حرکت آرام آرام به سمت ثبت نوین

با وجود مقاومتها در برابر طرح کاداستر تحقق می یابد

در شرایطی که نگرانیهایی ناشی از تخلفات و اشتباهات ثبتی معاملات مردم نیز در حوزه هایی مانند مسکن و خودرو در جامعه وجود دارد، پرونده های متعدد تخلفات و کلاهبرداریهایی ناشی از عدم توانایی لازم ثبتی کشور برای ثبت اطلاعات به صورت یکپارچه به خصوص در حوزه املاک، مراجع قضایی را با تنگناهای بیشتری روبه رو می کند، اعلام رویکرد جدید راهبردی ثبت نوین از سوی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور می تواند اتفاق فرخنده ای محسوب شود.

● ثبت نوین چیست؟

«قاسم سلیمانی» معاون برنامه ریزی و فناوری سازمان ثبت اسناد و املاک کشور مکانیزه شدن امور املاک، اسناد و سردفتران، ثبت شرکتها و امور اجرایی این سازمان در سطح کشور را از مهمترین فرازهای پروژه ثبت نوین کشوری می داند و می گوید: در طرح ثبت نوین سامانه های راهنمایی و رانندگی، پست، ارتباطات و فناوری اطلاعات به صورت یکپارچه با دفاتر ثبتی کشور ارتباط خواهند داشت.

سلیمانی کوتاه کردن رسیدگی به پرونده های ثبتی با بهره برداری از دانشهای نوین را که می تواند جلوگیری از تنازع و اختلافات جامعه را در حوزه های مختلف در برداشته باشد، از اهداف راهبردی برنامه توسعه سازمان ثبت دانسته و تکمیل اجرای طرح «کاداستر» را در ۳۰ استان کشور ضروری می داند.

● کاداستر، آرزوی دیرینه

مدیریت الکترونیکی از کلمه «کاتاسکین» به معنی دفتر یادداشت استخراج شده که در طول زمان در زبان لاتین به «کاپتاستروم» تبدیل شده و در حال حاضر با عنوان «کاداستر» به نظامی گفته می شود که در آن کیفیت، کاربری و ابعاد دقیق مالکیت برای تمامی اراضی و املاک یک کشور به صورت مکانیزه و یکپارچه در دسترس می باشد.

مجامع جهانی از قبیل سازمان ملل و بانک جهانی ضمن آنکه اجرای کاداستر را در فهرست مهمترین فعالیتها و راهکارهای کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه قرار داده اند و اجرای این فرآیند را تضمینی برای بهبود سطح زندگی با برنامه ریزی جهت ایجاد عدالت اجتماعی و کاهش فقر، حرکت به سمت توسعه پایدار، ایجاد بستر مناسب مدیریت مؤثر منابع به خصوص منابع طبیعی و همچنین ارتقا و بهبود ساختارهای مالی با اعمال مدیریت مؤثر در درآمدهای مالیاتی می دانند.

پروژه اجرایی کاداستر در کشور ما از سال ۷۴ آغاز شد که مسؤولان وقت برای اجرای آن یک دوره ۲۰ ساله شامل چهار برنامه پنج ساله را پیش بینی کردند.

در برنامه اول اجرایی توسعه تمام فعالیتها در زمینه برنامه ریزی، جذب و تربیت نیروی انسانی، تأمین تجهیزات مورد نیاز و سایر پیش نیازهای اجرای طرح مورد مطالعه قرار گرفت که جمع بندی مطالعات در آن زمان به خوبی نشان داد که اجرای سیستم یکپارچه کاداستر در طول یک برنامه بیست ساله در کشور قابل دسترسی می باشد.

با این بررسی ها و در ابتدای برنامه دوم توسعه کشور طرح در استانهای ایلام، زنجان و قزوین به صورت آزمایشی آغاز شد و در حال حاضر نیز بیش از ۲۰ استان کشور تحت پوشش اجرایی طرح قرار دارند.

● بازنگری در اجرای طرح

با توجه به کندی روند اجرایی و لزوم بازنگری در آن، شورایی تحت عنوان «شورای فنی کاداستر» با هماهنگی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور متشکل از مدیران و کارشناسان دو حوزه تشکیل شد، از آن جایی که کاداستر در برگیرنده لایه های مختلف اطلاعاتی است و اولین استفاده کننده این اطلاعات، سازمان ثبت اسناد و املاک است، بنابراین شورای فوق مقرر کرد به منظور تسریع در دسترسی به اطلاعات، جمع آوری لایه های مورد نیاز عملیات ثبتی در اولویت قرار گرفته و ایجاد وحدت رویه در استفاده از این اطلاعات در واحدهای ثبتی آیین نامه، حدود وظایف و تشکیلات ساختاری، تهیه نقشه املاک در قالب راهبرد «ثبت نوین» در دستور کار قرار گیرد.

تعیین محدوده های قانونی مالکیت انواع مستغلات و اراضی مربوط به افراد حقیقی، حقوقی، دولتی و موقوفه مربوط به بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار اراضی شهری و همچنین بازنگری اطلاعات و نقشه ها در طول برنامه و تغییر سیستم موجود و فعلی ثبت به ساختار ثبت نوین از جمله اهداف کمی اجرای این طرح است.اما اهداف کیفی و مزایای اجرایی این طرح از دو منظر دولت و شهروندان قابل بررسی است. از بین بردن زمینه های تصرف اراضی دولتی و ملی، ایجاد توسعه پایدار و تقویت امنیت ملی، زمینه سازی تأسیس نظام کارآمد، وصول مالیات اراضی و املاک و همچنین جلوگیری از بورس بازی زمین در مناطق شهری از جمله مزایای اجرای این طرح برای دولت است.

این در حالی است که سرعت و سهولت دسترسی به اطلاعات ملک، مستندسازی اطلاعات اراضی در رابطه با شهروندان، استناد قانونی و دقیق در محاکمات برای دستیابی به احقاق حقوق عامه، افزایش امنیت حقوقی مالکان و آسان سازی معاملات ارضی از رهیافتهای مهم حاصله از اجرای طرح برای عموم مردم است.

● افزایش توان مدیریت بحران

رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور معتقد است: مکانیزه شدن خدمات ثبتی، هزینه های ناشی از بلایای طبیعی را برای کشور کاهش داده و توان مدیریت بحران دولت را نیز افزایش می دهد.

حسینعلی امیری معاون قوه قضائیه با اشاره به مشکلات آسیب دیدگان زلزله بم و حوادث مشابه برای تملک مجدد املاک تحت اختیارشان در طول سالهای گذشته اعتقاد دارد: با تأمین بودجه ای چهار میلیارد دلاری کشور می تواند در کوتاهترین زمان سیستم یکپارچه مکانیزه املاک و اراضی کشور را با دقیق ترین اطلاعات از قبیل حدود اربعه، مساحت، نام و مشخصات مالک را با نقشه برداری نوین در اختیار مسؤولان کشور قرارداده و داشتن چنین نقشه جامع، کامل و منحصر به فردی برای هر دولتی امتیاز ویژه ای برای مدیریت بحرانها و برنامه ریزیهای کلان تلقی خواهد شد.

● مقاومتها ادامه دارد

از مهمترین موانع اجرای طرح ثبت نوین (کاداستر) عدم جانمایی مناسب پروژه در بودجه های اداری کشور به عنوان پروژه ملی (فراقوایی) است که در سالهای اخیر به کندی روند اجرایی طرح منجر شده است، هر چند که مقاومتهای ناشی از خلع ید شدن قدرتهای به وجود آمده در حوزه املاک و اراضی کشور در آتیه نزدیک دور از انتظار نخواهد بود، اما می بایست از هم اکنون بدان توجه داشت.

در حالی که سیستمهای کاداستر به سرعت در جهان امروز به روز می شوند و هم اکنون چشم انداز اجرای طرح کاداستر ۲۰۱۴ در کشورهای توسعه یافته قابل مشاهده است، اجرایی کردن هر چه سریعتر پروژه ثبت نوین کشور می بایست در دستور کار جدی قوای سه گانه قرار گیرد تا ضمن کاهش سیر تخلفات اجتماعی، قضایی، امنیت روانی جامعه را در حوزه مبادلات اجتماعی بهبود بخشیده و شرایط تصمیم سازیهای کلان اقتصادی را بر این محور اساسی مهیا کنند

زهرا شیدوش