اینترنت ابزار دیپلماتیک در سیاست خارجی آمریکا درحوزه ایران

بر اساس برخی آمارهای موجود, ایران با حدود هفتاد میلیون نفر جمعیت, بیست و سه میلیون کاربر اینترنت دارد که بالغ بر ۳۴ درصد کل جمعیت است

● مقدمه

بر اساس برخی آمارهای موجود، ایران با حدود هفتاد میلیون نفر جمعیت، بیست و سه میلیون کاربر اینترنت دارد که بالغ بر ۳۴ درصد کل جمعیت است. سهم ایران از تعداد کاربران اینترنت در خاورمیانه بیش از ۵۰ درصد است و میزان رشد اینترنت در آن ۹٬۱۰۰ درصد است که بالاترین سهم و میزان رشد را در خاورمیانه دارد زیرا تنها در فاصله هفت سال از دسامبر ۲۰۰۰ که میزان کاربران اینترنت ۲۵۰ هزار نفر بود تا ۲۰۰۸ رشدی چشمگیر داشته‌است بر اساس آماری دیگر به نقل از گاردین، ایران زمانی با داشتن نزدیک به هفت میلیون و ۵۰۰ هزار مصرف کننده اینترنت بعد از اسرائیل بالاترین میزان استفاده از اینترنت را در خاورمیانه داشته‌است.

در سا لهای اخیر یکی از جالبترین و سودمندترین حوز ههای پژوهش در اینترنت کاربردها و تأثیرسیاسی اینترنت بوده است. در سال های اخیر مقالات جامع، رساله ها و پژوهشهای متعددی درخصوص ارزیابی و بررسی راه های جدید شکل گیری سازمانها و تشکل های سیاسی، و نیز شیوه هایی که این فناوری به منظور دستیابی به اهداف سیاسی در اختیار سیاستمداران امروز قرار می دهد انتشار یافته است. اما، بخش قابل توجهی از این پژوهش ها کاربرد اینترنت در کشورهای توسعه یافته، و خاصه در دموکراسی غربی را بررسی می کنند.

جیمز آدامز " یک پیش‌گوی نظامی معروف در کتابی تحت عنوان "جنگ جهانی آینده " نوشت: رایانه سلاحی برای جنگ آینده است و دیگر هیچ خط مقدمی واقعی آنچنان که در نبردهای گذشته مطرح بود، وجود ندارد. در آینده بایت‌های رایانه‌ای نقش گلوله را برای بدست گیری کنترل جریان امور ایفا خواهد کرد.

در دست داشتن کنترل اینترنت نقشی استراتژیک را برای آمریکا ایفا می‌کند. آمریکا می‌تواند بدین وسیله به ردیابی اطلاعات از طریق شبکه اینترنت پرداخته، ارزش‌ها و عقاید آمریکایی را به خارج صادر کرده و از یک انقلاب رنگی حمایت کند، به تقویت نیروهای مخالف و شورشیان علیه دولت‌های ضدآمریکایی بپردازد و در نهایت نیز در امور داخلی کشورها مداخله کند.

● تاریخچه اینترنت

اینترنت این بزرگراه مرعوب کننده در پنتاگون (وزارت دفاع آمریکا ) متولد شد . نام دوران کودکی اینتر نت آرپانت (ARPANET) بود که در بدو تولد یعنی در سال ۱۹۶۹بر آن نهاد شد. آرپانت به عنوان شالوده اصلی اینتر نت بر آن بود تا خود را به شبکه های رادیویی و ماهواره ای وقت و همچنین به کامپیوتر های دیگر متصل کند و کار پژوهشها ی مربوط به وزارت دفاع آمریکا را با سرعت وکیفیت بهتر به انجام برساند .آرپانت یا همان اینتر نت جوان، خط تماس الکترونیک و محرمانه دست اندرکاران وزارت دفاع آمریکا و پژو هشگران بوده است. آن چه امروز به نام پست الکترونیک (E-mail) مطرح شده و یکی از خدمات رایج اینترنت محسوب می گردد، محصول همان دوران تماس کارشناسان نظامی و کامپیوتر ها در آرپانت است.

اینترنت تا سال ۱۹۸۳ کمتر از پانصد کامپیوتر میزبان (HOST computer)داشت و این کامپیوتر ها عمدتاً در آزمایشگاههای نظامی و بخشهای کامپیوتری آمریکا قرار داشت. اماچهار سال بعد در سال ۱۹۷۸ اینترنت درصد ها دانشگاه و آزمایشگاه پژوهشی، صاحب ۲۸ هزار کامپیوتر میزبان شد. و روز به روز نیز بر تعداد آن افزوده شده و پیش بینی می شود تا سال ۲۰۱۰ تعداد مشتر کان به یک میلیارد نفر برسد .

اما اتفاق دیگر ی باعث شد که اینترنت پوسته نظامی و دانشگاهی خود را بشکافد بروز پدیده مولتی مدیا multi media یا همان رسانه چند کاره بود. استفاده از نرم افزار های خاص به استفاده کنندهگان از اینتر نت امکان داد تا به طور همزمان از تصویر، صدا و نوشتار استفاده کنند. کاری که قبلاً متصوّر نبود. قبلاً خط از رسانه نوشتاری می آمد، صدا از رسانه های شنیداری و تصویر از رسانه های دیداری، اما حال همه اینها از طریق یک سیستم قابل دریافت بود.

● اینترنت درایران

پیشینه اینترنت در ایران به دقت روشن نیست. به گفته دکتر شهشهانی پس از جنگ بجز مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات، نهادهای دیگری از طریق تماس تلفنی به شبکه وصل می‌شدند اما به سایرین خدمات نمی‌دادند. اینترنت بصورت عمومی از حدود سال‌های ۱۹۹۳ (معادل ۱۳۷۲ خورشیدی) برای استفاده‌های دانشگاهی وارد ایران شد. در سال ۱۳۶۸ پس از افتتاح مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات، بنا بر درخواست استادهای دانشگاه که در خارج از ایران با پست الکترونیکی آشنا شده بودند، فکر برقراری این ارتباط شکل گرفت. طی تماس‌های محمد جواد لاریجانی با عبدالسلام، رئیس مرکز تحقیقات فیزیک نظری ایتالیا، مرکز مشابه در ایران به مرکز آکادمیک و تحقیقات اروپا (EARN) معرفی شد تا دسترسی به شبکهٔ بیت‌نت برای این مرکز فراهم شود. شبکهٔ بیت‌نت با شبکهٔ اینترنتی که امروز استفاده می‌شود تفاوت‌های بسیار داشت. استفادهٔ اصلی که از آن می‌شد دریافت و ارسال نامه‌های الکترونیکی بود. سیاوش شهشهانی، قائم مقام آن زمان مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات ایران، در مصاحبه‌ای می‌گوید: «وقتی عضویت ما را تصویب کردند یک بند جدید هم به تعهدات اعضا اضافه کردند و آن اینکه از شبکه برای تبلیغات مذهبی استفاده نشود!» یکی دیگر از تعهدات این بود که هیج عضوی نباید جلوی عبور اطلاعات از کشوری به کشور دیگر را بگیرد. محمد جواد لاریجانی فردی بود که تعهدات لازم برای برقراری این اتصال را پذیرفت و توافقنامه را امضا کرد.

مرکز در ابتدا از طریق اتصال با شماره‌گیری (dial-up) و با استفاده از خط تلفن به دانشگاهی در اتریش متصل شد. پس از آن یک خط استیجاری (leased line) با دانشگاه وین برقرار شد. این اتصال از سال ۱۹۹۳ به شکل رسمی در آمد. شبکهٔ بیت‌نت تنها از طریق سیستم‌عامل‌های آی‌بی‌ام و بر روی کامپیوترهای VAX قابل استفاده بود. پس از آگاهی از پروتکل اینترنتی TCP/IP، مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات ایران به سمت استفاده از اینترنت گام برداشت و از طریق همان دانشگاه وین به اینترنت نیز متصل شد. پس از برقراری اتصال با اینترنت از طریق مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات خدمات فقط به کاربران دانشگاهی داده می شد و ندا رایانه بود که برای نخستین بار امکان استفاده از پست الکترونیکی اینترنتی را برای عموم فراهم آورد.

● رسانه چیست؟

اما رسانه چیست؟ رسانه نیز پیشینه‌ای به قدمت فرهنگ دارد. از زمانی که انسان توانست ایجاد آتش را کشف کند و از دود آن برای انتقال پیام استفاده نماید، رسانه را در اختیار گرفته است. اما در همین ابزار آنچه که باعث می‌گردد آن دود معنا بیابد، کارکردی است که بر عهده داشته و نقشی که در انتقال مفاهیم ایفاء نموده است. لذا می‌توان گفت مهمترین خصوصیت رسانه که باعث تمایز آن با سایر ابزارهای در اختیار انسان می‌گردد، کارکرد ویژه آن در انتقال پیام خواهد بود.

رسانه زمینه‌ساز ایجاد و بسترساز انتقال پیام با فراهم‌آوری ارتباط بین گروه‌های انسانی است. رسانه بدون پیام، معنا و مفهوم ندارد و بواسطه پیامی که حمل می‌کند، می‌تواند انسان را در ایجاد رابطه با محیط پیرامونی‌اش یاری رساند. در این میان پیامی اهمیت می‌یابد که بتواند اقتضائات و زمینه‌های کنش متقابل را فراهم کند و این در حالی صورت می‌پذیرد که منطبق با نیازهای مخاطب و گیرنده باشد. بدیهی است پیامی که نتواند در جریان تأمین نیاز مخاطب قرار گیرد، دیگر قادر به فرآهم‌سازی زمینه کنش متقابل نخواهد بود و عملاً غیرقابل انتقال تلقی می‌گردد. شرط استمرار حیات مشروع رسانه‌ها نیز هم‌خوانی پیام با نیاز گیرندگان است که دارای جنبه‌های مختلف فرهنگی اجتماعی است. لذا در تعریف رسانه چنین عنوان می‌شود: «رسانه به هر ابزار، سازمان یا نهادهای مادی و غیرمادی که حامل پیام بوده اطلاق می‌گردد و منتها به شرط آن که پیامی که منتشر می‌کند از مقبولیت اجتماعی برخوردار باشد و مورد پذیرش جامعه و مخاطبان قرار گیرد.» بدین سبب رسانه می‌تواند نوعی الگوی رفتاری را در مخاطب بوجود آورد. اما نکته مهم آن است این الگوها یا سرمشق‌ها در علم، فرهنگ عمومی خوانده نمی‌شوند. در صورت کسب تأیید و مقبولیت آنها و استمرارشان طی چند نسل و در صورتی که موردپذیرش همه یا حداکثری از همه افراد جامعه قرار گیرند، آن زمان می‌توانند قابلیت تبدیل‌شدن به بخشی از فرهنگ را کسب نمایند.

● رسانه جمعی

رسانه جمعی (Mass Media) رسانه‏ای است که در زمان واحد، پیام‏های یکسان را برای تعداد زیادی از افراد ارسال می‏کند. جامعه امروز بدون وسایل ارتباط جمعی غیر قابل تصور است. وسایل ارتباط جمعی برای جوامع مهم بوده و بسته به نوع نظامی که رسانه تابع آن است و علایق و نیازهای افراد خاص و میزان توسعه یافتگی آن جامعه کارکردهای متنوعی دارند.

مهمترین ویژگی رسانه‏های جمعی « نهادی بودن» آنها است. به این معنا که پیام درون یک نظام منسجم ارتباطی و با هدف اثرگذاری بر آگاهی‏های مخاطب تهیه و ارسال می‏شود. بایستی به این نکته توجه کرد که پیام مورد نظر یک وسیله ارتباط جمعی با چه هدفی و با توجه به چه نوع رسالت و مأموریتی مطرح شده است.

در هر یک از رسانه‏ها مجموعه‏ای از کارکردهای قابل تصور است که هارولد لاسول در تحقیقات خود در سال ۱۹۶۷ سه کارکرد عمده برای رسانه‏ها برشمرد:

۱) نظارت بر محیط به معنی جمع‏آوری و توزیع اطلاعات در مورد رویدادهای محیط اطراف، هم در داخل و هم در خارج یک جامعه خاص و این امر تا اندازه‏ای، نظیر آن چیزی است که عموماً به مثابه اداره و هدایت اخبار مورد نظر قرار می‏گیرد.

۲) همبستگی بخشی از جامعه در واکنش به محیط: همبستگی در اینجا شامل تفسیر اطلاعات مربوط به محیط و توصیه در مورد نحوه رفتار در واکنش به این رویدادها است. این فعالیت تا حدودی به عنوان ویرایش یا تبلیغ سیاسی شناخته می‏شود.

۳) انتقال میراث اجتماعی از نسلی به نسل دیگر: لاسول می‏گوید که انتقال فرهنگ معطوف منتقل کردن اطلاعات، ارزشها و هنجارهای اجتماعی از نسلی به نسل دیگر یا از اعضای یک گروه به تازه واردهای آن گروه است. این امر عموماً به مثابه فعآلیت آموزشی شناخته می‏شود.

رایت به این سه کارکرد مقوله تفریح و سرگرمی را اضافه کرده که به اعمال ارتباطی اشاره دارد که جهت سرگرمی و تفریح صورت می‏گیرند.

با توجه به موارد مطرح شده پیرامون کارکردهای رسانه‏ها می‏توآن گفت که کارکرد رسانه‏ها در این دنیای شبکه‏ای شده فرآتر از کارکردهای مطرح شده از سوی این صاحبنظران ارتباطی است. زیرا با توسعه و گسترش فن‏آوری و ایجاد یک جامعه اطلاعاتی نقش رسانه‏ها پر رنگتر و سنگین تر شده است به این مفهوم که رسانه‏ها بتوانند با رسانه‏های دیگر به رقابت برخیزند و به وظیفه خود عمل کنند.

رسالت هر رسانه‏ای با رسانه دیگر متفاوت است به عنوان مثال اگر از رسانه به عنوان یک service provider نام ببریم یعنی تأمین کننده/ فرآهم کننده سرویس برای یک جامعه؛ کاملاً تفاوت آن رسانه با رسانه دیگر از لحاظ کارکرد و وظیفه مشخص خواهد شد و در واقع این سرویس می‏تواند اجتماعی، اقتصادی، آموزشی، فرهنگی، فن‏آوری، اطلاع‏رسانی، تفریحی و ... باشد.

به طور خلاصه، کارکردهای رسانه‏ها با توجه به رسالت و مأموریت آن رسانه تعریف می‏شود و آن به این مفهوم نیست که به طور کامل کارکردهای رسانه‏ها متفاوت از هم است و با توجه به تعریف رسانه مورد نظر در یک جامعه می‏توان کارکرد و وظیفه اصلی آن را مشخص نمود و این امر مستلزم اتخاذ راهبردهای مناسب در جهت رسیدن به اهداف عملیاتی و کارکردی مورد نظر رسانه می‏باشد.

● مفهوم محیط سایبر

سایبرنتیک ازجمله علومی است که در قرن بیستم پدید آمد و با رشد سریع خود توانست به علوم دیگر راه یابد. موضوع اصلی سایبرنتیک بررسی ماهیت کنترل در انسان، حیوان و ماشین است و لذا با زیست شناسی، روانشناسی، مکانیک، مهندسی، مدیریت و بسیاری علوم دیگر همبستگی دارد.

سایبرنتیک توانسته به عنوان دانشی مستقل و درعیـــن حــــــال بین رشته ای مطرح شود. در این علم به طبقه بندی و سازماندهی اطلاعات توجه زیـــادی می شود و از این رو در مدیریت اطلاعات و نیز در طراحی نظامهای اطلاع رسانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

کلمه محیط سایبر برای اولین بار در سال ۱۹۸۲ در داستان‌های علمی - تخیلی به کار گرفته شد و در سال ۱۹۹۰ جان پری بارلو به هنگام صحبت در یک کنفرانس مجازی آنلاین از این اصطلاح استفاده کرد و آن را بر سرزبانها انداخت. محیط سایبر یک مکان فیزیکی و معمولی نیست. با این حال ما در مورد آن حرف می‌زنیم. اما مفهوم محیط سایبر چیز جدیدی نیست. محیط سایبربا اختراع الکساندر گراهام بل یعنی تلفن در سال ۱۸۷۶ پدید آمد. از لحاظ لغوی در فرهنگ‌های مختلف سایبر (cyber) به معنی مجازی و غیرملموس و مترادف با لغت انگلیسی virtual است که با توجه به گستردگی مفهوم سایبر و اطلاق آن به تمام افعال و اقدامات واقع شده در محیط شبکه‌های بین‌المللی و بی‌شمار بودن مصادیق سایبر به توصیه متخصصان و دانشمندان صاحب نام این رشته، یافتن لغت معادل یا ترجمه آن به زبان‌های دیگر، مجاز نیست. چرا که به عقیده این صاحبنظران بسط مفهوم لغوی این واژه در سطح بین‌المللی، آن را تبدیل به یک لغت بین‌المللی کرده و ترجمه آن و یافتن معادلی برای آن ممکن است دایره شمول و مفهوم آن را محدود کند؛ لذا بهتر است همان‌گونه که لغت تلفن در سطح بین‌المللی یکسان بوده و در تمامی نقاط دنیا به یک معنی و لفظ مشترک به کار می‌رود. لغت سایبر نیز به یک لفظ و معنی مشترک بین‌المللی استعمال شود. از محیط سایبر تعاریف گوناگونی به عمل آمده است که می‌توان در مجموع محیط سایبر را چنین تعریف کرد. محیط مجازی و غیرملموس موجود در فضای شبکه‌های بین‌المللی که در این محیط تمام اطلاعات راجع به روابط افراد، فرهنگ‌ها، ملتها، کشورها و به طور کلی هر‌آنچه در کره خاکی به صورت ملموس و فیزیکی وجود دارد در یک فضای مجازی به شکل دیحیتالی وجود دارد و قابل استفاده و دسترس استفاده کنندگان و کاربران است و به طریق رایانه، اجزای آن و شبکه‌های بین‌المللی به هم مرتبط هستند.

● اینترنت به مثابه یک رسانه

با ظهور تکنولوژیهای نوین ارتباطی و اطلاعاتی دوره جدیدی در عرصه ارتباطات جمعی و نظریه های علمی مربوط به آن پدید آمده است. رسانه های جدید ویژگیها و فاکتورهای خاص خود را دارد که این امر کارشناسان علوم ارتباطات را وا می دارد تا در نظریه های ارتباطات جمعی تجدید نظر نمایند. به همین ترتیب می توان ادعا کرد که مفاهیمی که در رابطه با رسانه های سنتی به کار گرفته می شدند، تغییری بنیادین کرده اند.

امروزه برداشت از مخاطب به تدریج دچار گسست شده است. فرآیند ارتباطی نیز به ویژه به عنوان فرآیندی مشاوره ای، دو سویه ، تعاملی مجدداً مفهوم بندی شده اند .

نویمن دو سویگی به عنوان یکی از فاکتورهای رسانه های جدید ر ا چنین تعریف می کند : "کیفیت ارتباطات با واسطه الکترونیکی که با افزایش کنترل فرستنده و گیرنده بر فرایند ارتباطی شناخته می شود". ما امروزه شاهدیم که توان دو سویه فن آوریهای جدید در عمل به تقویت موقعیت فرستنده و همچنین گیرنده انجامیده است. امروزه به خاطر امکانات جدیدی که رسانه های جدید در اختیار مخاطب قرار داده می توان با اطمینان خاطر گفت که مخاطبان رسانه جدید مثل انواع سنتی خود منفعل نیست ، بلکه او قادر است براساس علایق، نیازها، تواناییها، سلایق، ترجیهات، هویت و تجارب اجتماعی و فرهنگی خود در انتخاب نوع برنامه و رسانه مورد علاقه اش دست به انتخاب بزند.

پس در یک جمع بندی می توان چنین عنوان کرد که نظریه رسانه های جدید بر فریمها و خصلتهای ارتباطات به واسطه تکنولوژیهای نوین ارتباطی تاکید دارد، و همچنین بر ویژگیهایی مثل دو سویگی، مبتنی بودن بر شبکه اینتر نت، تعاملی بودم فرا زمان بودن و شکستن محدودیتهای مکانی.

در عرصه رسانه های جمعی باید اعتراف کرد که جایگاه مخاطب تغییر کرده است، در شکل سنتی مخاطب به جمع دریافت کنندگان توده وار اطلاق می شد که بدون هیچ گونه دخل و تصرفی در محتوای رسانه ها آن را مورد مصرف قرار می داد. این مخاطب معمولا هدف تبلیغات و اثرگذاری رسانه ها یا عامه مردمی بودند که اخبار و برنامه های سرگرم کننده رسانه ها را مصرف می نمودند. برداشت فوق از مخاطب به تدریج در نتیجه روی کار آمدن رسانه های جدید جای خود را به نگرشی از دریافت کننده گان رسانه ها داد که کم و بیش فعال، مقاوم در برابر اثرات رسانه ها و در پی علایق و خواسته های خویش ـ با توجه به زمینه اجتماعی و فرهنگی خاص خود - بودند. به عبارتی می توان گفت این تکنولوژیهای جدید ارتباطی چهار تغییر عمده را در مخاظبان رسانه ای ایجاد کرده است : "اولین تغییر همانا فراهم شدن امکانات جدید برای پخش برنامه های تلوزیونی از طریق ماهواره ، کابل و اینترنت است که خود باعث وفور نسبی رسانه ها و محتوای صوتی ـ تصویری و افزایش امکان انتخاب برای بسیاری از مخاطبان را فراهم نموده.

دومین تغییر گسترش سریع شیوه های جدید ضبط، نگهداری، و بازار یابی صدا و تصویر است که در مقایسه با نگهداری منابع چاپی به همان سهولت و انعطاف می‌رسد . این امکان جدید عمدتاً در دسترس تمام مصرف کنندگان رسانه قرار دارند. این امکانات جدید تأثیر قابل توجهی بر افزایش دسترسی به محتوای و امکان انتخاب داشته چرا که کنترل زمان دریافت اطلاعات از فرستنده به دریافت کننده انتقال یافته است.

سومین تغییر به فراملی شدن بیش تر جریان اطلاعات مربوط می شود که خود آن نتیجه رشد جهانی خدمات جدید ، امکان و ظرفیت زیاد پخش اینترنتی و ماه واره ای برنامه ها به ورای مرزهای ملی، و حجم بیش تر صادرات و واردات اطلاعات رسانه های جدید است. نو آوری چهارم از امکان فزاینده استفاده دوسویه از بسیاری رسانه ها ناشی می شود که خود نتیجه به کارگیری سیستم های کامپیوتری در آن ها است. اینترنت تاثیر چشمگیری نیز بر آموزش عالی و کسب کار و رسانه ها و خصوصاً مطبوعات گذاشته است. ملاحظات فوق به ما خاطر نشان می کند که مخاطبان صرفاً محصول فناوریهایی ارتباطی نیست بلکه محصول زندگی اجتماعی نیز هستند و هنوز نیروی اجتماعی پایدار ی وجود دارند که ساختار مخاطبان را ایجاد می کنند. احتمال ورود به آرمانشهر ارتباطات دو سویه همان قدر به نیروهای اجتماعی وابسته است که به امکانات تکنولوژیک.

امروزه شاهد شکل جدیدی از فعالیت در عرصه خبر رسانی به نام سایبر ژورنالیسم هستیم که به سرعت در حال بسط یافتن و جذب مخاطبان خاص خود می باشد که ایجاب می کند توضیحاتی در این رابطه داده شود.

● ویژگی ها و امتیازات رسانه های سایبری

ارائه در شبکه داخلی و اینترنت، کاهش کنترل قدرتهای حاکم بر رسانه و تقویت آزادی بیان، استفاده از فناوری چندرسانه‌ای، روشهای پیاده‌سازی، محتوا، بهنگام سازی بیش از یک بار در روز، ارتباط دو سویه، آرشیو الکترونیکی، فضای نامحدود، متخصصان موردنیاز، تجهیزات مورد استفاده، خبرخوانهای اینترنتی، شمار خوانندگان، روزنامه‌نگاران اینترنتی و روشهای تبلیغ. شبکه اینترنت، رسانه‌ای است بدون محدودیتهای زمانی و مکانی که بن بست های سنتی تحمیل شده توسط تلگراف، روند قدیمی چاپ و سیستم های سنتی توزیع را در هم شکسته و بر تمام موانع ژئوپلیتک بر سرراه گردآوری و توزیع خبر، چیره شده است. بالاتر از همه، اینترنت کار دروازه‌ بانی را از سردبیر روزنامه گرفته و بخشی از آن را به خواننده می سپارد؛ طوری که خواننده اکنون می تواند تصمیم بگیرد چه چیزی را چه موقع و به کدام شیوه مطالعه کند.

▪ مزایا و امکانات رسانه های سایبر:

۱) ارزان بودن

۲) دسترسی نامحدود و کامل به محتویات

۳) جریان آزاد اطلاعات

۴) باز خورد عالی

۵) صرفه جویی در زمان و مکان

۶) عدم محدودیت مکانی و زمانی

۷) امکان جستجو

۸) آرشیو الکترنیکی

۹) کیفیت بالا

۱۰) ارائه و دریافت اخبار در هر ساعت از شبانه روز

۱۱) عدم نیاز به شبکه توزیع

۱۲) ارتباط دوسویه بین فرستنده و گیرنده .

● رسانه و سیاست خارجی آمریکا

آزادی‌ الکترونیکی‌ و دسترسی‌ گسترده‌ به‌ شبکه‌های‌ اطلاعاتی‌ و اینترنتی‌ سبب‌ گردیده‌ است‌ تا آرام‌آرام‌ یک‌ ساختارجدید قدرت‌ در سطح‌ اقتصاد سیاسی‌ بین‌المللی‌ و در کنار قدرت‌ دولت‌ ملت‌ها شکل‌ گیرد. هر چند دولت‌ - ملت‌هابه‌ راحتی‌ و به‌ سرعت‌ حاکمیت‌ و اقتدار خود را به‌ طور کامل‌ از دست‌ نمی‌دهند، اما گرایش‌ها و تمایلات‌ به‌ سمت‌گروه‌بندی ها و بلوک‌های‌ اقتصادی‌ - سیاسی‌ - فرهنگی‌ منطقه‌ای‌ می‌تواند علی‌رغم‌ حفظ‌ حاکمیت‌ و استقلال‌ نسبی‌ هریک‌ از دولت‌های‌ عضو به‌ عنوان‌ بهترین‌ و معقول‌ترین‌ راه‌ پیشروی‌ آنها به‌ حساب‌ آید. به‌ هر ترتیب‌ مطالعه‌ روند انقلاب‌اطلاعاتی‌ - ارتباطاتی‌ نشانگر آن‌ است‌ که‌ تکنولوژیهای‌ پیشرفته‌ در این‌ زمینه‌ و دسترسی‌ به‌ آنها جایگاه‌ بازیگران‌غیردولتی‌، سیستم‌ اقتصاد سیاسی‌ بین‌الملل‌ را در مقابل‌ دولت‌ها تقویت‌ کرده‌ و افزایش‌ داده‌ است‌. تصمیم‌ گیرندگان‌ و مجریان‌ سیاست‌ خارجی‌ می‌بایستی‌ نسبت‌ به‌ واقعیت‌های‌ متغیر و جدید سیاست‌های‌ بین‌المللی‌ و بازیگران‌ عمده‌آن‌ هوشیار و بیدار باشند و در جهت‌ هماهنگ‌ کردن‌ بازیگران‌ گوناگون‌ و نسبت‌ به‌ ارزیابی‌های‌ ملی‌ در سطوح‌ مختلف‌ اقدام ‌کنند.

عنصر تبیلغات‌ به‌ عنوان‌ ابزار مهم‌ هدایت‌ کردن‌ روابط‌ بین‌الملل‌ و توجیه‌ سیاست‌های‌ ملی‌ که‌ در دوران‌ پس‌ از جنگ‌جهانی‌ دوم‌ رشد و گسترش‌ یافته‌ است‌. امروزه‌ با استفادة‌ مناسب‌تر و فزاینده‌تری‌ از تکنولوژیهای‌ اطلاعاتی‌ ـ ارتباطی‌و سیستم‌های‌ همگانی‌ همراه‌ گردیده‌ است‌. به‌ کارگیری‌ وسایل‌ جدید ارتباط‌ جمعی‌، فرستنده‌های‌ رادیویی‌ وتلویزیونی‌ در سطح‌ جهانی ‌ از یک‌ سو دولتها را به‌ اجرا درآوردن‌ سیاست‌های‌ داخلی‌ و خارجی‌ خود یاری‌ می‌رساند و از سوی‌ دیگر نقش‌ دیپلماسی‌ به‌ عنوان‌ تنها ابزار گفتگو را تضعیف‌ کرده‌ و کاهش‌ می‌دهد.

فناوریهای‌ نوین‌ ارتباطی‌ و ورود بازیگران‌ غیردولتی‌ به‌ عرصه‌ دیپلماسی‌ باعث‌ شده‌ است‌ تا شیوة‌ تازه‌ای‌ از دیپلماسی‌ایجاد شود که‌ افکار عمومی‌، با کمک‌ فناوری‌ نوین‌ ارتباطی‌ رشد یابد. در این وضعیت‌ مرزهای‌ ملی‌ دیگر مانعی‌ برای‌ ارسال‌پیام‌های‌ بین‌المللی‌ به‌ حساب‌ نمی‌آیند و لذا بازار آژانس‌های‌ تبلیغاتی‌ و اطلاعاتی‌ رونق‌ یافته‌ و علم‌ ارتباطات‌ وکارشناسان‌ ارتباطی‌ مورد توجه‌ دولت‌ مردان‌ و کارگزاران‌ سیاست‌ خارجی‌ کشورها قرار گرفته‌ اند‌. انقلاب‌ اطلاعات ‌و جهانی‌ شدن‌ عرصة‌ ارتباطات‌، دیپلماسی‌ رسانه‌ها را اصلی‌ترین‌ جزء مکمل‌ سیاست‌ خارجی‌ نموده‌ است‌. برخلاف‌گذشته‌ که‌ برتری‌ نظامی‌، قدرت‌ جهانی‌ یک‌ کشور را تعیین‌ می‌کرد، امروزه‌ توانایی‌ یک‌ کشور در استفاده‌ از رسانه‌ها است که‌ تصویر برتر بین‌المللی‌ را شکل‌ می‌دهد. بنابراین‌ جهت‌ موفقیت‌ یک‌ سیاست‌ خارجی‌، توانایی‌ ایجاد و حفظ‌یک‌ تصویر مطلوب‌ بین‌المللی‌ در جامعه‌ جهانی‌ ضروری‌ می‌باشد.

در عصر جهانی‌ شدن‌، کشورهایی‌ که‌ دارای‌فناوریهای‌ ارتباطی‌ جدید و برتر باشند و بر جریانهای‌ جهانی‌ اطلاعات‌ کنترل‌ داشته‌ و همچنین‌ از رسانه‌ جهان‌ گستر نیرومندی‌ برخوردار باشند، می‌توانند تصویر برتر بین‌المللی‌ خود را القاء کنند. بنابراین‌، «قدرت‌ جهانی‌» یک‌ کشور به‌توانایی‌ دیپلماسی‌ رسانه‌ای‌اش‌ ارتباط‌ می‌یابد و به‌ همین‌ دلیل‌ سیاست‌ خارجی‌ باید جهت‌ موفقیت‌ در فرآیند جهانی‌شدن‌ همراه‌ با نقش‌ دیپلماسی‌ رسانه‌ای‌ از فناوریهای‌ جدید اطلاعاتی‌ - ارتباطی‌ سود ببرد. ‌

به‌ طور کلی‌ باید اذعان‌ داشت‌، اهمیت‌ رسانه‌ها در دنیای اطلاعات موجب ‌شده‌ است‌ رسانه‌های‌ جمعی‌ به‌ عنوان‌ نهادهای‌ فرآملی‌، جایگاه‌ خود را در عرصة‌ دیپلماسی‌ غیردولتی‌ در فرآیندجهانی‌ شدن‌ به‌ نمایش‌ گذارند. وارد شدن‌ جریان‌ نوین‌ اطلاعاتی‌ در عرصة‌ دیپلماسی‌ و رشد استفاده‌ از ابزارها و فناوریهای‌ نوین‌ ارتباطی‌ در سیاست‌ خارجی‌ باعث‌ شده‌ است‌ شیوه‌ای‌ جدید از دیپلماسی‌ موسوم‌ به‌ دیپلماسی‌عمومی‌ (Public Dioplomacy) بروز کند که‌ به‌ افکار عمومی‌ توجه‌ عمده‌ای‌ نشان‌ می‌دهد. به‌ عبارت‌ دیگر، رسانه‌ها با شفاف ‌سازی‌ اطلاعات‌ و افزایش‌ ورودیهای‌ متنوع‌ به‌ درون‌ دستگاه‌ تصمیم‌گیری‌ سیاست‌ خارجی‌، نوعی‌دیپلماسی‌ باز (Open Diplomacy) را تقویت‌ می‌کنند. در واقع‌ انقلاب‌ اطلاعات‌ و جهانی‌ شدن‌ عرصه‌ ارتباطات‌، دیپلماسی‌ رسانه‌ را اصلی‌ترین‌ جزء مکمل‌ سیاست‌ خارجی‌ کرده‌ است‌. چرا که‌ مرزهای‌ ملی‌ دیگر مانعی‌ برای‌ ارسال ‌پیامهای‌ بین‌المللی‌ به‌ حساب‌ نمی‌آید. از این رو تقویت‌ روابط‌ فراملی‌ بر اثر گسترش‌ نوعی‌ پیوند و تعامل‌ بین‌ مردم‌، حکومتها و سازمانهای‌ بین‌المللی‌ غیرحکومتی‌ بروز نموده است که‌ به‌ ایجاد نوعی‌ دیپلماسی‌ سه‌ جانبه‌ (Trile track Diplomacy) منجر می‌شود. در انتها باید گفت‌ در عصر جهانی‌ شدن‌ عرصة‌ ارتباطات‌، کمک‌ رسانه‌های‌ جهان‌ گستر به‌ دولت‌های‌ خود در فرآیند روابط‌ بین‌الملل‌ غیر قابل‌ اغماض‌ است‌. این‌ رسانه‌ها از طریق‌ نمادهای‌ رسانه‌ای‌، خواه‌ واقعی‌ و خواه‌ خیالی‌، باشکل‌دهی‌ اخبار و اطلاعات‌ به‌ درک‌ بحث‌های‌ سیاسی‌ توسط‌ مردم‌ کمک‌ می‌کنند و بدین‌ وسیله‌ مردم‌ را در اقدامات ‌غیرداخلی‌ حکومت‌ با دولت‌ همراه‌ می‌سازند و از سوی‌ دیگر فشار افکار عمومی‌ جهانی‌ را متوجة‌ دولتهایی‌ می‌سازندکه‌ با سیاست‌های‌ آنان‌ سازگار نیستند.

● عملیات روانی

تعریف عملیات ‌روانی: عملیات ‌روانی عبارت است از استفاده دقیق و طراحی شده از تبلیغات و سایر امکانات به منظور تأثیرگذاری بر افکار، احساسات، تمایلات و رفتار گروههای دوست، دشمن و بیطرف، برای دستیابی به اهداف ملی؟

عملیات‌روانی دارای دوبعد است:

۱) ماهیت و منطق درونی که عبارت است از تلاش برای تأثیرگذاری بر افکار، احساسات، تمایلات و نهایتاً رفتار، با استفاده از ارتباط اقناعی.

۲) منظور و کاربرد این تأثیرگذاری و تغییر رفتار با توجه به هر دسته از مخاطبان (دوست، دشمن و بی‌طرف) است.

▪ اهداف مورد نظر در عملیات‌روانی عبارتند از:

۱) اهداف سیاسی، نظیر تبلیغات فارسی رادیوهای غربی با هدف ایجاد تفرقه در جامعه اسلامی ایران

۲) اهداف نظامی، نظیر تبلیغات دستگاه جنگ روانی یک واحد نظامی برای سست کردن انگیزه نبرد در نفرات نیروی مقابل

۳) اهداف سیاسی ـ نظامی، که منظور از آن، اهدافی است که جنبه‌های سیاسی و نظامی در هم آمیخته و نمی‌توان آن را در یکی از دو نوع جای داد، نظیر تبلیغات زمان جنگ یک کشور برای کشور دیگر با هدف اعمال فشار بر تصمیمات دفاعی رهبران آن.

▪ تقسیم بندی عملیات‌روانی:

۱) عملیات‌روانی استراتژیک

۲) عملیات‌روانی تاکتیکی

غیر از تقسیم بندی فوق‌الذکر که بر مبنای نوع هدف عمومی مورد تعقیب صورت گرفت، تقسیم‌بندیهای دیگری نیز از عملیات‌روانی بعمل آورده‌اند. معمول‌ترین آنها، تقسیم عملیات‌روانی به عملیات‌روانی استراتژیک و عملیات‌روانی تاکتیکی است.

● جنگ روانی ـ اقدامات روانی

۱) جنگ روانی: جنگ روانی (psychological Warfare/Psywar) عبارت است از استفاده طراحی شده از تبلیغات و سایر اقدامات در زمان جنگ یا وضعیت فوق العاده، به منظور اصلی تأثیرگذاری بر افکار، هیجانات، نگرشها و رفتار گروههای دوست، دشمن و بی‌طرف به گونه‌ای که از تحقق اهداف و مقاصد ملی پشتیبانی شود.

۲) اقدامات روانی: اقدامات روانی(psychological actions /psyop) عبارت است از آن دسته از اقداماتی که در زمان صلح یا در مناطق خارج از صحنه نظامی فعال جنگ انجام می‌شود و به منظور تأثیرگذاری بر هیجانات، نگرشها یا رفتار گروههای خارجی طراحی و اجرا می‌گردد، به گونه‌ای که زمینه ساز تحقق مقاصد و خط‌مشی‌های دولت باشد.

● کارکرد اینترنت در عملیات روانی

اینترنت رسانه‌ای با برد خوب و تأثیر و نفوذ بسیار زیاد روی مخاطب است. در حال حاضر، اینترنت اطلاعات را در مقیاس گیگابایت در ثانیه جابجا می‌کند و می‌توان با روش‌های متعدد، به اطلاعات موجود در آن دست یافت؛ اطلاعاتی که عبارتند از: روزنامه‌ها، شبکه جهانی وب پست الکترونیکی، جستجوگر، تلفن اینترنتی، پروتکل و چت اینترنتی ـ اکنون، در سراسر دنیا، ۳۷۵ میلیون نفر از اینترنت استفاده می‌کنند ـ که از این تعداد، ۳۶ درصد امریکایی هستند. این میزان تا سال ۲۰۰۵ به ۸۴۰ میلیون نفر و تا سال ۲۰۱۰ به ۸/۱ میلیارد نفر خواهد رسید. بین سال ۲۰۰۲ و ۲۰۰۵، ارتباطات باند پهن، تلفن‌های اینترنتی، سرگرمی‌های اینترنتی و شبکه‌های تلویزیونی از مهمترین عوامل گسترش اینترنت خواهند بود. نسل بعدی فناوری دستگاه خودکار سلولی، به احتمال زیاد بیش از دیگر امکانات پیشرفت خواهد کرد و گمان می‌روند که در ژاپن، دو سال زودتر از اروپا به مرحله بهره‌برداری برسد. این تسهیلات از طریق تلفن‌های اینترنتی تعداد کاربران اینترنت را به ویژه در کشورهای در حال توسعه که خطوط تلفن ثابت و محدود است، افزایش خواهند داد؛ چرا که تسهیلات و عوامل موجود در اینترنت کاملاً با هم در ارتباطند. در نتیجه، امکان استفاده همزمان از چند مورد از آنها تعداد کاربران این رسانه را افزایش خواهد داد.

● استفاده آمریکا از رسانه اینترنت درعملیات روانی

یک سند سری که به تازگی از طبقه بندی خارج شده اطلاعات جالبی از برنامه ارتش آمریکا برای "عملیات اطلاعات" به دست داده است. عملیاتی که در آن از اعمال روش‌های جنگ روانی گرفته تا حمله به شبکه رایانه‌های دشمن، پیش بینی شده است.

بر اساس گزارش سایت بی‌بی‌سی، در حالیکه جهان از طریق اینترنت به سوی یکپارچگی می‌رود، "پنتاگون" استفاده از امکانات شبکه‌های رایانه‌ای، فن آوری‌های بی‌سیم و رسانه‌های نوین را در عملیات نظامی در نظر می‌گیرد ارتش آمریکا با پیش بینی استفاده از رسانه‌های نوین برای تاثیرگذاری بر افکار عمومی و طراحی سلاح‌هایی برای "حمله به شبکه رایانه" سعی می‌کند نحوه نبرد در یک جنگ الکترونیک را فراگیرد.

این سند، "راهنمای عملیات اطلاعاتی" نام دارد و با استفاده از "قانون آزادی اطلاعات" از "بایگانی امنیت ملی" در دانشگاه جرج واشینگتن اخذ شده است.

مقامات رسمی پنتاگون این سند را در سال ‪ ۲۰۰۳‬نوشته‌اند و وزیر دفاع آمریکا دونالد رامسفلد آنرا امضا کرده است.

این "راهنما" خواستار بازسازی همه جانبه توانایی‌های نظامی برای هدایت عملیات اطلاعاتی و جنگ‌های الکترونیک شده است. این سند همچنین در مورد برخی جزئیات، برای اینکه چگونه نیروهای ارتش آمریکا باید درباره این جنگ مجازی نوین فکر کنند، توصیه‌هایی کرده است.

سند مذکور می‌گوید: اطلاعات برای "موفقیت در عملیات نظامی، واجب" است و اضافه می‌کند که رایانه‌ها و شبکه‌های مخابراتی اهمیت عملیاتی حیاتی دارند.

روش‌های تشریح شده در این سند مجموعه‌ای از فعالیت‌های نظامی عجیب شامل افسران مسئول روابط عمومی که خبرنگاران را توجیه می‌کنند، نیروهای عملیات روانی که سعی می‌کنند افکار و باورهای نیروی دشمن را دستکاری کنند و متخصصان حمله به شبکه‌های رایانه‌ای که تلاش می‌کنند شبکه‌های الکترونیکی دشمن را نابود کنند، می‌شود.

احتمالا حیرت آورترین جنبه این "راهنما" اعتراف آن به این نکته است که اطلاعات بعنوان بخشی از عملیات روانی نظامی، راه خود را به درون رایانه و صفحه تلویزیون شهروندان عادی ایالات متحده نیز باز کرده است

این سند چنین تعبیر کرده که: "اطلاعات ویژه مخاطبان خارجی شامل سیاست های عمومی و عملیات روانی، به طورفزاینده بوسیله مخاطبان داخلی (آمریکا) جذب می‌شوند.

راهنما" ادامه می‌دهد: "پیام‌های عملیات روانی اغلب بوسیله رسانه‌های خبری برای مخاطبان بسیار گسترده تری که شامل مردم آمریکا نیز می‌شوند، بازپخش می‌شود".

نویسندگان سند اعتراف می‌کنند که رسانه‌های خبری آمریکا نباید ناآگاهانه تبلیغات و پروپاگاندای ارتش را پخش کنند. "حد و مرزهایی مشخص باید تعریف شوند". اما به نظر نمی‌آید آنها چگونگی آن را تشریح کرده باشند.

یکی از مقامات بایگانی امنیت ملی آمریکا می‌گوید: "در این دوران، غیر ممکن است مانع بازگشت و پخش دوباره داستان‌هایی در آمریکا شد که بخشی از جنگ روانی و پروپاگاندا بوده و برای خارج فرستاده شده اند".

اطلاع عموم از عملیات اطلاعاتی ارتش آمریکا کم است، اما اینک به لطف برخی اشتباهات، در حال افزایش است. اواخر سال گذشته، خبری به بیرون درز کرد که پنتاگون به یک شرکت خصوصی بنام گروه لینکلن پول داده تا صدها مقاله آماده را در روزنامه‌های عراقی به چاپ رساند. این مقالات همه در حمایت از سیاست‌های آمریکا و بوسیله کارکنان ارتش نوشته شده بودند.

در نمونه‌ای دیگر، یک سایت که ظاهرا اطلاعاتی در مورد مسایل سیاسی در آفریقا و حوزه بالکان منتشر می‌کرد ساخته و پرداخته پنتاگون از آب درآمد.

اما وسعت واقعی عملیات اطلاعاتی پنتاگون چندان روشن نیست. مشخص نیست آنها چگونه کار می‌کنند، اهدافشان چیست و چه موقع از "اطلاع رسانی" به " تاثیرگذاری" بر عامه گرایش پیدا می‌کنند.

این "راهنما" با این حال شمه‌ای از آنچه ارتش آمریکا به سمتش در حرکت است را نشان می‌دهد و تصویر بزرگی از آنچه در فکرشان است به دست می‌دهد.

در این سند آشکار شده که اعضای عملیات روانی از برنامه‌های رسانه ای دولت آمریکا "پشتیبانی" می‌کنند. بعنوان نمونه تلویزیون مارتی که برای کوبا برنامه پخش می‌کند از این حمایت‌ها برخوردار است.

این "راهنما" پیشنهاد می‌کند یک سایت جهانی برای حمایت از اهداف راهبردی آمریکا راه اندازی شود. اما توجه کنید، از دیپلمات‌های آمریکایی استفاده نخواهد شد! در مقابل این سایت از "افراد ثالث که از مقامات آمریکایی اعتبار بهتری برای مخاطبان خارجی دارند" استفاده می‌کند.

این گزارش همچنین استفاده از مجموعه‌ای از فن آوری‌ها را برای پخش پروپاگاندا در خاک دشمن به اعضای عملیات روانی پیشنهاد کرده است.

هواپیماهای بدون سرنشین، تجهیزات بی‌سیم، تلفن‌های همراه و اینترنت رایج‌ترین فن آوری‌های پیشنهادی هستند

وقتی این گزارش به تشریح برنامه "جنگ الکترونیک" میرسد، لحن بسیار غیرعادی به خود می‌گیرد.

به نظر می‌رسد که سند فوق اینترنت را معادل یک سیستم جنگ افزاری دشمن فرض کرده است.

در این "راهنما" آمده که: "راهبردها باید بر این اساس بنا شوند که وزارت (دفاع) بعنوان یک سیستم جنگ افزاری دشمن با اینترنت بجنگد".

شعار "نبرد با اینترنت" بارها در لابلای این "راهنما" به چشم می‌خورد.

نویسندگان سند هشدار داده‌اند که شبکه اینترنتی آمریکا در مقابل حملات هکرها، دشمنانی که قصد از کار انداختن آن را دارند یا جاسوسانی که بدنبال کسب اطلاعات هستند بسیار آسیب پذیر است.

" شبکه‌ها سریعتر از آنکه بتوانیم از آنها حفاظت کنیم گسترش می‌یابند خطر حملات ماهرانه افزایش یافته است ... شمار رویدادهای خطرناک بیشتر شده است."

در بخش آخر این سند به ایالات متحده توصیه شده که باید به قدرتی دست یابد تا بتواند "حداکثر کنترل را بر همه ارتباطات الکترومغناطیس" اعمال کند.

نیروهای آمریکا باید قادر باشند "کل سیستم ارتباطات الکترونیکی دنیا را قطع یا نابود" کند.

ارتش آمریکا می‌خواهد به این قدرت دست یابد تا همه تلفن‌ها،همه شبکه‌های رایانه‌ای و همه سیستم‌های رادار روی کره زمین را تحت کنترل خود در آورد.

آیا این طرح‌ها تنها خواب و خیال دیوان سالارانی خود بزرگ بین هستند؟ یا واقعا جدی اند؟

این حقیقت که "راهنمای عملیات اطلاعاتی" توسط وزیر دفاع تایید شده می تواند حاکی از این نکته باشد که چنین طرح‌هایی در پنتاگون، بسیار جدی گرفته شده اند

● اینترنت ابزار عملیات روانی آمریکا علیه ایران

امریکا درفضای سایبر برای اجرای عملیات روانی علیه جمهوری اسلامی ایران طی سال‌های گذشته و همچنین برای سال‌های آینده راهبردها و شیوه‌های زیر طراحی کرده‌اند:

- پیگیری پرونده هسته‌ای ایران و القای غیرصلح‌امیز بودن این فناوری تبلیغ و اینکه ایرانی‌ها تلاش دارند بمب اتمی بسازند که نه تنها برای امنیت و ثبات منطقه و جهان خطرناک است بلکه موجب تقویت جبهه تروریست‌ها و جریان بنیادگرایی افراطی در جهان خواهد شد.

- سرمایه‌گذاری در رسانه‌های دیداری و شنیداری، خصوصا اینترنت برای ارائه تصویری سیاه و خطرناک از جمهوری اسلامی ایران برای افکارعمومی جهان .

- ایجاد فضای رسانه‌ای درباره دخالت ایران در عراق، لبنان و … در نقش بزرگ‌ترین مدافع تروریسم که به عوامل ناامنی در این کشورها تسلیحات می‌رساند و آنها را آموزش نظامی می‌دهد.

- تقویت و ایده جنبش دمکراسی به سبک امریکایی و مستمسک قراردادن مقوله حقوق بشر، حقوق زنان و دامن‌زدن به مطالبات صنفی و اجتماعی همچنین سازمان‌دهی نارضایتی‌ها و نافرمانی به اصطلاح مدنی به وسیله مطبوعات خاکستری، احزاب و …

- راه‌اندازی سایت‌های اینترنتی و ارائه نرم‌افزارهای جاسوسی به عوامل خود در داخل کشور تا ابعاد مختلف جنگ رسانه‌ای به شکل اثربخش‌تر طراحی و اجرا شود.

- تلاش برای تحلیل مغرضانه از اوضاع داخلی و ایجاد فضای وحشت‌زا و موهوم از احتمال بروز جنگ، آغاز دوره بحران اقتصادی و مشکلات عظیم ناشی از آن.

- سوءاستفاده تبلیغاتی از اجرای طرح‌هایی چون طرح امنیت اجتماعی به عنوان محدودکننده آزادی و حقوق زنان و نقش‌ آزادی‌های مدنی و اجتماعی.

- ایجاد تقابل‌های سیاسی بین سران ارشد نظام اسلامی و القای اینکه جنگ قدرت در جمهوری اسلامی بین چند طیف در جریان است و در نهایت فلان طیف یا فلان گروه پیروز و یا شکست می‌خورد.

جنگ رسانه‌ای امریکا علیه جمهوری اسلامی ایران

بنیادی‌ترین تعریف از جنگ رسانه‌ای استفاده از رسانه‌ها برای تضعیف کشور هدف و بهره‌گیری از توان و ظرفیت رسانه‌ها (اعم از مطبوعات، خبرگزاری‌ها، رادیو، تلویزیون، اینترنت و اصول تبلیغات) به منظور دفاع از منابع ملی است. جنگ رسانه‌ای یکی از برجسته‌ترین جنبه‌های جنگ نرم و جنگ‌های جدید بین‌المللی است. اگرچه رسانه‌ای عمدتاً به هنگام جنگ‌های نظامی کاربرد بیشتری پیدا می‌کند، اما این به آن مفهوم نیست که در سایر مواقع جنگ رسانه‌ای در جریان نبوده و یا مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. جنگ رسانه‌ای تنها جنگی است که حتی در شرایط صلح نیز بین کشورها به صورت غیررسمی ادامه دارد و هر کشوری از حداکثر توان خود برای پیشبرد اهداف سیاسی خویش با استفاده از رسانه‌ها، بهره‌برداری می‌کند. جنگ رسانه‌ای ظاهراً میان رادیو و تلویزیون‌ها، مفسران مطبوعاتی، خبرنگاران خبرگزاری‌ها، شبکه‌های خبری و سایت‌های اینترنتی جریان دارد، اما واقعیت آن است که در پشت این جدال ژورنالیستی، چیزی به نام سیاست رسانه‌ای یک کشور نهفته است که به طور مستقیم توسط بودجه‌های رسمی مصوب پارلمان‌ها یا بودجه‌های سری سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی و سرویس‌های جاسوسی تغذیه می‌شود.(روبین، مایکل) سربازان جنگ رسانه‌ای، متخصصان تبلیغات، استراتژیست‌های تبلیغات بین‌المللی و کارگزاران رسانه‌ها هستند. پیچیدگی‌های ابعاد مختلف جنگ رسانه‌ای موجب شده تا تصمیم‌گیری درباره طراحی، تدوین استراتژی، چارچوب‌ها، تکنیک‌های کاربردی، نحوه عملیاتی کردن اهداف و مأموریت‌های تعریف شده، استفاده از حداکقر از توان هر رسانه با توجه به امکانات انتشار مکتوب، چاپی، صوتی، تصویری، چندرسانه‌ای، اینترنتی و سرانجام انتشار آنلاین تنها به ژنرال‌های نظامی واگذار نشود. جنگ رسانه‌ای مقوله‌ای است که همکاری هماهنگ و نزدیک بخش‌های نظامی، سیاسی، اطلاعاتی، امنیتی، رسانه‌ای و تبلیغاتی یک کشور را می‌طلبد. طراحان جنگ رسانه‌ای نه لزوماً ژنرال‌های پادگان‌نشین، بلکه ممکن است پروفسورهای کالج‌ها و دپارتمان‌های رسانه‌ای در دانشگاه‌های معتبر هر کشور باشند.

جنگ رسانه‌ای برخلاف جنگ‌های نظامی که عمدتاً میان دو یا چند کشور به عنوان ائتلاف با یک کشور جریان می‌یابند، می‌تواند میان یک گروه از کشورها با گروه بزرگ دیگری از کشورها با ویژگی‌های مشخص جریان یابد. جنگ رسانه‌ای غرب علیه جهان اسلام و جنگ رسانه‌ای غرب علیه کشورهای جهان سوم، دو نمونه بارز از موضوعی هستند که می‌توانیم آن را به جنگ جهانی رسانه‌ای تعبیر کنیم. (کاگن، رابرت)

بهره‌برداری چندمنظوره از فناوری جدید ارتباطاتی، یکی از شیوه‌های جنگ رسانه‌ای علیه ایران است. از سویی شبکه تلویزیون ماهواره‌ای مخصوص کامپیوتر و اینترنت راه‌اندازی می‌کنند و از سوی دیگر با استفاده از اینترنت، سایت‌ها و وبلاگ‌ها، به تشریح روش استفاده از آنتن‌ها و رسیورهای ماهواره‌ای و نحوه عبور از پارازیت‌ها می‌پردازند.

در تعدادی از سایت‌ها و وبلاگ‌های مخصوص ماهواره آنچنان از جزئیات فنی کانال‌ها، فرکانس‌ها، سیگنال‌ها و مشخصات آنتن‌ها و ان‌ال‌پی سخن به میان آمده که هر مخاطبی با داشتن سطح اطلاعات اندکی می‌تواند تشخیص دهد که در پشت چنین سایت یا وبلاگی یک طراح حرفه‌ای و یک برنامه از پیش تعیین شده برای گسترش فرهنگ استفاده از ماهواره در ایران و حل مسائل و مشکلات فنی استفاده‌کنندگان وجود دارد.

اگرچه توجه مطبوعاتی امریکایی به مسائل ایران بسیار اندک بوده و به ندرت رویدادهای جاری ایران در این رسانه‌ها بازتاب می‌یابد، اما یک خط‌مشی کلان و محوری بر این رسانه‌ها حاکم است که بر اساس آن فقط اخبار منفی از ایران بر روی صفحات این نشریات نقش می‌بندد و عمده گزارش‌های خبرنگاران مطبوعات غربی از ایران، یا مربوط به بحران‌های سیاسی، اجتماعات، زدوخوردها و تضاد حاکمیت با مردم و یا مربوط به موضوعات کلیشه‌ای و تکراری مانند نقض حقوق بشر، تلاش برای دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای و کشتارجمعی و نقش آزادی‌های سیاسی و مدنی است. این رسانه‌ها همچنین با انتشار اخبار سری و محرمانه یا اخبار هدایت‌شده از سوی دستگاه‌های سیاست خارجی و اطلاعاتی کشور متبوع خود، به ایجاد فضا و جوسازی علیه ایران می‌پردازد.

ریشه‌یابی بسیاری از جریان‌سازی‌های رسانه‌ای علیه ایران، برای اولین بار نشان می‌دهد که این راسنه‌ها که عمدتاً وابسته به محافل صهیونیستی بوده‌اند با جعل یا انتشار عامدانه برخی اطلاعات، اقدام به ایجاد محور فشار علیه ایران کرده و بیشتر رسانه‌های بین‌المللی تحت تأثیر فضای ایجاد شده، به دنباله‌روی از آن مسئله و دامن‌زدن به بحران خبری و سیاسی پرداخته‌اند.

در سال‌های اخیر، با محوریت یافتن مسائل سیاسی ایران، بسیاری از مطبوعات امریکا، اقدام به اعزام خبرنگار یا تأسیس و تقویت دفاتر نمایندگی در ایران کرده‌اند.

این مسئله، عیناً در مورد خبرگزاری‌هایی نظیر رویترز، آسوشیتدپرس، یونایتدپرس، فرانس پرس و شبکه‌های تلویزیونی بی.بی.سی و سی.ان.ان نیز مصداق دارد. (میلانی، عباس و مایکل مک فول)

شبکه‌سازی، گزینه جدید امریکا برای مقابله با جمهوری اسلامی ایران

فعالیت‌های شبکه‌سازی جنگ سرد ایالات متحده و بریتانیا، امروزه برای نبرد با اسلام و حکومت‌های اسلامی خصوصاً ایران به کار برده می‌شود. (www.tebyan.net)

در سطح استراتژیک، ایالات متحده در آغاز جنگ سرد دریافت که شبکه‌سازی باید بخشی حیاتی از استراتژی همه‌جانبه آن باشد. بنابراین منابع زیادی را برای تأمین مالی مجموعه‌ای از سازمان‌هایی که می‌توانستند با سازمان‌های کمونیستی در اروپای غربی و جهان سوم رقابت کنند، اختصاص داد. سیاستگذاران همچنین دریافتند که تلاش‌های آنان در راستای شبکه‌سازی تنها در صورتی موفق خواهد بود که یک استراتژی خوب و منسجم با همه آژانس‌ها و برنامه‌های سیاسی امریکا پیوند خورده باشد.

این استراتژی هرچند تا حد زیادی دفاعی بود، ولی از عنصری تهاجمی نیز برخوردار بود. این بدان معنی بود که اگرچه بخش بزرگی از این کوشش در راستای تلاش برای ایجاد ثبات و تقویت نیروهای دمکراتیک در اروپای غربی صورت می‌گرفت (و بعدها در آسیا و خاورمیانه)، ولی همچنین تلاش‌هایی برای تضعیف حاکمیت کمونیستی در بلوک شوروی از طریق جنگ سیاسی و اطلاعاتی نیز وجود داشت. امروزه نیز، امریکا این استراتژی را در قالب پروژه ترویج دموکراسی انجام می‌دهد، به گونه‌ای که کارشناسان امریکایی معتقدند تلاش‌های امریکا برای جذب مردمان اروپای شرقی و اتحاد شوروی در دوران جنگ سرد می‌تواند مدلی برای مقابله با ایران امروزی باشد.(www.brookings.edu)

● نتیجه

باتوجه به مطالب بیان شده ،این جمع بندی به دست می آید که سناریو(آمریکا از ابزاراینترنت به عنوان یک رسانه برای عملیات روانی علیه جمهوری اسلامی ایران استفاده می کند) درست می باشد.

اگر قانون نتواند پیشرفت بی‌وقفه و رام‌نشدنی فناوری را در سراسر جهان کنترل کند، کنترل استفاده از نتایج این پیشرفت در راه عملیات روانی نیز ناممکن خواهد بود. واضح است که اینترنت ابزاری است که توانایی بالقوه‌ای را برای انجام عملیات روانی دارد و تعداد عاملان دولتی و غیردولتی که از این ابزار بهره می‌گیرند، روز به روز افزایش می‌یابد. در حال حاضر، گسترش عرصه‌های نبرد در اثر وجود اینترنت اجتناب‌ناپذیر است و استفاده از این رسانه برای عملیات روانی در طول جنگ، توانایی بسیار مهمی محسوب می‌شود که باید از آن استفاده کرد. لغو یا به روز کردن قوانین و محدودیت‌های استفاده از اینترنت از سوی نیروهای عملیات روانی نیز بسیار مهم است؛ چرا که در آن صورت، این نیروهای می‌توانند از تمامی رسانه‌های موجود استفاده کنند و مانع از دست‌رفتن برتری در نبردهای آینده شوند. تصمیم‌گیران باید در زمان بررسی گزینه‌های سیاست‌گذاری، تعادل بین فرصت‌های تهاجمی و دفاعی را مدنظر داشته باشند.

هر چند قوانین بین‌المللی موجود بسیاری از جوانب عملیات روانی را محدود می‌کند، اما هنوز هم فضای قانونی وسیعی در اختیار ما و دیگران وجود دارد تا با استفاده از فناوری و رسانه‌های مدرن، مانند اینترنت به اجرای عملیات روانی اقدام کنیم. با وجود این، سایت‌ها و محدودیت‌های قانونی موجود باید تغییر کنند و به نیروهای عملیات روانی اجازه داده شود تا در برابر حملات خصمانه تبلیغاتی و اطلاعاتی که بر دستیابی به اهداف نظامی تأثیر دارند، دفاع و مقابله کنند. همان گونه که خبر نامه علوم دفاعی هشدار داد، هر چند امریکا از نظر فناوری نظامی سال‌ها از رقیبان خود جلوتر است، اما از نظر عملیات روانی، رقیبانی دارد که با آن برابری می‌کنند یا حتی از آن پیشی گرفته‌اند. بنابراین، لازم است وزارت دفاع به جای اینکه اینترنت را عامل غیرقابل کنترلی بداند به صورت مستقیم و آشکار و به منزله ابزار کافی و مناسبی از آن در اجرای عملیات روانی استفاده کند. این طرز تفکر که اینترنت در عملیات روانی در درجه دوم اهمیت قرار دارد و نقش آنها را رویدادهای اتفاقی تعیین می‌کنند، درست نیست. همچنین، اگر اینترنت به منزله یک منبع اطلاعاتی پذیرفته شود و در طرح‌ریزی‌ها و عملیات، به صورت سیستماتیک از آن استفاده شود، می‌تواند در مدیریت منازعه و تضمین موفقیت سیاست خارجه امریکا نقش مهمی داشته باشد. هر چند هنوز هم این بمب‌ها و موشک‌ها هستند که برنده و بازنده یک نبرد را تعیین می‌کنند، اما عملیات روانی در تعیین طول مدت جنگ و تأثیر منازعات نظامی بر منافع استراتژیک و طولانی مدت ما نقش مهمی دارد.

نویسنده : ابوالفضل کاهه

کارشناس ارشد علو سیاسی – دانشکده علوم سیاسی واحد مرکزی

▪ منابع :

-http://www.ict.gov.ir/article-fa-۱.html

- سایت شرکت مخابرات ایران۱۳۸۴/۱۱/۲۹

- داستان ورود اینترنت به ایران، گفت و گو با سیاوش شهشهانی». دنیای کامپیوتر و ارتباطات. شمارهٔ ۴۴، خرداد ۱۳۸۵، صفحهٔ ۳۰

- هفته نامه کاپوچینو - Cappuccino Magazine

-فرهنگ رسانه - دکتر محمد صادق فربد عضو هیات علمی تمام‌وقت دانشگاه آزاد اسلامی تهران – سایت

-خبری مهر پرس

-namanews.com ۷-رسانه و سیاست‌ خارجی- ‌تاریخ شمسی نشر ۲۶/۳/۱۳۸۹ - به نقل از

- namanews.com رسانه و سیاست‌ خارجی- ‌تاریخ شمسی نشر ۲۶/۳/۱۳۸۹ - به نقل از

- "سایبرنتیک چیست؟" نویسنده: بیر، استافورد (۲۰۰۴م)، مترجمان: حمیدرضا جمالی مهمونی و سعید اسدی، برگرفته ازسایت

: http://bookworm.blogfa.com/post-۱۰۲.aspx

_ بدیعی،نعیم (۱۳۸۴) روزنامه نگاری در جامعه اطلاعاتی،تهران: فصلنامه رسانه

- رحمت ارزگانی - پژوهشی در رسانه های ارتباط جمعی. http://www.urozgan.org/Clear/fa-af/print/article/print/۳۳۹/

_ مک کوایل ، دنیس(۱۳۸۰). مخاطب شناسی ، ترجمه دکتر مهدی منتظرقائم ،تهران: دفتر مطالعات و تحقیقات و توسعه رسانه ها .

_ ضیائی پرور، حمید (۱۳۸۵) . سایبر ژورنالیسسم ، تهران: انتشارات دانشگاه آزاد.

-برگرفته از کتاب اصول و مبانی عملیات‌روانی -نوشته: دکتر حسین حسینی

-۱۶ بهمن ۱۳۸۴ – ایرنا

- Scientific - Research Quarterly on Psychological Operations- راهکارهای امریکا در جنگ نرم با جمهوری اسلامی ایران مهسا ماه‌پیشانیان