۹-۲۰۸.

۲۹.O۰۳۹;Malley, Pat (۱۹۹۲), "Risk, Power, and Crime Prevention", Economy and Society ۲۱,۳: ۲۵۲-۲۷۵.

۳۰.Osborne, Thomas (۱۹۹۶), "Security and Vitality: Drains, Liberalism, and Power in the Nineteenth Century", Andrew Barry, Thomas Osborne, and Nikolas Rose, (eds.), Foucault and Political Reason: Liberalism, Neo-liberalism, and Rationalities of Government. London: UCL Press: ۹۹-۱۲۲.

۳۱.Pusey, Michael (۱۹۹۱), "Economic Rationalism in Canberra", Cambridge: Cambridge University Press.

۳۲.Roman, Leslie (۱۹۹۶), "Spectacle in the Dark: Youth as Transgression, Display, and Repression", Educational Theory ۴۶,۱: ۱-۲۲.

۳۳.Rose, Nikolas (۱۹۹۹), "a "Inventiveness in Politics", Economy and Society ۲۸,۳: ۴۶۷-۴۹۳.

۳۴.Rose, Nikolas (۱۹۹۹), "b Powers of Freedom: Refraining Political Thought", Cambridge: Cambridge University Press.

۳۵.Rose, Nikolas (۱۹۹۶), "a "Governing `Advanced۰۳۹; Liberal Democracies", Andrew Barry, Thomas Osborne, and Nikolas Rose, (eds.), Foucault and Political Reason: Liberalism, Neo-liberalism, and Rationalities of Government. London: UCL Press: ۳۷-۶۴.

۳۶.Rose, Nikolas (۱۹۹۶), "b "The Death of the Social? Re-figuring the Territory of Government", Economy and Society ۲۵,۳: ۳۲۷-۳۵۶.

۳۷.Rose, Nikolas and Peter Miller (۱۹۹۲), "Political Power Beyond the State: Problematics of Government", British Journal of Sociology ۴۳,۲: ۱۷۳-۲۰۵.

۳۸.Swadener, Beth and Sally Lubeck (۱۹۹۵), "The Social Construction of Children and Families `At Risk۰۳۹;: An Introduction", Beth Swadener and Sally Lubeck, (eds.), Children and Families "At Promise": Deconstructing the Discourse of Risk. New York: State University of New York Press: ۱-۱۶.

۳۹.Watts, Rob (۱۹۹۳), "-۱۹۹۴ "Government and Modernity: An Essay in Thinking Governmentality", Arena Journal ۲: ۱۰۳-۱۵۸.

۴۰.White, Rob (۱۹۹۳), "Youth Studies: Debate and Diversity", Rob White, (ed.), Youth Subcultures: Theory, History, and the Australian Experience. Hobart: National Clearing House for Youth Studies: viii-ix.

۴۱.Withers, Graeme and Margaret Batten (۱۹۹۵), "Programs for At-Risk Youth: A Review of the American, Canadian, and British Literature Since ۱۹۸۴", Camberwell: The Australian Council for Educational Research Ltd.

منبع:فصلنامه راهبرد یاس ،‌شماره ۵

---