کارآفرینی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی

یكی از اهداف مهم نظام آموزش عالی كشور, پرورش نیروی انسانی متخصص و مورد نیاز جامعه است اگر چه دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی كشور دست به تلاشهایی در این زمینه زده اند, ولی متأسفانه همخوانی نداشتن درسهای دانشگاهی با نیازهای جامعه, باعث شده است كه دانش آموختگان از تخصص و كارآیی لازم برخوردار نباشند

یكی از اهداف مهم نظام آموزش عالی كشور، پرورش نیروی انسانی متخصص و مورد نیاز جامعه است. اگر چه دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی كشور دست به تلاشهایی در این زمینه زده‌اند، ولی متأسفانه همخوانی نداشتن درسهای دانشگاهی با نیازهای جامعه، باعث شده است كه دانش‌آموختگان از تخصص و كارآیی لازم برخوردار نباشند.

از این رو در سالهای گذشته با توجه به روند افزایش جمعیت و تقاضا برای ورود به دانشگاهها و موسسات آموزش عالی از یك‌سو و مشكلات اقتصادی دولت از سوی دیگر، مسأله «كارآفرینی» اهمیت ویژه‌ای یافته است.

در این مقاله تلاش شده است نقش دانشگاهها و موسسات آموزش عالی در كارآفرینی مورد بازبینی قرار گیرد زیرا این مراكز به علت داشتن امكانات آموزشی و پژوهشی پیشرفته و نیروهای كارشناس و كاردان می‌توانند در بخشهای گوناگون بازار كار فعالیت نمایند، مواد و دستگاههای گوناگون تولید كنند و با ارائه طرحهای تولید سودآور به سازمانهای دولتی و شركتهای خصوصی، زمینه ایجاد واحدهای مختلف تولیدی را فراهم آورند و از این راه‌ كارآفرین باشند.

در پایان نیز با توجه به مسایل طرح‌شده ، راهكارهایی برای افزایش كارآفرین دانشگاهها و موسسات آموزش عالی ارائه شده است. آشناسازی داشنجویان با تئوریهای اقتصادی كارآفرینی، ایجاد یا گسترش رشته‌ها، دوره‌ها، واحدهای درسی و مراكز كارآفرینی دردانشگاهها و پشتیبانی دولت از دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی كارآفرین، از جمله این راهكارهاست.

●پیشگفتار

یكی از اهداف و وظایف مهم نظام آموزش عالی هر كشور، پرورش نیروی انسانی متخصص و كارآمد مورد نیاز جامعه است. گرچه دانشگاهها و موسسات آموزش عالی كشور تلاشهایی را در این زمینه آغاز كرده‌اند، ولی متأسفانه به علت نامناسب بودن سرفصلها و عنوان درسهای دانشگاهی با نیازهای جامعه، دانش‌آموختگان دانشگاهها از تخصص و كارآیی لازم برای تصدی مشاغل مربوطه برخوردار نیستند، زیرا آموخته‌هایشان چندان با نیازهای واقعی جامعه ارتباط ندارد.

از سوی دیگر افزایش جمعیت، افزایش شمار دانشگاهها و موسسات آموزش عالی، ضعف در تدوین و اجرای درست برنامه‌های توسعه اقتصادی ، نبود برنامه‌ای فراگیر و همه‌سونگر برای پرورش نیروی انسانی متخصص و مواردی از این دست از مهمترین عواملی است كه امروزه به مشكلی با عنوان «اشتغال دانش‌آموختگان آموزش عالی» تبدیل شده است. بیكاری از پیچیده‌ترین مشكلاتی است كه در زمان حاضر وجود دارد و علی‌رغم توجه مسئولان برای ایجاد كار، ایران همواره با انبوهی از دانش‌آموختگان جویای كار روبروست. دانش‌آموختگانی كه با هزینه‌ای هنگفت و چندین سال صرف وقت تخصص‌هایی كسب كرده‌اند.

از آنجا كه این امر، مشكلی اجتماعی و اقتصادی است و ممكن است در آینده به یك «بحران» تبدیل شود، برای برطرف كردن آن به برنامه‌ریزی درست و هماهنگ نیازمندیم. با توجه به روند رو به افزایش افراد تحصیلكرده از یك سو و مشكلات اجتماعی اقتصادی دولت از سوی دیگر، در طول سالهای گذشته مسأله «كارآفرینی» (enterpreneurship) اهمیت ویژه‌ای یافته است. از این رو در مقاله حاضر تلاش شده است ابعاد گوناگون آن به گونه‌ای كوتاه مورد بررسی قرار گیرد. از این رو در آغاز واژه «كارآفرینی» تعریف می‌شود، سپس به بازنگری منابع می‌پردازیم و آنگاه علتهای اهمیت كارآفرینی بیان خواهد شد.

در بخش دیگر، برنامه‌های آموزشی دانشگاههای خارج و ایران در زمینه كارآفرینی، نقش تحصیلات در كارآفرینی و مشكلات مربوط به آن بررسی می شود . در پایان نیز بر پایه موارد طرح شده ، راهكارهایی برای اصلاح برنامه‌های آموزشی به منظور كارآفرین ساختن دانشجویان ارائه می‌شود.

●تعریف كارآفرینی

از كارآفرینی تعاریف گوناگون شده است كه برخی از آنها از این قرار است:

· كارآفرینی فرایندی از ارائه اندیشه‌های تازه و نو، بهره‌گیری از امكانات و فرصتهای موجود با تكیه بر دانش، پیشه و كار مربوط به آن و پذیرش خطر است. [۱]

· كارآفرینی پلی میان زایش ایده، تولید و انجام خدمات، مبادله اطلاعات و كالا است. [۲]

· كارآفرینی عاملی است كه عوامل گوناگون را در كنار یكدیگر قرار می‌دهد تا بهره‌برداری از منابع و فعال‌شدن آنها در جهت بهره‌وری و تأمین منافع ملی میسر گردد و مؤسسات بهره‌ور و خلاق ایجاد شوند كه موجب رشد و توسعه همه‌جانبه‌ باشند. [۳]

· كارآفرینی فرآیندی است كه فرد كارآفرین به ایده‌های نو و خلاق و شناسایی فرصت‌های تازه و با بسیج منابع، مبادرت به ایجاد پیشه و كار و شركت‌های نو، سازمانهای جدید و نوآور و رشد‌یابنده می‌كند. این فرآیند كه مستلزم پذیرش خطر و ریسك است، منجر به عرضه محصول یا خدمت تازه به جامعه می‌شود. [۴]

· كارآفرینی ناظر به رفتارها و فعالیتهای خطرپذیر و نوآور و بهره‌گیری از فرصت هایی و كارآفرینان كسانی هستند كه همراه با خطرپذیری، فرصت‌هایی را غنیمت می‌شمرند و با تكیه بر اندیشه‌ها و تجربه‌های خویش راهكارهای تازه برای سودآوری جستجو می‌كنند. [۵]

· كارآفرینی فرآیندی است كه منجر به ایجاد رضایتمندی یا تقاضای تازه می‌شود. كارآفرینی عبارت از فرآیند ایجاد ارزش از راه تشكیل مجموعه‌ای منحصر به فرد از منابع به منظور بهره‌گیری از فرصتها است. [۶]

از این رو می‌توان گفت كه كارآفرینی پدیده‌ای راهبردی و نیرویی هدایت‌كننده است. كارآفرینی فرآیند بلندمدت آموزشی و پرورشی است كه مستلزم برنامه‌ریزی در نظام آموزشی و پژوهشی و اجرای برنامه‌های از پایگاه خانواده و مدرسه تا دانشگاه و سازمان است و باعث به حركت درآمدن چرخه فعالیتهای اقتصادی كشور می‌شود. [۷]

كارآفرینی عامل دگرگونی اجتماعی است و به ایجاد مشاغل تازه و بهره‌گیری مؤثر از نیروی انسانی و منابع طبیعی می‌انجامد.

---