بازیافت مواد حاصل از ساخت و تخریب

یکی از مشکلات سیستم مدیریت مواد زائد جامد شهری تهران تولید روزانه حدود ۱۸ هزار تن خاک و نخاله است

یکی از مشکلات سیستم مدیریت مواد زائد جامد شهری تهران تولید روزانه حدود ۱۸ هزار تن خاک و نخاله است.

دفع این مواد علاوه بر مسائل اقتصادی باعث آلودگی های زیست محیطی نیز می شود. بنابراین بازیافت این مواد از جنبه های زیست محیطی و اقتصادی حائز اهمیت است.

مواد زائد جامدی که از تغییر وضع ، تعمیر و از نو بنا کردن سازه ها از قبیل راهها یا ساختمان های مسکونی و تجاری در شهرها حاصل می شود، در اصطلاح نخاله های ساختمانی نامیده می شود. بررسی ها نشان می دهد میانگین عمر مفید ساختمان ها در کشورهای جهان حدود ۴۰ سال است.

عمر ساختمان ها در ایران ۳۰ سال برآورد شده است و با توجه به این که ۲۵ درصد بافت شهری در کشورهای جهان فرسوده هستند ، احداث ساختمان های جدید مقدار زیادی نخاله های ساختمانی تولید خواهد کرد.بدیهی است بازیافت این نخاله های ساختمانی علاوه بر تولید مواد و انرژی ، به حفظ محیطزیست کمک خواهد کرد. کمک به حفظ محیطزیست به ۲ صورت تحقیق می یابد ؛ یکی کاهش استخراج مواد اولیه از منابع طبیعی و دیگری کاهش آلودگی های ناشی از انباشت این مواد در طبیعت.

در صنعت ساخت وساز ، مواد معدنی مورد نیاز ساخت وساز از معادن استخراج و در نهایت پس از عملیات تخریب ، در مناطق شهری برجای می مانند. به علت حفاری های زیاد برای دفن مواد حاصل از ساخت وساز در بعضی از شهرها، برخی دانشمندان تخمین می زنند که برای جلوگیری از دگرگونی توپوگرافیک در بعضی مناطق باید فعالیت های ساخت وساز تا سالهای آینده متوقف شود.

در حالی که ممکن است تاثیر جریان این مواد در مکانهای دیگر چندان جدی نباشد ، این پدیده ضرورت چگونگی دفع مواد پسمانده حاصل از تخریب و ساخت وساز را نشان می دهد. در بسیاری از کشورها، دستورالعمل های شهرداری برای دفع مواد جامد پسماند باعث جداسازی مواد پسماند حاصل از ساخت و تخریب از مواد جامد زباله های خانگی و تجاری می شود. مواد حاصل از تخریب و ساخت وساز ساختمان ها، بخش مهمی از کل مواد پسماندهای جامد شهری را شامل می شوند. بلایای طبیعی همانند سیل ، زلزله و تندبادها به میزان زیادی ، این درصدها را افزایش می دهند.در بازیافت این مواد از آنجا که میزان زیادی از مواد مختلط با هم پیچ شده ، میخ شده ، جوش داده شده ، ذوب شده یا با سیمان با هم محکم شده و به صورت مجتمع های سقفی و دیواری به چشم می خورد ، باید این مواد را بسته بندی کرد.سودآوری بازیافت مواد زائد جامد کاملا به سیاست های تنظیمی از طرف دولت ، مشخصه های قراردادی ، اقتصادی بودن و انتخاب فناوری بستگی دارد.

صنعت بازیافت نخاله های ساختمانی برگشت سرمایه با توجه به معیارهای کنترل هزینه ها و یارانه های دولتی و درآمد از محل فروش محصولات گوناگون در بازارهای مواد ثانویه تامین می شود.

شناسایی یک بازار بالقوه می تواند یک عامل موثر برای موفقیت یک برنامه بازیافت نخاله های ساختمانی باشد. سیستم های سیاسی اقتصادی در دنیای فعلی هم به استخراج منابع طبیعی و نو و هم به دفن مواد زباله و احتراق آن یارانه می دهد.

در یک منطقه روستایی که زمین نسبتا ارزان است ، اقتصاد بازیافت طوری است که هزینه کمتری برای دفن مواد ناشی از ساخت و تخریب صرف می شود.تاکنون در دنیا مطالعات وسیعی برای ارزیابی فناوری مدیریت مواد زائد جامد به منظور کاهش حجم نخاله ها و پسماندهای ناشی از ساخت و تخریب وارد شده به لندمین انجام گرفته است اما کماکان افزایش هزینه ها برای کمتر شدن حجم ورودی نخاله های ساختمانی به محلهای دفن برای یک دوره طولانی قابل پذیرش است.

دکتر محمدعلی عبدلی

مدیر گروه محیط زیست

دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران